مسیر اقتصاد/ سه‌ش‍‍‍‍نبه ۸ مرداد، موعد پنجمین عرضه نفت خام سنگین ایران در بورس انرژی است. این در حالی است که هفته گذشته سه‌ش‍‍‍‍نبه ۱ مرداد، سیزدهمین عرضه نفت خام سبک در بورس انرژی انجام شد. در این مرحله، ۲ میلیون بشکه نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران، با قیمت پایه ۶۱ دلار و ۴۲ سنت برای هر بشکه، علی رغم عرضه در رینگ بین‌الملل بورس انرژی، بدون مشتری ماند.
تاریخچه عرضه نفت خام در بورس ایران
تجربیات بورس‌های نفت و بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد عرضه نفت خام و فرآورده‌های نفتی می‌تواند در بورس کالا، بورس انرژی و بورس نفت انجام گیرد که هر کدام مزیت‌ها و معایب خود را به همراه دارد.
در سال ۱۳۹۰ برای اولین بار نفت خام در بورس کالا عرضه شد، اما به دلیل برخی موانع مانند سخت‌گیری‌های شرکت ملّی نفت ایران و عدم تداوم عرضه، منجر به معامله خاصی نشد. با تشکیل بورس انرژی در سال ۱۳۹۱، عرضه نفت خام در بورس به صورت جدی‌تر پیگیری شد؛ تا این که در سال ۱۳۹۷ پس از تشدید تحریم‌ها، این اقدام مجددا در دستور کار قرار گرفت. در این برهه، نفت خام با ایجاد جذابیت های لازم در بورس عرضه گردید و در مراحل اولیه با توفیق روبرو شد.
ضرورت ادامه استفاده از ظرفیت بورس انرژی در عرضه نفت خام
انحصار ایجاد شده در عرضه بازارهای فروش نفت که عملا در اختیار چند بورس محدود آمریکایی و انگلیسی است، قدرت قیمت‌گذاری و کنترل معاملات را در اختیار واسطه‌ها و دلالان این کشورها قرار داده است.
علاوه بر این موضوع، یکی از اهداف غرب از اعمال تحریم‌های مالی و نفتی، منزوی کردن ایران در تبادلات بین‌المللی است که راه‌اندازی و رونق بورس با هدف گسترده کردن خریداران نفت، برای خنثی‌سازی این سیاست‌ها بسیار کارگشاست.
از جمله بورس‌های نفتی مهم در جهان می‌توان به بورس بین‌المللی نفت خام لندن (IPE)، بورس نفت نیویورک، بورس نفت سنگاپور، بازار نفت دبی و بورس کالای توکیو اشاره کرد. در شرایطی که بورس نفت، سال‌های زیادی است که توسط صاحبان نفت و گاز در اقصی نقاط دنیا استفاده می‌شود، در بازار نفت ایران نخستین قدم های خود را برداشته است تا با عرضه های یک تا دو میلیون بشکه‌ای بتواند بخشی از صادرات نفت ایران را به نحوی پر کند؛ عرضه‌های قطره چکانی، که بعضا خریداری نیز برای آن وجود ندارد و هربار با در بسته مواجه می شود.
البته باید توجه داشت که فروش نفت در بورس انرژی ایران، روش جدیدی است که کارآمدی آن به مرور زمان مشخص می‌شود، اما به طور کلی راه‌اندازی و استفاده از آن ضرری برای کشور ندارد. همچنین ادامه عملکرد خوب وزارت نفت در عرضه منظم نفت در این بازار، اعتماد و رغبت خریداران را دوچندان خواهد کرد.
عرضه نفت در بورس با چه موانعی روبروست؟
شرکت‌های خصوصی بعنوان مهره‌های اصلی در سناریوی بورس نفت محسوب می‌شوند. از طرفی باید توجه داشت که بیشتر ظرفیت بخش خصوصی تاکنون در صادرات فرآورده‌های نفتی فعال بوده است و این ابزار، تجربه کمتری در صادرات نفت خام دارد. در واقع به دلیل اینکه بار اصلی صادرات نفت خام تا کنون به دست شرکت ملی نفت بوده است، بدیهی است که در این شرایط بخش خصوصی محتاطانه‌تر عمل کند و رغبت چندانی به خرید نفت نشان ندهد.
بعد از تحویل بشکه‌های نفتی نیز خریداران با مشکلات دیگری از جمله بازاریابی سخت محموله‌ها در سایه تحریم‌های نفتی و دشواری تبادلات ارزی مواجه می‌شوند. در واقع بخش عمده‌ای از عدم موفقیت عرضه نفت در بورس به دلیل ریسک بالای کار با نفت ایران است. به طوری که این ریسک با کاهش قیمت پایه در یک محموله هم پوشش داده نمی‌شود. در این راستا می‌توان با روش‌هایی مانند اعطای تخفیف افزایشی پلکانی به ازای خرید متناوب، عرضه نفت در بورس انرژی را جذاب‌تر نمود.
از طرف دیگر عمده ظرفیت بخش خصوصی داخلی و بین‌المللی، به دلیل ناآشنایی با ساختار بورس انرژی و سازوکار آن، هنور مغفول مانده است. از همین رو لازم است سازمان بورس و وزارت نفت، برای جذب مشتریان خارجی نفت اطلاعیه‌های خود را به زبان‌های مختلف منطقه (عربی، ترکی، روسی) نیز منتشر کنند تا خریداران کشورهای منطقه بیشتر با ساز و کار بورس انرژی ایران آشنا شوند.
نبود حساب ارزی نیز یکی دیگر از چالش‌های اصلی است که لازم است وزارت نفت، سازمان بورس و وزارت امور خارجه تدابیر لازم را جهت رفع موانع رونق بورس نفت اتخاذ کنند.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
