به گزارش مسیر اقتصاد کشور عراق در سال ۲۰۱۷ میلادی مقصد صادرات ۵۰.۳ میلیارد دلار کالا و همچنین بیش از ۱۰ میلیارد دلار خدمات فنی و مهندسی بوده است. البته ارقام فوق مربوط به آمار رسمی اعلام شده از سوی شرکای تجاری عراق بوده و مطمئنا حجم واقعی واردات این کشور بسیار بالاتر از این رقم است.
ایران به دلایل گوناگون از قبیل اشتراکات دینی و فرهنگی، مرزهای مشترک طولانی، نزدیکی جغرافیایی و نوع کالاهای مورد نیاز عراق، بیش از سایر بازیگران خارجی، توانایی انتفاع از بازار این کشور را دارد.
اهمیت اقتصادی عراق و ظرفیت های این کشور
هرچند که عامه مردم عراق در حال حاضر وضع معیشتی مساعدی ندارند، اما باید این کشور را جزو ثروتمندترین کشورها دانست. در ادامه برخی از منابع مهم ثروت‌زای کشور عراق معرفی شده است:
- عراق پنجمین دارنده ذخایر نفتی و سومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان محسوب می‌شود. این کشور در سال گذشته میلادی ۶۷ میلیارد دلار نفت صادر کرده است.
- عراق به دلیل عبور رودهای دجله و فرات و همچنین وجود جلگه‌های هموار و حاصلخیز پهناور در این کشور به لحاظ کشاورزی و آب غنی بوده و انتظار می‌رود در آینده نه چندان دور به یکی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی در منطقه تبدیل شود.
- منبع دیگر درآمد عراق خیل عظیم زوار اهل بیت علیهم السلام است که از دیگر کشورها وارد این کشور می‌شوند.
- عراق به لحاظ ترانزیتی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا حلقه واصل آسیا (و به طور خاص ایران) به دریای مدیترانه و همچنین قاره آفریقا است.
ظرفیت بازار عراق بیش از ۶۰ میلیارد دلار
عراق هم اکنون وارد کننده بزرگ انواع کالاها و خدمات از اشکال ابتدایی گرفته تا کالاها و خدمات با فناوری بالا محسوب می‌شود. این کشور در سال ۲۰۱۷ میلادی ۵۰.۳ میلیارد دلار کالا و ۱۰ میلیارد دلار خدمات فنی وارد کرده است که البته رقم بسیار بالایی از واردات این کشور نیز در آمار رسمی منتشر شده از مراکز بین المللی در نظر گرفته نمی شود.
عمده محصولات وارد شده به عراق به شرح زیر است:
بازیگران بزرگ بازار عراق
امارات، ترکیه، چین و ایران بزرگترین شرکای تجاری (صادرکنندگان) عراق هستند که سهم هر کدام از بازار عراق به ترتیب ۲۴.۳، ۱۸، ۱۶.۵ و ۱۲.۷ درصد است. بنابراین می توان گفت ایران اکنون در رتبه چهارم مبادی وارداتی عراق قرار دارد.
آمارهای مرکز تجارت جهانی نشان می‌دهد که عملکرد پنج شریک اول تجاری عراق در زمینه صادرات به این کشور طی ۱۰ سال گذشته بهتر از ایران بوده است و همگی رشد بالاتری نسبت به ایران داشته‌اند.
در جدول زیر میزان رشد صادرات پنج صادرکننده برتر کالا به عراق نمایش داده شده است:
ظرفیت بازار عراق برای ایران ۲ برابر وضع موجود است
عراق در ۲۰ سال گذشته از رتبه ۱۱ مقاصد صادرات غیرنفتی ایران به رتبه اول رسیده است. این کشور در سال های اخیر به لحاظ کیفیت صادرات و در سال جاری به لحاظ کیفیت و کمیت صادرات مهمترین شریک تجاری ایران بوده است.
حجم صادرات ایران به عراق در سال ۹۶ برابر ۶.۴ و در ۸ ماه نخست سال جاری برابر ۶.۷ میلیارد دلار بوده است. مواد غذایی و محصولات کشاورزی بزرگترین بخش از صادرات ایران به عراق است به طوری که در سال ۹۶ و ۸ ماه نخست سال جاری به ترتیب ۳۶ و ۲۸ درصد از صادرات ایران به عراق را تشکیل داده‌اند.
سهم ایران از بازار ۱۱.۷ میلیارد دلاری محصولات غذایی و کشاورزی عراق در سال ۱۳۹۶ (تقریبا همان سال ۲۰۱۷)، ۲.۳ میلیارد دلار بود. بدین ترتیب ۲۰ درصد از نیاز عراق به واردات این محصولات از سوی ایران تامین شده است.
در نمودار زیر مهمترین کالاهای صادر شده از ایران به عراق در ۷ ماه نخست سال جاری نمایش داده شده است:
بازار عراق به دلیل غیر تخصصی بودن ظرفیت بالایی برای پذیرش کالاهای صنعتی ایران دارد و فرصت مناسبی را برای رشد آن ها فراهم می‌سازد.
اگر مبنا را مطلق واردات عراق و صادرات ایران قرار دهیم، امکان تامین ۱۰.۷ میلیارد دلار از واردات عراق از مبدا ایران وجود دارد. با این حساب در بدترین حالت یعنی زمانی که صرفا انحراف تجارت اتفاق می‌افتد و تجارتی ایجاد نمی‌شود، امکان تامین ۲۱ درصد از واردات عراق از ایران وجود دارد. این در حالی است که در سال گذشته تنها ۱۲.۷ درصد از واردات عراق از مبدا ایران بوده است.
اهمیت انعقاد قرارداد تجارت دوجانبه با عراق
واردات ۵۰ میلیارد دلار کالا توسط عراق در کنار ۲ میلیارد دلار صادرات غیر نفتی این کشور سبب شده است که بسیاری از کشورها بدون ترس از صدمه دیدن صنایع داخلی، متقاضی انعقاد قرارداد تجارت دوجانبه با عراق باشند. طبعا نباید انتظار داشت که عراق بدون دریافت هیچگونه امتیازی بازار خود را به روی شرکای تجاری خود باز کند.
در حال حاضر حدود نیمی از ترکیب کنونی صادرات ایران به عراق ناپایدار است و در آینده نزدیک ممکن است از دست برود. محصولات کشاورزی، فرآورده‌های نفتی و مصالح ساختمانی از جمله اقلامی هستند که عراق برای تولید آن ها در داخل برنامه ریزی کرده و احتمالا در آینده نزدیک نسبت به واردات آن ها سختگیری بیشتری خواهد داشت. عدم صادرات برخی از این اقلام به عراق می‌تواند مشکلات جدی برای اشتغال ایرانیانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، ایجاد کند. به همین دلیل لازم است جریان صادرات به این کشور با قرارداد تجارت دوجانبه مقاوم سازی و با ثبات شود.
هر چند که گفته می‌شود عراق به تجارت آزاد با هیچ کشوری تن نخواهد داد، اما ایران با توانمندیهایی که در ایجاد زیرساخت ها و صنایع مورد نیاز عراق دارد، می‌تواند یک قرارداد برد-برد با این کشور طراحی و منعقد نماید. قرارداد تجارت دوجانبه حتی اگر بخشی از کالاهای صادراتی ایران به عراق را پوشش دهد، باز هم می‌تواند تاثیرگذار باشد و شرایط رقابت را برای کالاهای ایرانی بهتر کند.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
