به گزارش مسیر اقتصاد طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۶ میزان صادرات کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی با ۶.۶ درصد افزایش به ۴۶.۹ میلیارد دلار رسیده است؛ اما بررسی شرکای تجاری ایران در این مدت نشان می‌دهد که تجارت ایران با بسیاری از کشورها تغییر کرده‌است.
در ادامه به بررسی جزئیات تغییرات مقاصد صادراتی و مبادی وارداتی ایران پرداخته می شود.
تغییر در مقاصد صادراتی
در بخش صادرات غیرنفتی (با احتساب میعانات گازی) آمارهای گمرک نشان از آن دارد که از بین شرکای عمده‌ی تجاری صادرات ایران به کشورهای چون کره جنوبی، ترکیه، چین، اندونزی و تایلند بیشترین افزایش را داشته و در مقابل به کشورهای امارات، ژاپن، سنگاپور، هنگ کنگ و ترکمنستان بیشترین کاهش را داشته است.
در جدول زیر لیست کشورهایی که صادرات غیرنفتی ایران به آن‌ها افزایش داشته، آمده است:
همانطور که در جدول مشخص است، از نظر میزان افزایش صادرات، کشورهای کره جنوبی، ترکیه و چین بیشترین افزایش را داشته‌اند و از نظر درصد افزایش صادرات، کشورهای اندونزی، قطر و مالزی در صدر قرار دارند.
افزایش صادرات ایران به کره جنوبی به طور عمده به دلیل صادرات بیشتر میعانات گازی به این کشور بوده است. درخصوص کشور ترکیه نیز دلیل اصلی افزایش صادرات، بیشتر شدن صادرات گاز طبیعی بوده است. صادرات ایران به کشورهای اندونزی و تایلند نیز عمدتا به دلیل رونق صادرات گازهای مایع شده و همچنین محصولات ابتدایی از فولاد افزایش یافته است.
به طور خلاصه می توان گفت رونق صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته عمدتا در بین کشورهای همسایه و کشورهای آسیایی رخ داده است و صادرات ایران به دیگر کشورها افزایش چندانی نداشته است.
اما صادرات ایران به برخی کشورها نیز با کاهش همراه بوده‌است. در جدول زیر کشورهای که صادرات ایران به آن‌ها با کاهش همراه بوده، نشان داده شده‌است.
همانطور که در جدول بالا مشخص است، از نظر میزان کاهش صادرات کشورهای امارات، ژاپن و سنگاپور درصدر قرار دارند و از نظر درصد کاهش صادرات کشورهای سنگاپور، ژاپن و هنگ کنگ بیشترین کاهش را داشته‌اند.
دلیل اصلی کاهش میزان صادارت ایران به کشورهای امارات، سنگاپور و هنگ کنگ، تمایل بیشتر صادرکنندگان به صادرات مستقیم کالا بوده است؛ چراکه این کشورها به نوعی واسطه صادرات و واردات ایران محسوب می شوند.
صادرات ایران به ژاپن، به دلیل کاهش خرید میعانات گازی ایران از سوی این کشور، با افت مواجه شده است. کاهش ۱۲۹ میلیون دلاری صادرات ایران به ترکمنستان نیز درپی کاهش صادرات میوه و سبزیجات و همچنین محصولات فولادی به این کشور رخ داده است که مشکلات ناشی از نقل و انتقال پول یکی از دلایل اصلی آن بوده است.
تغییر در مبادی وارداتی
در بخش واردات نیز در سال گذشته شرکای تجاری ایران با تغییراتی همراه بوده است. بر اساس آمارهای گمرک در سال گذشته میزان واردات ایران با ۲۴ درصد افزایش به بیش از ۵۴ میلیارد دلار رسیده است.
در جدول زیر کشورهایی که واردات ایران از آن ها افزایش یافته، نشان داده شده‌است:
همانطور که در جدول فوق مشخص است، از نظر میزان افزایش واردات کشورهای امارات، چین، سوئیس، فرانسه و انگلستان در صدر قرار دارند و از نظر درصد افزایش واردات ایران نیز کشورهای اروگوئه، انگلستان، سنگاپور، سوئد و عمان بیشترین افزایش را داشته اند.
افزایش قابل توجه واردات ایران در سال گذشته، خصوصا در مورد خودرو، قطعات منفصله و محصولات کشاورزی موجب شده است واردات ایران از اغلب شرکای تجاری با افزایش همراه باشد.
با اینحال واردات ایران از برخی کشورها نیز با کاهش همراه بوده است. در جدول زیر لیست این کشورها نشان داده شده است:
چنانچه در جدول فوق مشخص است از نظر میزان کاهش واردات کشورهای روسیه، برزیل و اوکراین در صدر قرار دارند و از نظر درصد کاهش نیز کشورهای اوکراین و رومانی بیشترین کاهش را داشته اند.
دلیل اصلی کاهش واردات ایران از کشور روسیه، واردات گسترده دستگاه های کمک ناوبری از این کشور در سال ۱۳۹۵ بوده است. در واقع میزان واردات ایران از روسیه در سال ۱۳۹۵ به طور مقطعی افزایش یافته بود که در سال ۱۳۹۶، میزان آن بار دیگر به سطح سال های قبلتر باز گشته است.
از طرف دیگر میزان واردات ایران از کشورهای برزیل، اوکراین، آرژانتین و قزاقستان به دلیل چرخش بیشتر واردکنندگان محصولات کشاورزی به سمت کشورهای اروپایی کاهش یافته است. واردات از کشور رومانی نیز عمدتا به دلیل واردات مستقیم قطعات منفصله خودرو از فرانسه با کاهش چشمگیری مواجه شده است. علاوه بر این واردات ایران از آمریکا نیز به دلیل کاهش واردات دانه سویا و دارو از این کشور با افت ۱۱۶ میلیون دلاری مواجه شده است.
تراز تجاری ایران با کشورهای اروپایی به منفی ۱۲ میلیارد دلار رسید
به این ترتیب نکته جالب توجه در شرکای تجاری ایران در بخش واردات، افزایش قابل توجه واردات از کشورهای اروپایی است.
