میان‌بُر بانک‌های سالم برای تقویت تامین مالی

مسیر اقتصاد/ بانک‌ها از محل دو فعالیت‌ عملیاتی و غیرعملیاتی خود درآمد کسب می‌کنند. سود خالص این فعالیت‌ها، با کسر هزینه‌ها از عواید حاصله تعیین می‌شود. یکی از این فعالیت‌های غیربانکی، خرید و فروش انواع املاک و مستغلات است. این اموال غیرمنقول پس از تملک، با ارزش دفتری (قیمت خریداری شده) در سمت راست ترازنامه بانک‌ها ثبت می‌شود و حجم ترازنامه بانک‌ها را افزایش می‌دهد. از سویی واگذاری املاک و مستغلات اثرات متنوعی بر ترازنامه بانک‌ها می‌گذارد. در این راستا، تاثیر فروش املاک و مستغلات توسط بانک‌های سالم با ترازنامه شفاف و عملکردی مطلوب، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

منبسط شدن ترازنامه بانکی با تجمیع اموال غیرمنقول

همانطور که در گزارش قبلی به آن اشاره شد، یک بانک سالم معادل سپرده‌‌های جذب شده، ذخایر[۱] مورد نیاز خود را از بانک‌های دیگر بدست می‌آورد و سپس به خرید ملک مورد نظر اقدام می‌کند.[۲] در هنگام خرید ملک، بانک از فروشنده درخواست می‌کند که در همان نهاد مالی حساب جدیدی افتتاح نماید. با افتتاح حساب، بانک فرآیند خلق پول را آغاز می‌کند. فرض شد که ارزش ملک ۱۰۰ واحد است و بانک برای خرید ملک، معادل ۱۰ درصد از خلق سپرده را به عنوان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی در دفاتر خود ثبت می‌نماید.

بدین سبب دارایی‌های بانک به سه بخش موجودی نقد به ارزش ۹۰ واحد، سپرده قانونی به ارزش ۱۰ واحد و دارایی ثابت به ارزش ۱۰۰ واحد تقسیم شد. در مقابل، تعهدات این نهاد مالی نیز که متشکل از سپرده‌های اشخاص بود، به ۲۰۰ واحد افزایش یافت. اما تا زمانی که ملک فروخته یا مجدداً ارزیابی نشود، سودی از محل تملک این دارایی ثابت برای بانک حاصل نمی‌شود.

فروش املاک و مستغلات و افزایش سود غیرعملیاتی بانک‌های سالم

در صورتی که بانک قصد واگذاری ملک را داشته باشد، لازم است ابتدا قیمت روز (بازاری) آن را بر اساس نظر کارشناسان رسمی تعیین کند. در اینجا فرض می‌شود که قیمت ملک در زمان فروش به ۲۰۰ واحد رسیده است. بنابراین بانک از شخص متقاضی برای خرید ملک، درخواست می‌کند که ۲۰۰ واحد به حساب بانک واریز نماید. در این مرحله همانند مرحله اول، اگر متقاضی تمام مبلغ ملک را به صورت نقد بپردازد؛ معادل آن، ذخایر از بانک دیگر به موجودی نقد بانکِ فروشنده ملک افزوده می‌شود. بدین سبب موجودی نقد بانک با افزایش ۲۰۰ واحدی، از ۹۰ واحد به ۲۹۰ واحد می‌رسد.

همچنین درآمد بانک ۲۰۰ واحد افزایش می‌یابد. چون هزینه خرید ملک ۱۰۰ واحد بود، بدین سبب این بانک ۱۰۰ واحد سود غیرعملیاتی به دست آورده است که به سرفصل سرمایه بانک (که ذیل بخش تعهدات قرار می‌گیرد) افزوده می‌شود. همچنین ملک خریداری شده به ارزش دفتری ۱۰۰ واحد از ترازنامه بانک محو می‌شود.

چنین استدلال می‌شود که در یک شرایط ایستا و تحت این برش مقطعی از ترازنامه بانک، واگذاری املاک و مستغلات توسط یک بانک سالم با عملکرد مطلوب، منجر به افزایش ذخایر نقدی آن می‌شود. این امر می‌تواند به ظرفیت بالقوه بانک برای انجام فعالیت‌هایی با بازدهی مستمر، نظیر اعطای تسهیلات و سرمایه‌گذاری‌های مولد بیافزاید. البته باید توجه شود که این عملکرد بانک‌های سالم تاثیر اساسی بر ترازنامه بانک مرکزی ندارد و صرفا همراه با جابجایی ذخایر و سپرده ها میان بانک‌ها، در ترازنامه بانک مرکزی، قلم مربوط به سپرده‌های دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی نیز جابه‌جا می‌شود. این در حالی است که خرید و فروش املاک و مستغلات توسط یک بانک ناتراز، تغییرات متفاوت‌تری را در ترازنامه بانک مرکزی ایجاد می‌کند.

پی‌نوشت:

[۱] ذخایر مازاد (excess reserves)، به مجموعه ذخایری گفته می‌شود که بانک‌های سپرده‌پذیر، فراتر از میزان ذخایر قانونی تعیین شده توسط بانک مرکزی نگه می‌دارند.

[۲] در صورتی که بانک ذخایر کافی در راستای ثبت سپرده قانونی نداشته باشد، می‌تواند این عملیات را به صورت خودکار با ثبت اضافه برداشت از بانک مرکزی انجام دهد.

انتهای پیام/ پول و بانک