مسیر اقتصاد/ برای مناطق آزاد در سراسر جهان اهداف متفاوتی از جمله توسعه مناطق کم برخوردار، کاهش بیکاری، تقویت کیفی و کمی تولید، تسهیل ورود اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی، تنوع محصولات صادراتی از طریق رشد صادرات صنعتی، افزایش خالص درآمدهای ارزی، جذب سرمایه های خارجی و داخلی جهت افزایش تولید و افزایش درآمدهای دولت از طریق کانال های مالیاتی در نظر گرفته شده است؛ اما «هدف اصلی» احداث مناطق آزاد جذب سرمایه‌گذاری خارجی و صادرات است که از مهم‌ترین شاخص‌های اندازه گیری کارآمدی این مناطق نیز محسوب می‌شود.
سهم صادرات از مناطق آزاد در کشور چه میزان است؟
بر اساس آمار منتشر شده از دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی در سال ۹۸، میانگین صادرات از مناطق آزاد در طی سال های ۹۲ تا ۹۷ با در نظر گرفتن صادرات مشتقات نفتی و میعانات گازی تقریبا ۲ درصد کل صادرات کشور بوده که سهمی بسیار ناچیز است.
این در حالی است که اگر مشتقات نفتی و میعانات گازی را نادیده بگیریم، این عدد به ۱ درصد خواهد رسید. بنابراین اگر با شاخص صادرات مناطق آزاد تجاری – صنعتی موجود در کشور ارزیابی شود، آمارها عدم موفقیت این مناطق در دستیابی به اهداف خود را نشان می دهند.
در جدول زیر مطابق آمار منتشر شده از سایت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد به صادرات طی سال های گذشته اشاره شده است:
جذب کمتر از ۱۰ درصدی سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد
از دیگر اهداف تعریف‌شده برای مناطق آزاد که مبتنی بر آن مشوق‌هایی نیز در نظر گرفته شده، جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. بر اساس آمارهای منتشر شده از سایت دبیرخانه مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی، میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد با وجود مشوق‌های در نظر گرفته‌شده برای این مناطق سالانه ۷ الی ۸ درصد بوده است؛ این عدد نشان از سهم اندک این مناطق در جذب سرمایه گذار خارجی دارد.
نمودار زیر جذب سرمایه گذاری خارجی مناطق آزاد نسبت به کل کشور را نشان می دهد:
سهم کمتر از ۳ درصدی مناطق آزاد در ایجاد اشتغال
اشتغال در یک محدوده مکانی در اکثر موارد نشان دهند فعال بودن بازارهای متعدد صنعتی یا خدماتی در آن محدوده است. بر اساس آمار رسمی درگاه مناطق آزاد تجاری – صنعتی، تعداد اشتغال پایدار در این مناطق ۵۱۰ هزار نفر بوده است که به نسبت مرکز آمار که تعداد کل شاغلین کشور را ۲۳ میلیون و ۲۶۳ هزار نفر اعلام کرده، کمتر از ۳ درصد را شامل می‌شود که جای بررسی بیشتر دارد و به نظر می رسد مبتنی بر ظرفیت ایجاد شده در این مناطق، رقم قابل توجهی نباشد.
به طور کلی اگر سه شاخص عمده کارآمدی مناطق آزاد تجاری – صنعتی یعنی صادرات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد اشتغال، که نسبت مستقیمی با تولید دارد، مورد بررسی و ارزیابی قرار داده شود، ضعف عملکردی مناطق آزاد تجاری – صنعتی در این سه حوزه مشهود است. از جمله دلایل این عملکرد، ضعف زیرساختی این مناطق هنگام احداث، هدفگذاری‌های متعدد و بی‌منطق و نداشتن چشم اندازهایی بر اساس ظرفیت‌های جغرافیایی بوده است.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
