به گزارش مسیر اقتصاد بنیاد مستضعفان یکی از بزرگترین نهاد های غیر دولتی در ایران است. در سال های گذشته سوال ها و شبهات زیادی پیرامون هویت، چگونگی شکل گیری و کارکرد آن شکل گرفته است. به همین منظور تصمیم گرفتیم بنیاد مستضعفان و کارکرد آن را در سلسله گزارش هایی مورد بررسی قرار دهیم.
بنیاد مستضعفان چگونه ایجاد شد؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، خاندان پهلوی با حکم دادگاه انقلاب اسلامی، مشمول باز پس گیری اموال و مصادره دارایی های غصب شده گردیدند. در این میان دارایی های مصادره شده بازپس گرفته شده باید سرپرستی می شد و اگر درآمدی داشت در اختیار همگان به ویژه مستضعفان قرار می گرفت. از این رو امام خمینی (ره)، در حکمی به شورای انقلاب اسلامی دستور دادند، تا همه اموال منقول و غیرمنقول دودمان پهلوی و کارگزاران آنها را به نفع مستضعفان و طبقه محروم جامعه مصادره نمایند.
پیرو صدور فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ه) در سال ۱۳۵۷ خطاب به شورای انقلاب، بنیاد مستضعفان در نهم اسفندماه همان سال زیر نظر هئیت منتخبی از سوی امام (ره ) تاسیس شد.
حضرت امام در این پیام خطاب به شورای انقلاب آورده اند: «بموجب این مکتوب مأموریت دارد که تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه ها و عمال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلطه غیرقانونی از بیت المال مسلمین اختلاس نموده اند بنفع مستمندان و کارگران و کارمندان ضعیف مصادره نماید و منقولات آن در بانک ها با شماره به اسم شورای انقلاب یا اسم اینجانب سپرده شود و غیرمنقول از قبیل مستغلات و اراضی ثبت و مضبوط شود تا به نفع مستمندان از هر طبقه صرف گردد، در ایجاد مسکن و کار و غیرذلک، به جمیع کمیته های انقلاب اسلامی در سراسر کشور دستور می دهم که آنچه از این غنائم بدست آوردند در بانک با شماره معلوم بسپرند و به دولت ابلاغ نمائید که این غنائم مربوط به دولت نیست و امرش با شورای انقلاب است و آنچه مأمورین دولت بدست آورده اند یا می آورند باید به همین شماره به بانک تحویل دهند و کسانی که از این اموال چیزی بدست آورده اند، باید فوراً به کمیته ها یا بانک تحویل دهند و متخلفین مورد مؤاخذه خواهند بود.»
شورای انقلاب نیزدر تاریخ ۲۱ اسفندماه ۵۷ تصریح کرد: درپی صدور فرمان امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی در باره مصادره اموال منقول و غیر منقول خاندان پهلوی و کارگردانان اصلی رژیم پیشین و صرف آن در امور رفاهی مستضعفان و محرومان، شورای انقلاب اسلامی اقدام به ایجاد مؤسسه ای به نام بنیاد مستضعفان کرده است. وظیفه این بنیاد شناسایی و ضبط این اموال اعم از املاک و سپرده های بانکی و پول نقد و غیره و ایجاد واحدهای مسکونی برای محرومان است.
تغییر نام چندباره
در سال ۱۳۶۷ با صدور فرمانی از سوی رهبر کبیر انقلاب اسلامی خطاب به نخست وزیر وقت، نام بنیاد مستضعفان به بنیاد جانبازان تغییر یافت.
با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۸ نام این نهاد (بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی) تغییر یافت و با تدبیر معظم له، خدمت به هر دو قشر با تاکید و اولویت خدمت به عزیزان جانباز در دستور کار بنیاد قرار گرفت.
در سال ۱۳۸۳ با موافقت مقام معظم رهبری، ماموریت و سازمان امور جانبازان در پی ایجاد تشکیلات جدید تحت عنوان بنیاد شهید و امور ایثارگران به آن نهاد انتقال یافت و نام این نهاد به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی تغییر یافت.
رؤسای بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی از ابتدای تشکیل آن تا کنون به ترتیب زیر می باشند:
- علینقی خاموشی از ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ تا ۲۶ شهریور ۱۳۵۹
- محمدعلی رجایی از ۲۶ شهریور ۱۳۵۹ تا ۱۳ آذر ۱۳۶۰
- میرحسین موسوی از ۱۳ آذر ۱۳۶۰ تا ۱۵ شهریور ۱۳۶۸
- محسن رفیق دوست از ۱۵ شهریور ۱۳۶۸ تا ۳۱ تیر ۱۳۷۸
- محمد فروزنده از ۳۱ تیر ۱۳۷۸ تا ۳۱ تیر ۱۳۹۳
- محمد سعیدی کیا از ۳۱ تیرماه ۱۳۹۳ تا کنون
محمد سعیدی کیا آخرین رئیس بنیاد مستضعفان است که توسط رهبر معظم انقلاب به این سمت منصوب گردید. وی که دارای مدرک کارشناسی ارشد راه و ساختمان از دانشگاه امیرکبیر است، وزیر راه و ترابری دولت دوم دفاع مقدس و دولت اول سازندگی بوده است. وی همچنین در دولت اول اصلاحات نیز وزیر جهاد سازندگی بود. سعیدی کیا در دولت نهم نیز وزیر مسکن و شهرسازی بوده است.
در گزارش های بعدی به اساسنامه، اهداف و جزئیات بیشتری از بنیاد مستضعفان می پرازیم.
