مسیر اقتصاد/ در سلسله گزارش‌های بررسی علل گرانی حمل و نقل جاده‌ای در ایران نشان داده شد که حمل و نقل جاده‌ای در ایران گران انجام می‌شود و یکی از مهمترین دلایل آن پایین بودن بهره‌وری حمل و نقل است. همچنین بیان شد که بهره‌وری حمل و نقل از سه مولفه بهره‌وری نیروی انسانی، ناوگان و سوخت تشکیل می‌شود. در این گزارش علل پایین بودن بهره‌وری ظرفیت ناوگان که با شاخص پیمایش سالانه ناوگان توصیف می‌شود، بررسی خواهد شد.
پیمایش سالانه ناوگان در ایران نصف اتحادیه اروپا
پیمایش سالانه ناوگان به معنای مسافتی است که یک ناوگان جاده‌ای در طول یک سال با بار طی می‌کند. هر چه رقم این شاخص بالاتر باشد، بهره‌گیری از ظرفیت ناوگان در واحد زمان بیشتر شده و بدین ترتیب بهره‌وری ظرفیت ناوگان بالاتر خواهد بود. بر اساس سالنامه آماری سازمان راهداری، متوسط «پیمایش با بار» ناوگان در سال ۱۴۰۰، برابر ۴۷ هزار کیلومتر بوده است. این در حالی است که در آمریکا و اتحادیه اروپا پیمایش سالانه ناوگان سنگین به ۱۰۰ هزار کیلومتر می‌رسد[۱].
ناوگان مازاد بر نیاز، مهمترین علت پایین بودن پیمایش سالانه ناوگان
مهمترین علت پایین بودن پیمایش سالانه ناوگان، وجود ناوگان مازاد بر نیاز است که در کنار نظام اعلام بار سبب شده است که برای هر ناوگان در هر ۴ روز تنها یک تقاضای حمل بار وجود داشته باشد. این مسئله با توجه به میانگین ۵۰۰ کیلومتری مسافت جابجایی بار در هر سفر و در نظر گرفتن ۲ روز برای هر سفر، نشان می‌دهد که حداکثر نصف ظرفیت هر ناوگان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صف‌های طولانی در جایگاه‌های سوخت، عامل معطل ماندن ظرفیت ناوگان
دومین عامل معطل ماندن ظرفیت ناوگان، صفوف طولانی جایگاه‌های عرضه سوخت در مناطق مرکزی و مرزی است که بعضا به ۱۲ ساعت انتظار برای دریافت سوخت می‌رسد. این مسئله ناشی از تعیین سقف روزانه برای برداشت گازوئیل است که به منظور جلوگیری از سهمیه فروشی سوخت توسط کامیون‌داران وضع شده است. قرار بود این مشکل با اجرای سامانه سپهتن رفع شود؛ اما این سامانه با وجود اتمام مهلت قانونی، اجرایی نشده است.
طولانی بودن زمان تخلیه و بارگیری، سومین عامل پایین بودن پیمایش سالانه ناوگان
سومین عامل پایین بودن بهره‌وری ظرفیت ناوگان و همچنین نیروی انسانی در بخش حمل و نقل عبارت است از زمان طولانی تخلیه و بارگیری که سبب بلا استفاده ماندن ناوگان به عنوان سرمایه و راننده آن می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دو علت عمده برای طولانی بودن زمان تخلیه و بارگیری وجود دارد. علت اول فقدان وجود قرارداد حمل بین کامیون‌دار و صاحب کالا برای پیگیری حقوقی تاخیر در تخلیه و بارگیری است که دست راننده را از پیگیری حقوق خود کوتاه می‌کند. علت دوم نیز عدم بازدارندگی جریمه‌های تعریف شده در قانون برای تاخیر در تخلیه و بارگیری است. از یک طرف زمان معافیت صاحب کالا از پرداخت جریمه طولانی است و از طرف دیگر نرخ جریمه حق توقف پایین است.
پینوشت:
[۱]U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration, Highway Statistics 2018, Washington, DC, 2020, Table VM-1
انتهای پیام/ حمل و نقل
