مسیراقتصاد/ تامین غذا همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های فرا روی بشر به شمار آمده و از این رو، وجود امنیت غذایی در هر کشوری به عنوان یکی از شاخص‌های مهم توسعه یافتگی آن کشور محسوب می‌شود. در این میان عرضه پروتئین حیوانی همچون مرغ، تخم مرغ و … در سبد غذایی، یـک معیار اساسی در تأمین امنیت غذایی جامعه است.
گوشت مرغ به دلایل گوناگون اقتصادی و بهداشتی از جایگاه ویژه‌ای در بین اقلام مختلف پروتئین حیوانی برخوردار است. در واقع سرعت بالای رشد مرغ در زمان کوتاه نسبت به سایر دام‌ها، ضریب تبدیل غذایی پایین، امکان تولید در تمام شرایط آب و هوایی و بازگشت سریع سرمایه نسبت به سایر صنایع دامپروری عامل جلب توجهات به صنعت مرغداری بوده است تا بدین ترتیب گوشت مرغ مورد نیاز جامعه تامین شود.
مطابق تصویر زیر زنجیره تولید گوشت مرغ در جهان از ۴ بخش تشکیل شده است که به ترتیب شامل لاین، اجداد، مرغ مادر و سویه تجاری است. مرغ لاین در راس هرم تولید گوشت مرغ قرار دارد.
گله لاین مجموعه‌ای از پرندگان خالص است که متعلق به یک نژاد خاص با ویژگی‌های ژنتیکی کاملاً مشخص می‌شود و صرفاً با حیوانات خالص و هم نژاد خود آمیزش نموده و قادر به تولید حیواناتی مشابه خود است.
گله لاین از ۴ خط D C B A تشکیل شده است، هر کدام از این خط‌ها حامل ژن های مربوط به یکی از صفات مثبت مانند ضریب تبدیل کم، سرعت رشد بالا، جوجه آوری مناسب و … هستند. از تلاقی خط‌های مختلف گله لاین با یک دیگر مرغ اجداد حاصل می‌شود.
در ادامه با تلاقی مرغ‌های اجدادی که از تکثیر خط های مختلف حاصل شده اند جمعیتی از مرغ ها به نام مرغ مادر به وجود می‌آید؛ در نهایت ضمن تلاقی پرندگان در مزارع مرغ مادر، سویه تجاری گوشتی تولید شود. در طی این فرآیند سویه‌های تجاری گوشتی توانایی لازم جهت افزایش وزن و سرعت رشد بالا را کسب می‌کنند به طوری که در حدود ۴۰ روزگی، بیش از ۲ کیلوگرم وزن میگیرند.
ایران تنها دارنده مرغ لاین در منطقه است
تنها ۶ کشور در جهان دارای فناوری مرغ لاین گوشتی هستند، کشور ایران نیز جزء این کشورها بوده و تنها دارنده مرغ لاین در منطقه محسوب می‌شود. اهمیت بسیار بالای مرغ لاین در تولید گوشت مرغ باعث شده است تا اطلاعات لاین کاملا محرمانه باشد.
مرغ لاین در ایران با نام آرین شناخته می‌شود. مرغ آرین یک نژاد سبک وزن بوده و تا وزن زنده حدود ۲.۲ الی۲.۵ کیلوگرم عملکرد خوبی را از خود نشان می‌دهد اما با افزایش طول پرورش به بیش از ۴۰ روزگی به منظور افزایش وزن بیشتر، عمکلرد این پرنده دچار مشکل شده و بدین ترتیب ضریب تبدیل خوراک و تلفات نیز افزایش می‌یابد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۱۳۸۰ بازار گوشت مرغ کاملا در اختیار مرغ آرین بود، اما با واردات سویه‌های خارجی به کشور به تدریج سهم آرین کاهش یافت به طوری که در اواخر دهه ۸۰ سهم آرین از بازار گوشت مرغ به زیر ۲ درصد رسید.
۱۰۰ درصد بازار مرغ ایران در سال ۱۳۹۷ در اختیار سویه‌های خارجی بود
عمده سویه‌های خارجی وارد شده به ایران شامل راس، آربوراکرز، کاپ و هوبارد است. مبدا واردات نژاد‌های خارجی شامل کشورهای انگلستان، آمریکا و فرانسه می شود؛ البته سهم کشور انگلستان در واردات ۸۰ درصد است. این نژادها سنگین وزن هستند به طوری که به راحتی تا ۳ کیلوگرم وزن میگیرند. همچنین برنامه‌های پیوسته کمپانی‌های اصلاح نژادی بر روی این سویه‌ها باعث شده است تا ضریب تبدیل خوراک این پرنده‌ها بهبود یافته و به حدود ۱.۷ برسد.
براسـاس آمار سامانه صماصط[۱] در سـال ۱۳۹۷ تعداد ۲/۱ میلیارد قطعه جوجه‌ریزی در مزارع پرورش جوجـه گوشـتی صـورت گرفته که یک میلیـار قطعـه از آن مربوط بـه آمیخته تجاری راس (به عنوان گسـترده‌ترین آمیخته تجاری گوشـتی در کشـور) و مابقی مربوط به آربوراکرز ،کاب و هوبـارد بـوده اسـت.
تحریم واردات مرغ اجداد به کشور
وابستگی کامل کشور به واردات سویه‌های خارجی به منظور تولید گوشت مرغ متناسب با نیاز کشور، علاوه بر خارج کردن منابع ارزی از کشور عامل ایجاد اهرم فشار علیه جمهوری اسلامی ایران شده بود.
در همین راستا از شهریور ماه سال ۱۳۹۸ واردات سویه‌های تجاری خارجی به کشور تحریم شد که در صورت تداوم شرایط تحریمی در سال ۱۴۰۰ تولید گوشت مرغ کشور از محل سویه‌های تجاری وارداتی به صورت کامل متوقف می‌شد. در دی ماه ۱۳۹۸ وزارت جهاد کشاورزی با دستور مقام معظم رهبری و با ابلاغ شورای عالی امنیت ملی، مسئول احیای مرغ لاین آرین با همکاری سایر سازمان‌های مربوطه شد تا تحریم هایی مربوطه خنثی شود.
مدیریت واردات و اصلاح نژاد مرغ آرین الزامی است
بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر سهم آرین در بخش مرغ اجداد کشور(دومین بخش هرم تولید مرغ) ۴۷ درصد است اما به دلیل عدم استقبال مرغداران ناشی از عملکرد پایین این سویه نسبت به سویه های خارجی موجود در بازار، سهم آرین در بخش تولید جوجه یک روزه کشور (آخرین بخش هرم تولید مرغ) حدود ۱۰ درصد برآورد می‌شود.
کاهش وابستگی به واردات «مرغ اجداد» از طریق احیای «لاین آرین»
با احیای آرین تحریم واردات سویه‌های خارجی برداشته شده است، لذا دولت ضمن هوشیاری مانع از واردات بدون ملاحظه سویه‌های خارجی به کشور شود. در غیر این صورت احتمال وابستگی کامل به واردات مجددا فراهم خواهد شد.
بنابراین دولت ضمن مدیریت واردات سویه‌های خارجی به کشور باید اصلاح نژاد سویه آرین جهت ارتقاء بهره‌وری را در دستور کار خود قرار دهد. در همین راستا بروزرسانی و توسعه زیرساخت مراکز لاین آرین، راه‌اندازی و راهبری لاین‌های تحقیقاتی و پشتیبان الزامی است.
همچنین دولت با پرداخت یارانه تولید به سویه آرین ضمن راه اندازی سامانه یکپارچه گله‌های اجداد، مادر و جوجه گوشتی آرین جهت جمع آوری داده‌های آرین از مزارع و پایش عملکرد گله‌های اجداد، مادر و گوشتی آرین در اقلیم های مختلف کشور، می‌تواند مرغداران را تشویق به تولید این سویه نمایند.
پینوشت:
[۱] سامانه سماصط یکی از این سامانه ها است که این وزارتخانه برای مدیریت امور طیور و پرندگان ایجاد کرده است. این سامانه به این منظور ساخته شده است که مرغداران قبل‌از جوجه ریزی و در حین آن، تمامی آمار های مربوط به مرغداری خود را به وزارت جهاد کشاورزی تقدیم کنند.
انتهای پیام/ کشاورزی
