مسیر اقتصاد/ مطابق با قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴، ارائه خدمات بازنشستگی جزء وظایف سازمان در بخش بیمه‌ای است. به طور کلی برای دریافت مستمری بازنشستگی دو شرط باید احراز گردد:
۱ – رسیدن به یک سن خاص
۲ – کسب سابقه خاص پرداخت حق بیمه
شرط اول همان سن بازنشستگی است و در نظام‌های بیمه‌ای بسیار حائز اهمیت است. این سن با توجه به شرایطی چون سیاست‌های عمومی دولت، امید به زندگی و غیره تعیین میشود. شرط دوم نیز معمولا توسط قانون و براساس اصول محاسبات بیمه‌ای معین می‌گردد.
شروط بازنشستگی براساس قانون تامین اجتماعی
بر اساس قانون تأمین اجتماعی احراز دو شرط سن و سابقه‌ای برای بازنشسته شدن افراد لازم است. در شرط سنی، ۶۰ سال سن برای مردان و ۵۵ سال برای زنان و حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه مدنظر است و در شرط سابقه‌ای ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه و حداقل ۵۰ سال سن برای مردان و ۴۵ سال سن برای زنان مدنظر است.
در این میان برخی طرح‌های بازنشستگی که در اصطلاح بیمه‌ای از آن به عنوان بازنشستگی زودهنگام یا بازنشستگی پیش از موعد نام برده میشود، وجود دارد که کاهش در یک یا هر دو شرط فوق را هدف قرار می‌دهد. بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور نیز یکی از این استثناها است.
تاریخچه قوانین مرتبط به بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور
بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور برای اولین بار در قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران مصوب ۱۳۳۱ مطرح گردید. بر اساس ماده ۶۸ بخش پنجم این قانون سن بازنشستگی در ارتباط با کارهای سخت و زیان‌آور معادل ۶۵ سال تعیین گردید. لازم به ذکر است که سن بازنشستگی عادی طبق همین ماده برای مردان ۶۵ سال و برای زنان ۶۰ سال تمام در نظر گرفته شده بود.
با تصویب لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی کارگران در تیرماه سال ۱۳۳۴ خورشیدی، شرایط احراز جهت برخورداری از مستمری بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور مجددا مورد بازنگری قرار گرفت. به استناد بند۲ ماده ۶۶ این قانون، حد نصاب بازنشستگی برای کارگرانی که در پنج سال آخر خدمت خود به کارهای سخت و خطرناک اشتغال داشته‌اند معادل ۶۵ سال برای مردان و۶۰ سال برای زنان لحاظ گردید. علاوه بر این در خصوص کارگرانی که لااقل ۲۰ سال در مناطق حاره و بد آب و هوا کار کرده‌اند سن بازنشستگی برای مردان و زنان به ترتیب معادل ۵۵ و ۵۰ سال در نظر گرفته شد.
بازنشستگی شاغلان مشاغل سخت و زیان‌آور با ۲۰ سال سابقه
شایان ذکر است شرایط بازنشستگی در خصوص افراد شاغل در نواحی بد آب و هوا و افراد شاغل در کارهای زیان‌آور در اصلاحیه قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران مصوب سال ۱۳۳۷ مجددا مورد بازنگری قرار گرفت. در این قانون، افراد دارای سابقه کاری به مدت ۲۰ سال متوالی و یا ۲۵ سال متناوب در نواحی بد آب و هوا و مناطق حاره و یا کارهای زیان‌آور، در صورت دارا بودن ۵۵ سال سن، واجد شرایط جهت دریافت مستمری مربوطه می‌گردیدند. نکته حائز اهمیت دیگر این که بر اساس اصلاحات انجام‌گرفته سن بازنشستگی عادی نیز از ۶۵ سال به ۶۰ سال برای مردان و برای زنان از ۶۰ سال به ۵۵ سال کاهش یافت.
تعریف مشاغل سخت و زیان‌آور
با تصویب قانون تأمین اجتماعی در سال ۱۳۵۴در تبصره ماده ۷۶ این قانون به شرایط مورد نیاز جهت برخورداری از مستمری در مورد «افراد شاغل در کارهای سخت و زیان‌آور» پرداخته شد. این تبصره بیان می‌دارد «در مورد افرادی که قبل از تقاضای بازنشستگی حداقل مدت ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مناطق بد آب و هوا کار کرده و یا آن‌که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال داشته‌اند، سن بازنشستگی ۵۵ سال تمام خواهد بود». در این قانون، مشاغل سخت و زیان آور به کارهائی اطلاق شده است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد است و اشتغال به آن موجب بروز بیماری شغلی میشود. در این قانون نوع شغل بیمه شده، معیار اصلی بازنشستگی است و از این لحاظ نسبت به قوانین قبلی، قابل تشخیص است.
حذف حداقل سن برای بازنشستگی پیش از موعد در قانون ۱۳۶۷
علاوه بر قوانین دائمی، در دو مرحله طی سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۷۰ قوانین پیش از موعد برای مدت محدودی به مورد اجرا گذاشته شد که در این قوانین تسهیلاتی برای بازنشستگی شاغلین در مشاغل سخت و زیان‌آور در نظر گرفته شد. بر اساس قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب ۱۳۶۷ حداقل سن مورد نیاز جهت بهره‌مندی از مزایای بازنشستگی در خصوص کارگرانی که دارای حداقل ۲۰ سال سابقه در کارهای سخت و زیان‌آور و یا ۲۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای عادی و سخت و زیان‌آور بودند، حذف گردید. ضمن آن‌که در هنگام محاسبه مستمری، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور معادل ۱.۵ سال در نظر گرفته شد. (سقف ارفاق سابقه ۱۰سال تعیین گردید.) شایان ذکر است مطابق با سیاستگذاری‌های آن زمان، اجرای قانون بازنشستگی پیش از موعد سال ۱۳۶۷ مجددا در سال ۱۳۷۰ عیناً تمدید گردید.
تعیین حداقل سن ۵۰ سال برای بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور
شرایط احراز جهت برخورداری از مستمری بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، در سال ۱۳۷۱ مجددا دستخوش تغییرات اساسی گردید. بدین‌گونه که طبق تبصره ۲ الحاقی قانون اصلاحی، سن بازنشستگی در خصوص افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مناطق بد آب و هوا کار کرده و یا به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال داشته‌باشند، معادل ۵۰ سال (مردان) و ۴۵ سال (زنان) درنظر گرفته شد.
حذف مجدد شرط سنی بازنشستگی پیش از موعد
شرایط سنی قانون مذکور پایدار نماند و پس از گذشت چند سال تبصره فوق مجددا طی قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور ۱۳۸۰ اصلاح گردید.
حذف شرط سنی درخصوص افراد دارای ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور، لحاظ ۱.۵برابری سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان‌آور، ایجاد تکلیف برای کارفرمایان جهت ایمن‌سازی عوامل شرایط کار و همچنین انجام معاینات پزشکی متناسب با نوع کارهای ارجاعی (موضوع ماده ۹۰ قانون تأمین‌اجتماعی)، پرداخت ۴ درصد حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور به ازای سنوات پرداخت حق بیمه بازنشسته از سوی کارفرما به سازمان، و نیز انجام معاینات دوره‌ای از جمله مشخصه‌های تغییرات به عمل آمده در قانون مزبور است. در این قانون نوع شغل بیمه شده، معیار اصلی بازنشستگی است و از این لحاظ نسبت به قوانین قبلی، قابل تشخیص است.[۱]
پینوشت:
[۱] فصلنامه تامین اجتماعی شماره اول زمستان ۹۷، plink.ir/TzIWs
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
من محمد جمشیدی بازنشسته سال۹۰ مهرماه با قانون سخت زیان اور امروز ۱۷ سال۱۴۰۲ رفتم فیش گرفتم مثل سالهی گذشته اسم سخت زیان اور رانیاوروده مستمری ۲۴ سال ۴ماه۱۱ روز نوشته میشود سوال کنم اززمان برداشتنویرگول توسط رهبر عزیز و گذاشتن کلمه و انگار قانون سخت زیان اور برداشته شده خواهشمندم به اقای رئیسی این مطلب را برسانید اگر این صحت داشته باشد دولت ده ۸سال قطع کرده خدا میدونه کجار پولش خرج شده طبق قانون سال۸۹ماده ۹۰تامین اجتماعی معظف به پرداخت ۴درصد کارفرما همم۳۶ درصد که ازسنوات برداشته شده واین قانونون سن مطرح نمیباشد پس چرا داخل فیش ۱۴۰۰ برداشته شده
یک سوال چند وفقته اعصاب من را به هم ریختهشهیدحضرت ایت الله بهشتی قانون اساسی وقانون کارجمهوری را نوشتند اقای سالاری مسئول تامین اجتماعی با افتخار درسخنرانیشان گفتند ما از یک جدول استفاده میکنین مال سال۱۳۵۴ سه سال قبل انقلاب مال همین قش کارگر زحمت کش تا پایان دولت دهم بزرگترین خیانت رابه کارگر وبازنشسته کرده درصورتی ماحقوقمان مثل بازنشسته گان تامین اجتماعی یاش ، مستمریبگیر شدین چرا مسئول برنامه بودجه این زا متوجه نکرده وکارگران بازنشسته درطبقهزیر فقرزندگی کنند مگر این کارگر نیروبه جبه نفرستاد شهیداسیر جانباز اکثر از خانواده تامییت اجتماعیه وهرسال اخرسال گریبان حقوق فقطماکارگران ومابازنشستهگان باید بگیرد طلب سازمان مارادولت بدهد مثل وزارت نفت وزارت دوبآهن وزارت اموزش ومرورش وزارت نبیروهای مسلخانه وزارتهای دیگرد سازمان تلمین اجتماعی متکی به خودش شودباوزارت دفاع چرا هرسال ما باید دست گدایی دست بگیریم