مسیر اقتصاد/ مبارزه با «پولشویی مبتنی‌بر تجارت»[۱] یا قاچاق کالا و ارز با استفاده از رویکردهای مخاطره‌محور و بر اساس «شاخص‌های مخاطره»[۲] از تجدیدنظرهای اساسی «گروه ویژه اقدام مالی»[۳] در سال‌های اخیر بوده است. این گروه به ترتیب ۱۲، ۷، ۸ و ۸ شاخص مخاطره «ساختاری»، «فعالیت تجاری»، «اسناد تجاری» و «فعالیت حساب بانکی و معامله» معرفی کرده است.
شاخص‌های مخاطره؛ هشداری برای نظارت دقیق‌تر بر تجارت
شاخص‌های مخاطره به منظور افزایش توانایی نهادهای عمومی و خصوصی در شناسایی فعالیت‌های مشکوک مرتبط با این شکل از پولشویی طراحی شده‌اند. شاخص‌هایی که در ادامه معرفی خواهد شد به هیچ وجه قطعی و محدود نیستند و حتی ممکن است ارتباط مستقیمی با پولشویی مبتنی‌بر تجارت نیز نداشته باشند و مربوط به اشکال دیگر پولشویی یا فعالیت‌های غیرقانونی باشند.
شاخص مخاطره احتمال وقوع فعالیت غیرمعمول یا مشکوک را نشان می‌دهد یا پیشنهاد می‌کند. وقوع یک شاخص در رابطه با یک مشتری یا معامله به تنهایی ممکن است نشانه‌ای واضح از پولشویی مبتنی‌بر تجارت نباشد اما می‌تواند نظارت و بررسی بیشتر را به طور مناسب به جریان بیندازد. به طور مشابه، وقوع چندین شاخص نیز می‌تواند بررسی دقیق‌تر را توجیه کند.
در ادامه گزارش شاخص‌های مخاطره «ساختاری»، «فعالیت تجاری»، «اسناد تجاری» و «فعالیت حساب و معامله» معرفی خواهد شد که به منظور مبارزه با پولشویی مبتنی‌بر تجارت یا قاچاق می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
شاخص‌های مخاطره «ساختاری» در مبارزه با قاچاق
شاخص‌های ساختاری عمدتاً مربوط به شرکت‌های تجاری با یکی از شرایط زیر می‌شود که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:
- ساختار شرکتی یک موجودیت تجاری به طور غیرعادی پیچیده و نامنطقی به نظر می‌رسد. مانند دخالت شرکت‌های پوششی یا شرکت‌هایی که در حوزه‌های حاکمیتی پرمخاطره ثبت شده‌اند.
- یک موجودیت تجاری در یک حوزه حاکمیتی با رعایت ضعیف قوانین «ضد پولشویی/مبارزه با تأمین مالی تروریسم»[۴] ثبت شده است یا دفاتر آن در آنجا واقع است.
- یک موجودیت تجاری در آدرسی ثبت شده است که احتمالاً آدرس ثبت انبوه است. مانند ساختمان‌های مسکونی پرجمعیت، آدرس‌های صندوق پستی، ساختمان‌های تجاری یا مجتمع‌های صنعتی، به خصوص زمانی که هیچ اشاره‌ای به یک واحد خاص وجود ندارد. همچنین ممکن است شامل آدرس یک ارائه‌دهنده خدمات شرکت و اعتماد باشد که تعدادی شرکت پوششی را به نمایندگی از مشتریان خود مدیریت می‌کند.
- فعالیت تجاری یک موجودیت تجاری به نظر نمی‌رسد که مناسب آدرس اعلام شده باشد. مثلاً یک موجودیت تجاری به نظر می‌رسد که از املاک مسکونی بدون داشتن فضای تجاری یا صنعتی، بدون توضیح منطقی استفاده می‌کند.
- یک موجودیت تجاری فاقد حضور آنلاین است یا حضور آنلاین نشان‌دهنده فعالیت تجاری ناسازگار با مخاطره اعلام شده کسب و کار است. مانند اینکه وب سایت یک موجودیت تجاری عمدتاً شامل مطالب کلیشه‌ای گرفته شده از وب سایت‌های دیگر است یا وب سایت نشان دهنده عدم آگاهی در مورد محصول خاص یا صنعت است که موجودیت در آن تجارت می‌کند.
- یک موجودیت تجاری کمبود قابل توجهی در فعالیت‌های تجاری معمولی را نشان می‌دهد. مثلاً فاقد معاملات حقوق و دستمزد منظم مطابق با تعداد کارمندان اعلام شده، معاملات مربوط به هزینه‌های عملیاتی و پرداخت مالیات است.
- به نظر می‌رسد مالکان یا مدیران ارشد یک موجودیت تجاری نامزدهایی هستند که برای پنهان کردن مالکان واقعی مفید عمل می‌کنند. مثلاً آنها فاقد تجربه در مدیریت کسب‌وکار یا فاقد دانش در مورد جزئیات معامله هستند یا چندین شرکت را مدیریت می‌کنند.
- یک موجودیت تجاری یا مالکان یا مدیران ارشد آن در اخبار منفی ظاهر می‌شوند، مانند طرح‌های پولشویی گذشته، کلاهبرداری، فرار مالیاتی، سایر فعالیت‌های جنایی یا تحقیقات یا محکومیت های در حال انجام یا گذشته.
- یک موجودیت تجاری تعداد کمی از کارکنان کار را حفظ می‌کند که ناسازگار با حجم کالاهای معامله شده خود است.
- نام یک موجودیت تجاری به نظر می‌رسد که یک کپی از نام یک شرکت شناخته شده است یا بسیار شبیه به آن است، احتمالاً برای تلاش برای ظاهر شدن به عنوان بخشی از شرکت حتی اگر در واقع به آن متصل نباشد.
- یک موجودیت تجاری دوره‌های نامعلومی از خواب را دارد.
- یک موجودیت با تعهدات تجاری منظم مانند ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده مطابقت ندارد.
شاخص‌های مخاطره «فعالیت تجاری» در مبارزه با پولشویی مبتنی‌بر تجارت
شاخص‌های فعالیت تجاری عمدتاً مربوط به فعالیت شرکت‌ها می‌شود که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:
- فعالیت تجاری با خط مشی اعلام شده فعالیت تجاری شرکت‌های درگیر ناسازگاری دارد؛ مثلاً یک فروشنده خودرو در حال صادرات پوشاک یا یک فروشنده فلزات گرانبها در حال واردات غذاهای دریایی است.
- یک شرکت تجاری در معاملات تجاری پیچیده‌ای که شامل واسطه‌های متعدد اشخاص ثالث در زمینه‌های تجاری نامربوط می‌شود مشارکت می‌کند.
- یک شرکت تجاری در معاملات و مسیرهای حمل‌ونقل یا روش‌هایی که با شیوه‌های استاندارد تجاری ناسازگار هستند مشارکت می‌کند.
- یک شرکت تجاری از روش‌های پرداخت مالی به روش غیرمعمول یا بیش از حد پیچیده استفاده می‌کند. مثلاً استفاده از اعتبارات اسنادی برای دوره‌های طولانی یا به طور مکرر تمدید شده بدون هیچ دلیل مشخصی، ترکیب انواع مختلف روش‌های پرداخت مالی-تجاری برای بخش‌های مختلف معاملات تجاری از این قبیل است.
- یک شرکت تجاری به طور مداوم حاشیه سود غیرمنطقی در معاملات تجاری خود نشان می‌دهد. در برخی موارد، تعیین حاشیه سود ممکن است مستلزم تخمین «قیمت منصفانه»[۵] کالای معامله شده باشد که ممکن است برای برخی انواع کالاها (مانند کالاهایی که در بازار آزاد معامله نمی شوند) دشوار باشد. مثلاً واردات کالاهای عمده‌فروشی در سطح یا بالاتر از ارزش خرده فروشی یا فروش مجدد کالاها در همان قیمت یا پایین‌تر از قیمت خرید از این دست است.
- یک شرکت تجاری کالاها را به ظاهر به حساب خود خریداری می‌کند، اما خریدها به وضوح از توانایی‌های اقتصادی شرکت فراتر می‌روند. مثلاً معاملات از طریق ورود ناگهانی پول نقد یا انتقال‌های اشخاص ثالث به حساب‌های شرکت تأمین مالی می‌شوند.
- یک شرکت تجاری تازه تأسیس یا به تازگی فعال شده در فعالیت تجاری با حجم و ارزش بالا مشارکت می‌کند، مثلاً یک شرکت ناشناخته ناگهان ظاهر می‌شود و در فعالیت‌های تجاری در بخش‌هایی با موانع بالای ورود به بازار مشارکت می‌کند.
شاخص‌های مخاطره «اسناد تجاری» در مبارزه با قاچاق
شاخص‌های اسناد تجاری همانطور که از عنوان آن پیداست مربوط به اسناد تجاری از جمله قرارداد، فاکتور و مؤلفه اسناد تجاری از جمله قیمت می‌شود که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:
- ناسازگاری در قراردادها، فاکتورها یا سایر اسناد تجاری، مانند تناقض بین نام نهاد صادرکننده و نام دریافت‌کننده پرداخت، اختلاف قیمت در فاکتورها و قراردادهای زیربنایی، یا اختلاف بین کمیت، کیفیت، حجم یا ارزش کالاهای واقعی و توضیحات آنها؛
- قراردادها، فاکتورها یا سایر اسناد تجاری، هزینه‌ها یا قیمت‌هایی را نشان می‌دهند که به نظر نمی‌رسد با ملاحظات تجاری همخوان باشند، با «ارزش بازار»[۶] ناسازگار هستند یا به طور قابل توجهی از معاملات مشابه قبلی نوسان دارند.
- قراردادها، فاکتورها یا سایر اسناد تجاری توضیحات مبهمی از کالاهای معامله شده ارائه می‌دهند. مانند اینکه موضوع قرارداد تنها به طور کلی یا نامشخص توصیف شده است.
- اسناد تجاری یا گمرکی پشتیبانی‌کننده از معامله گم شده‌اند، به نظر می‌رسد جعلی هستند، حاوی اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده هستند، بازگردانی اسناد قبلاً رد شده هستند یا به دفعات اصلاح یا تغییر داده می‌شوند.
- قراردادهای پشتیبانی‌کننده از معاملات پیچیده یا منظم، به نظر می‌رسد به طور غیرمعمول ساده هستند. مانند اینکه از ساختار «قرارداد نمونه»[۷] موجود در اینترنت پیروی می‌کنند.
- ارزش واردات ثبت شده یک نهاد، عدم تطابق قابل توجهی با حجم انتقالات بانکی خارجی نهاد برای واردات نشان می‌دهد. برعکس، ارزش صادرات ثبت شده، عدم تطابق قابل توجهی با انتقالات بانکی خارجی ورودی نشان می‌دهد.
- کالاهای وارد شده به یک کشور در چارچوب رژیم واردات موقت و فرآیند داخلی، در نهایت با اسناد جعلی صادر می‌شوند.
- محموله‌های کالاها بدون توجیه اقتصادی یا تجاری از طریق چندین حوزه حاکمیتی مسیریابی می‌شوند.
شاخص‌های مخاطره «فعالیت حساب بانکی و معامله» در مبارزه با قاچاق
شاخص‌های فعالیت تجاری عمدتاً مربوط به فعالیت شرکت‌ها می‌شود که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:
- یک نهاد تجاری تغییرات بسیار دیرهنگامی در ترتیب پرداخت برای معامله ایجاد می‌کند. مانند اینکه نهاد پرداخت را در آخرین لحظه به یک نهاد ناشناخته قبلی هدایت می‌کند یا نهاد تغییراتی در تاریخ برنامه‌ریزی شده پرداخت یا مبلغ پرداخت درخواست می‌کند.
- یک حساب تعداد یا ارزش غیرمنتظره بالایی از معاملاتی را نشان می‌دهد که با فعالیت تجاری اعلام شده مشتری ناسازگار است.
- یک حساب یک نهاد تجاری به نظر می‌رسد که یک حساب «پرداخت از طریق»[۸] یا «ترانزیت»[۹] با حرکت سریع معاملات پرحجم و یک مانده کوچک پایان روز بدون دلایل تجاری واضح است. از جمله:
- یک حسابی که سپرده‌های مکرر نقدی را نشان می‌دهد و سپس به افراد یا نهادهای مناطق آزاد تجاری[۱۰] یا حوزه‌های حاکمیتی فراساحلی[۱۱] بدون رابطه تجاری با دارنده حساب منتقل می‌شود.
- حواله‌های بانکی ورودی به یک حساب مرتبط با تجارت تقسیم می‌شوند و به چندین حساب غیرمرتبط که ارتباط کمی یا هیچ ارتباطی با فعالیت تجاری ندارند ارسال می‌شوند.
- پرداخت برای کالاهای وارداتی توسط نهاد دیگری غیر از گیرنده کالاها با دلایل اقتصادی واضح انجام می‌شود. مانند یک شرکت پوششی یا نمایشی که در معامله تجاری دخیل نیست.
- سپرده‌های نقدی یا سایر معاملات یک نهاد تجاری به طور مداوم درست زیر آستانه‌های گزارشگری مرتبط هستند.
- فعالیت معامله مرتبط با یک نهاد تجاری به سرعت و به طور قابل توجهی از نظر حجم افزایش می‌یابد و سپس پس از یک دوره کوتاه غیرفعال می‌شود.
- پرداخت‌ها در مبالغ بزرگ گرد برای تجارت در بخش‌هایی ارسال یا دریافت می‌شوند که این امر غیرعادی تلقی می‌شود.
- پرداخت‌ها در یک دایره مسیریابی می‌شوند؛ وجوه از یک کشور ارسال می‌شود و پس از عبور از کشور یا کشورهای دیگر، به همان کشور بازگردانده می‌شود.
منبع:
گزارش «پولشویی مبتنی‌بر تجارت، شاخص‌های مخاطره»، گروه ویژه اقدام مالی، ۲۰۲۱
پی‌نوشت:
[۱] Trade-Base Money Laundering
[۲] Risk Indicator
[۳] Financial Action Task Force
[۴] Anti-Money Laundering / Combating the Financing Terrorism
[۵] Fair Price
[۶] Market Value
[۷] sample contract
[۸] Pay-Through
[۹] Transit
[۱۰] Free Trade Zones
[۱۱] Offshore Jurisdictions
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
