به گزارش مسیر اقتصاد محاسبه درآمد حاصل از ترانزیت ریلی در ایران به دلیل تاثیر پارامترهای متنوع، قطعی نیست؛ برای این کار ابتدا باید فرایندهای ترانزیت ریلی کالا را تعیین نموده و سپس درآمد هر سازمان یا شرکت را احصا کرد.
شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، شرکت های فورواردری و سازمان های گمرک و بنادر و دریانوردی مهترین ذینفعان مستقیم در کسب و کار ترانزیت ریلی ایران هستند.
ایران دارای ۱۰ مرز ریلی است که ۷ مرز آن زمینی و ۳ مرز آن دریایی است و امکان کسب درآمد از این مرزها برای کشور وجود دارد.
فرآیندهای ترانزیت ریلی چگونه انجام می شود؟
به طور کلی درآمد ناشي از ترانزيت كالا برای سازمان بنادر و دریانوردی، گمرک و راه آهن از ابتدای ورود محموله به کشور تا۷ خروج آن تحت تأثیر پارامترهایی از قبیل نوع کالا، وزن محموله، مسافت طی شده، نوع مرز، حقوق، عوارض و هزینه است.
به عنوان مثال در پارامتر نوع مرز، بسته به اینکه مرز ریلی یا دریایی باشد، یا مرز دریایی جنوبی یا شمالی باشد، مقدار تعرفه دریافتی تعیین می‌شود. در این برآورد، به عنوان نماینده جامعه آماری فرآیند ترانزیت، مرز زمینی سرخس به مرز دریایی بندرعباس بررسی می شود.
پس از ورود یک محموله از طریق ترانزیت ریلی به کشور، گمرک ابتدا واگن ها را بررسی کرده و در صورت عدم مشکل، نامه قرنطینه را با توجه به واگن های اظهارشده صادر می‌کند. برای صدور آن، کارشناس گمرک معمولا برای طی مسیر ساختمان گمرک تا ایستگاه راه آهن، مبلغی را به عنوان دیماند دریافت می‌کند؛ واگن ها نیز به صورت اتفاقی اسکن می‌شوند. بعد از تایید گمرک و پلمپ واگن ها، اظهارنامه صادر می‌شود.
به منظور تضمین حقوق ورودی عبور کالای خارجی، بن ترانزیت توسط نماینده خریداری شده و نزد گمرک گذاشته می‌شود. سپس اظهارنامه صادره تحویل راه آهن می‌گردد.
در این میان راه آهن جمهوری اسلامی ایران نقش کریری دارد؛ یعنی مسئولیت قانونی جابجایی کالاهای کشورهای دیگر را بر عهده دارد و برای انجام این کار، فعالیت ها را به شرکت های حمل و نقل کوچک تر محول می‌کند که فورواردر نام دارند.
فورواردرها پس از بستن قرارداد با صاحبان کالا، در طول فرآیند ترانزیت در داخل کشور تشریفات گمرکی در مرزها، تخلیه، بارگیری و حمل کالاها را انجام می‌دهند و برای حمل کالا باید از زیرساخت های راه آهن استفاده نمایند و مبلغی را که از صاحب کالا دریافت کرده اند، به عنوان هزینه به راه آهن پرداخت کنند؛ درآمدی که در نگاه کلان جزو درآمدهای ریلی ایران به حساب می آید.
وقتی بار به مرز مقصد رسید، نماینده شرکت فورواردری در آنجا بار را تحویل گرفته و برای انجام کارهای گمرک خروجی و بندری اقدام می نماید.
برای توقف و خروج کالا در پایانه دریایی سه نوع تعرفه حقوق، عوارض و هزینه از صاحبان کالا دریافت می‌گردد. حقوق بندری شامل تخلیه و بارگیری در اسکله و بندرگاه، ورود کشتی به بندر و عوارض شامل فانوس دریایی و همچنین هزینه ها شامل توقف کنار اسکله، جمع آوری زباله، یدک کشی، لایروبی و راهنمایی می‌شود که در جزئیات، تعرفه های متفاوتی خواهند داشت.
میزان درآمد نهادها از عملیات ترانزیتی
به طور متوسط درآمد حاصل برای گمرکات سرخس و بندرعباس برای هر تن کالا تقریبا ۱ دلار و درآمد حاصل از خدمات بندری تقریبا ۱۵.۶ دلار است؛ لذا در مجموع تقریبا هر تن ترانزیت کالا ۱۶.۶ دلار برای گمرک و سازمان بنادر و دریانوردی درآمد خواهد داشت.
شرکت فورواردر نیز به طور میانگین به ازای هر تن کالا ۴ دلار به عنوان کمیسیون دریافت می کند. از آنجا که این پارامترها بسیار متنوع می باشند، در این برآورد به عنوان نماینده جامعه آماری، حمل ریلی بار با واگن معمولی ۵۰ تنی از مرز زمینی سرخس به مرز دریایی بندر عباس بررسی شده و نوع کالا نیز در دسته سایر کالاها در نظر گرفته می شود.
طبق آخرین تغییرات سیاست های تعرفه ای حمل بار راه آهن جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۳ که بر اساس فرانک است، مقدار کرایه حمل برای این مسیر تقریبا ۵۲.۹۸ فرانک است. همچنین برای تعويض بوژی[۱] تقریبا ۴ فرانک توسط راه‌آهن دریافت می شود. در صورتی که صاحب کالا تمایل داشته باشد می‌تواند کالا را نیز بیمه نماید و همچنین اگر مبدا بارگیری داخل ایران باشد، مقدار ۵.۶۸ فرانک برای صدور بارنامه دریافت می شود.
از طرفی هزینه های راه آهن نیز بیشتر مربوط به تعمیرات جاری و سوخت مصرفی است که مقدار آنها تقریبا ۰.۵۷ فرانک برای هر تن خواهد بود.
بنابراین با توجه به شرایط حمل بار، مقدار درآمد راه آهن جمهوری اسلامی ایران تقریبا ۵۶.۴ فرانک برای هر تن خواهد بود که با برابری تقریبی نرخ فرانک و دلار، در حال حاضر تقریبا ۵۶ دلار خواهد شد.
۷۶ دلار درآمد مستقیم هر تن ترانزیت ریلی برای ایران
با توجه به محاسبات انجام شده، در مجموع متوسط درآمد مستقیم هرتن ترانزیت بار برای ایران بر اساس محاسبات گفته شده تقریبا ۷۶ دلار است.
برآورد ها نشان می‌دهد بازار آماده برای ترانزیت ریلی کشور ۷۱.۵ میلیون تن است که اگر خطوط ریلی منفصل تکمیل گردد و بهره وری ترانزیت ریلی افزایش یابد، تقریبا ۵.۳ میلیارد دلار ارزآوری برای ایران ایجاد خواهد آورد.
پینوشت:
[۱]: بوژی به سیستم حرکتی که واگن یا لکوموتیو روی آن سوار است، گفته می‌شود و متشکل از قاب (تیرهای طولی و عرضی)، مجموعه فنربندی (تعلیق)، مجموعه چرخ و محور، مجموعه ترمز و ادوات مربوطه است که متناسب با عرض خطوط راه آهن طراحی می شود. به دلیل تفاوت عرض خطوط راه آهن ایران با کشورهای CIS باید تعویض بوژی صورت گیرد.
منابع:
- آشنايي با فرايندها و درآمدهاي ناشي از ترانزيت كالا از كشور (معاونت برنامه ريزی و اقتصاد حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی خرداد ۹۵)
- دستورالعمل تعرفه ای راه آهن جمهوری اسلامی ایران
- تعرفه های خدمات بندری و دریانوردی سازمان بنادر و دریانوردی
- دفتر آمار راه آهن جمهوری اسلامی ایران
انتهای پیام/ راه و ساختمان
