به گزارش مسیر اقتصاد به دلیل وقفه در عرضه نفت خام در بورس انرژی، انتقاداتی به این ساز و کار شده است که مطرح کنندگان آن بیش از هر چیز، سودای شکست این طرح و بازگشت به دوران بابک زنجانی مانند دور قبلی تحریم های نفتی را در سر می پروراند.
در این راستا، اقدامی که در عمل به این انتقادات خلاف واقع و خلاف منافع ملی پاسخ می دهد، تسریع و افزایش عرضه نفت در بورس است.
فروش نفت توسط دولت قابل شناسایی و تحریم است
حدود یک ماه است که از اولین عرضه نفت در بورس انرژی با حجم یک میلیون بشکه می گذرد؛ علیرغم همه انتقادات و مخالفت هایی که در برابر این اقدام وجود داشت، این حجم در دو مرحله و در بسته های ۳۵ هزار بشکه ای به فروش رسید.
طبق گزارش جدید وزارت خزانه داری آمریکا فروش نفت ایران توسط دولت قابل شناسایی بوده و افراد دخیل در آن تحریم شده اند. در واقع فروش نفت از یک مبدا مثل دولت، قابل شناسایی و تحریم است.
بنابراین به دلیل اهمیت این مسئله، ضروری است با توسعه هر چه بیشتر عرضه نفت در بورس و تنوع در مبادی فروش نفت در مسیر بی اثر کردن تحریم ها گام برداریم.
۳ ویژگی عرضه نفت در بورس انرژی
با این وجود چرا هنوز هم با راهکار فروش نفت در بورس، مخالف می شود؟ راهکاری که متضمن بی اثر کردن تحریم های فروش و صادرات نفت و همچنین محقق شدن بند ۱۳ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در خصوص مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در روش‌های فروش و مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش است.
بر شمردن ویژگی های فروش نفت در بورس، می تواند در تبیین و پاسخ به این مسئله، راهگشا باشد.
۱- شفافیت در عرضه و فروش: یکی از مهمترین ویژگی هایی که در سازوکار عرضه نفت در بورس انرژی وجود دارد، شفافیت است. اینکه چه میزان نفت، با چه قیمتی، در چه تاریخی و با چه شرایطی فروخته شده است، برای عموم مشخص است. در مورد اینکه به چه کسی فروخته شده است نیز، به دلایلی از جمله جلوگیری از تحریم شخص حقیقی یا حقوقی مورد نظر در تجارت مالی و فروش نفت، تنها برای سازمان بورس و سایر نهاد های مرتبط با این مسئله مشخص خواهد بود.
تا پیش از وجود چنین سازوکاری، اگر بنا بود فروش نفت در زمان تحریم به دست واسطه هایی چون بابک زنجانی بیافتد، هیچ شفافیتی از نظر میزان و قیمت نفت واگذار شده وجود نداشت و اساسا عدم وجود شفافیت، موجب به وجود آمدن چنین فسادهایی در جریان فروش نفت بود.
۲- ضمانت و وثایق بازپرداخت: به فرض اینکه پذیرفته شود عدم وجود شفافیت در واگذاری نفت به امثال بابک زنجانی، بر مبنای دور زدن تحریم و جلوگیری از تحریم شدن این افراد بوده است، نبود ضمانت و وثیقه مطمئن در ازای نفت واگذار شده یکی از مهمترین چالش هایی بوده است که تاکنون نیز گریبان کشور را گرفته است؛ کمااینکه دولتمردان هنوز موفق نشده اند بدهی های مربوط به فروش نفت را از بابک زنجانی وصول کنند.
در جریان فروش نفت در بورس، تاکنون حداقل ۲۰ درصد از مبلغ فروش نفت به صورت ریالی و تا روز تحویل نفت به خریدار، از وی گرفته خواهد شد و به اندازه مابقی سهم ۸۰ درصدی فروش نفت نیز وثیقه و ضمانت ریالی گرفته خواهد شد تا در صورت بروز هرگونه اتفاقی، مشکلی برای نقد کردن مبلغ نفت فروخته شده وجود نداشته باشد.
۳- قیمت های منصفانه برای خریدار و فروشنده: نکته مبهم دیگری که به مهمترین گلوگاه ایجاد رانت در فروش نفت به امثال بابک زنجانی ایجاد شده بود، تخفیف های نجومی در قیمت فروش نفت بوده است که بدون شرکت در مزایده و رقابت و در پشت درهای بسته تعیین می گردید. در حالی که در حال حاضر با ایجاد مزایده بر مبنای قیمت کف پیشنهاد شده در بورس، خریداران به رقابت با یکدیگر پرداخته و قیمت منصفانه در این فضا کشف خواهد شد.
تاکنون در دو مرحله عرضه نفت که در بورس انرژی اتفاق افتاده است، طی رقابتی که بین خریداران وجود داشته است، تنها با اختلاف حدود ۲ دلار از قیمت روز فروش نفت ایران معامله شده است.
تعویق عرضه نفت در بورس عامل ایجاد «بابک زنجانی» جدید
مجموع دلایل ذکر شده در بالا، اهمیت استفاده از سازوکار فروش نفت در بورس را بیش از پیش نمایان می سازد تا علاوه بر تلف نشدن درآمد های ملی کشور و حراج نفت، از پدید آمدن امثال بابک زنجانی نیز جلوگیری گردد.
پیش از این در اظهار نظر یک منبع آگاه دولتی نیز آمده بود که مخالفان به دنبال تخفیف ۱۰ دلاری و مدل بابک زنجانی در خرید نفت هستند و نمی خواهند برای خرید این محصول ضمانت نامه ارائه نمایند.
هرچند ممکن است که انتقاداتی به جزئیات نحوه عرضه نفت در بورس وجود داشته باشد، از جمله سهم پایین فروش ریالی نفت، اما زیر سوال بردن کلیت این روش و بازگشت به روش های معیوب پیشین، هدفی جز استفاده از رانت قیمتی و عدم ارائه ضمانت نامه های کافی و معتبر را به ذهن متبادر نمی کند.
همچنین که به طور کلی نیز، تعویق عرضه نفت در بورس ناچارا منجر به فروش غیرشفاف نفت از مسیرهای غیررسمی مانند مدل بابک زنجانی می شود و هزینه های زیادی برای کشور خواهد داشت.
تنها مسیر برای جلوگیری از کاهش سهم ایران در بازار نفت
علاوه بر تایید کلیت سازوکار فروش نفت در بورس انرژی، ضروری است از این روش جهت عملیاتی کردن بند ۱۳ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و همچنین بی اثر کردن تحریم های فروش نفت، استفاده بهینه گردد.
برای رسیدن به این هدف، بایستی با گرفتن بازخورد از دو مرحله عرضه نفت در بورس انرژی، پیشنهادات و اصلاحات مورد نیاز از جمله عرضه نفت و به صورت منظم و در حجم های معتنا به در کنار اضافه کردن سایر محصولات مثل میعانات گازی، سهم عرضه در بورس را از کل صادرات نفت خام و میعانات گازی کشور را بالا برده و افزایش سهم ریالی فروش نفت را جهت تسهیل مبادلات مالی و جلوگیری از شناسایی افراد در تحریم محقق نماید.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
