به گزارش مسیر اقتصاد تجارت خارجی نیازمند نقل و انتقالات وجوه به منظور تسویه حساب است و هر مراوده پولی بستر مرتبط با خود را لازم دارد. شبکه پرداخت خرد کشورها با استفاده از کارت‌های بانکی یکی از ابزارهای مرسوم مورد استفاده تجار و گردشگران است که سهم به‌سزایی در تسهیل حضور و اقامت دیگر اقشار از جمله دانشجویان و بیماران خارجی در هر کشوری دارد.
انواع پرداخت‌های خرد بین‌المللی
به طور کلی پرداخت‌های خرد بین‌المللی به دو دسته پرداخت‌های فیزیکی (نقدی) و الکترونیکی تقسیم می‌شوند. پرداخت‌های نقدی سهم بسیار کمی از پرداخت‌های بین‌الملل را تشکیل می‌دهند و بر اساس برآوردهای انجام شده سهم این نوع پرداخت کمتر از پنج درصد است. در مقابل پرداخت‌های الکترونیک سهم عمده پرداخت‌های خرد بین‌المللی را تشکیل می‌دهند؛ کارت‌های پرداخت بانکی، کیف پول الکترونیک و رمز ارزها[۱] مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در این نوع پرداخت هستند.
از میان سه ابزار یادشده نیز کارت‌های پرداخت بانکی مهم‌ترین ابزار پرداخت خرد محسوب می‌شود و در حال حاضر غالب پرداخت‌های خرد بین‌المللی در این بستر انجام می‌شود. امروزه شبکه پرداخت خرد اغلب کشورها مجهز به این ابزار پرداخت است.
شبکه پرداخت خرد کشورها
سیستم پرداخت کارتی کشورها نیز به لحاظ شبکه پرداخت خرد به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- کشورهایی که زیرساختهای پرداخت خرد بانکی آن‌ها کاملاً بومی و مستقل از شبکه پرداخت خرد بین‌المللی بوده و با استفاده از کارت‌های اعتباری صادر شده توسط بانک‌های داخلی، پرداخت‌های خرد را انجام می‌دهند. ایران و چین از جمله کشورهایی هستند که شبکه پرداخت خرد داخلی مختص خود (بدون وابستگی به سیستم پرداخت خرد بین‌الملل) را دارند.
- کشورهایی که نظام پرداخت خرد آن‌ها وابسته به شبکه پرداخت خرد بین‌المللی است؛ این کشورها یا دارای کارت‌های پرداخت بانکی داخلی نیستند یا اگر چنین زیرساختی دارند، سهم عمده پرداخت خرد آن‌ها با استفاده از شبکه پرداخت بین‌المللی و از طریق کارت‌های بانکی مسترکارت، ویزا، امریکن اکسپرس و غیره انجام می‌شود. کشور روسیه تا پیش از تحریم‌های سال ۲۰۱۴، عراق و غیره از جمله این کشورها هستند.
شبکه پرداخت خرد روسیه تا پیش از تحریم‌های سال ۲۰۱۴
پرداخت‌های خرد در روسیه تا پیش از شروع تحریم‌های سال ۲۰۱۴ کاملاً وابسته به شبکه پرداخت خرد بین‌المللی بود؛ به این معنا که زیرساختهای پرداخت خرد این کشور وابسته به سیستم پرداخت بین‌المللی بود و کارت‌های بانکی مسترکارت و ویزا سهم عمده (نزدیک به ۹۰ درصد) بازار پرداخت این کشور را در اختیار خود داشتند.
ارتباط آسان و بدون دردسر با نظام پرداخت بین‌الملل و گستردگی خدمات ارائه شده توسط شبکه پرداخت خرد جهانی مبتنی بر کارت‌های پرداخت شرکت‌های عمدتاً آمریکایی باعث شده بود تا تلاش‌های پیشین روسیه برای استقلال از شبکه پرداخت خرد جهانی و بومی‌سازی مهم‌ترین ابزار پرداخت خرد در دنیا با شکست مواجه شود. نمودار زیر تعداد کارت‌های پرداخت صادر شده در روسیه تا پیش از شروع تحریم‌های سال ۲۰۱۴ را نشان می‌دهد:
همان‌گونه که نمودار فوق نشان می‌دهد سهم عمده پرداخت‌های خرد در روسیه تا پیش از سال ۲۰۱۴ به وسیله کارت‌های پرداخت خارجی که شرکت‌های اپراتور آن‌ها خارج از خاک روسیه و غالباً در آمریکا بودند، انجام می‌شد. این موضوع شبکه پرداخت خرد این کشور را کاملاً وابسته به زیرساختهای پرداخت خرد بین‌الملل و بنابراین تحریم‌پذیر کرده بود.
تهدید به تحریم روسیه و محدودیت خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های اپراتور کارت‌های بانکی ویزا و مسترکارت تحت فشار آمریکا، مسئولان این کشور را واداشت تا به فکر بومی‌سازی مهم‌ترین ابزار پرداخت خرد داخلی و بین‌المللی باشند.
استقلال روسیه از سیستم پرداخت بین‌الملل پس از تحریم‌ها
اعمال محدودیت‌های خدمات پرداخت خرد توسط کارت‌های مسترکارت و ویزا که تا پیش از این به آسانی توسط بانک‌های روس صادر و در اختیار شهروندان این کشور قرار می‌گرفت، باعث شد تا مسئولان روسی از سال ۲۰۱۴ شروع به بومی‌سازی مهم‌ترین ابزار پرداخت خرد در دنیا کنند.
در همین سال، شرکت روسی (NPCS) به عنوان اپراتور شبکه پرداخت خرد روسیه اعلام کرد یک کارت پرداخت ملی جدید ایجاد خواهد کرد؛ در ۲۳ می ۲۰۱۵ مشخص شد کارت جدید پرداخت روسیه «میر» نام دارد و در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ بانک مرکزی روسیه آغاز صدور میرکارت را اعلام کرد.
صدور انبوه کارت پرداخت میر از نیمه سال ۲۰۱۶ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۷ حدود ۳۵۶ بانک معادل ۵۸ درصد کل موسسات مالی و اعتباری روسیه به سیستم پرداخت میر پیوسته بودند و نزدیک به ۵ میلیون «میرکارت» صادر شده بود.[۲]
حمایت دولت روسیه از سیستم پرداخت خرد بانکی این کشور
در ابتدا غیر از بانک‌ها، تنها یک شرکت هواپیمایی به نام آئروفلوت (Aeroflot)، شرکت راه‌آهن روسیه و دو اپراتور تلفن همراه در این کشور میر کارت را پذیرفتند اما با حمایت دولت روسیه، روند استفاده از میر کارت شتاب زیادی در سال‌های گذشته داشته است. همچنین شرکت چینی AliExpress که به غول خرده‌فروشی آنلاین در چین معروف است، اولین شرکت خارجی بود که استفاده از میر کارت را شروع کرد.[۳]
در سال ۲۰۲۰ نیز اعلام شد ساکنان این کشور تقریباً تعداد ۳.۵ میلیارد تراکنش بین بانکی را با استفاده از بیش از ۹۰ میلیون کارت میر انجام دادند که ۷۵ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۲۰۱۹ بود. بر اساس آخرین آمار اعلام شده تعداد کارت‌های میر صادر شده تا آوریل ۲۰۲۲ از ۱۲۵ میلیون کارت فراتر رفته است.[۴]
پی‌نوشت:
[۱] CryptoCurrencies
منابع:
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
