به گزارش مسیر اقتصاد ایران با داشتن حدود ۱ درصد از جمعیت جهان، حدود ۷ درصد ذخایر کشف شده معدنی جهان را به خود اختصاص داده است.
وجود ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف شده و ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه، ایران را در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای داده است.
معدن می تواند جایگزین خوبی برای درآمدهای نفتی باشد که توسعه آن در گرو توسعه زیرساخت ها به ویژه در بخش حمل و نقل است.
سهم پایین حمل و نقل ریلی از حمل مواد معدنی
با توجه به حجیم و سنگین بودن مواد معدنی، مناسب ترین شیوه برای حمل این مواد استفاده از حمل و نقل ریلی است؛ اما در حال حاضر، بخش عمده بارهای معدنی کشور از طریق جاده حمل می شود.
بر اساس گزارش مشترک کمیسیون های معادن و صنایع معدنی و حمل و نقل و لجستیک اتاق بازرگانی ایران، حدود ۳۵۰ میلیون تن مواد معدنی در کشور تولید می شود که تنها ۲۴ میلیون تن آن (حدود ۷ درصد) با حمل و نقل ریلی جا به جا می شود. این در حالی است که در افق ۱۴۰۴ میزان تولید مواد معدنی باید به ۷۰۰ میلیون تن برسد که در صورت تحقق این هدف، خطوط ریلی با توجه به نرخ رشد سال های اخیر، تنها توان حمل حدود ۴۰ میلیون تن ماده معدنی و صنایع معدنی را خواهد داشت و مابقی آن باید از طریق جاده حمل شود.[۱]
همچنین به گفته مدیر عامل راه آهن، بارهای معدنی فولادی کشور در سال ۹۵ بالغ بر ۶۰ میلیون تن بوده است که از این رقم ۲۰ میلیون تن با ریل و ۴۰ میلیون تن با جاده حمل شده است که از ۴۰ میلیون تن حمل شده با جاده، ۲۰ میلیون تن موازی با ریل بوده است. به گفته سعید محمدزاده، با توجه به طرح توسعه ۳۵ میلیارد دلاری فولاد، حجم بارهای معدنی فولادی کشور در افق ۱۴۰۴ به ۲۱۰ میلیون تن خواهد رسید. در صورتی که یک سوم آن از طریق ریل حمل شود، سهم راه‌آهن ۷۰ میلیون تن و سهم جاده ۱۴۰ میلیون تن خواهد شد که این به معنی سونامی اضمحلال جاده‌های کشور، مصرف سوخت و کشتار جاده‌ای خواهد بود.[۲]
ظرفیت های معدنی شرق کشور
از جمله مناطق کشور که دارای ظرفیت های معدنی قابل توجهی هستند، می توان به استان های شرقی کشور اشاره کرد. به عنوان مثال، استان سیستان و بلوچستان با داشتن ۱۰ میلیارد تن ذخایر قطعی و ۲۰ میلیارد تن ذخایر احتمالی، ۵ درصد از ذخایر معدنی کشور را در خود جای داده است. در این استان سالانه به‌طور متوسط ۳ و نیم میلیون تن مواد معدنی استخراج می‌شود.[۳]
از سوی دیگر طبق آمار سازمان صنعت، معدن و تجارت، استان خراسان جنوبی به عنوان یکی از قطب‌های معدنی کشور شناخته می‌شود. مجموع ظرفیت معادن در حال بهره‌برداری استان خراسان جنوبی بیش از ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن است؛ درحالی‌که هم‌اکنون سالانه تنها ۱۲ میلیون تن مواد معدنی از آن استخراج می‌شود.[۴]
همچنین کشور افغانستان به عنوان همسایه شرقی ایران دارای معادن بی شماری همچون لیتیوم، سنگ آهن، اورانیوم، مس، طلا، لاجورد، الماس و کوبالت است.
فعال سازی معادن شرق کشور با اتصال به شبکه ریلی
علی رغم وجود معادن فراوان در استان های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، نبود زیرساخت های حمل و نقل مناسب سبب محرومیت، افزایش بیکاری و مهاجرت از این استان ها شده است. تکمیل راه آهن چابهار سرخس سبب فعالسازی معادن این استانها و رشد و شکوفایی منطقه شرق کشور خواهد شد. علاوه بر این، کشور هند که سرمایه گذاری گسترده ای در معادن افغانستان انجام داده است، می تواند از این خط ریلی برای جا به جایی مواد معدنی استفاده نماید.
این خط ریلی مهم و راهبردی به دلیل وابستگی به بودجه دولت پیشرفت کندی دارد به طوری که قطعه اول آن از چابهار تا زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر پس از گذشت ۸ سال تنها حدود ۳۳ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و قطعه دوم آن از زاهدان تا تربت حیدریه به طول ۷۶۰ کیلومتر از سال ۹۳ تا کنون پیشرفتی نداشته است.
بنابراین لازم است دولت هر چه سریع تر اقدامات لازم را برای واگذاری این خط ریلی به بخش غیر دولتی در چارچوب قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی انجام دهد تا با تکمیل این خط ریلی، علاوه بر فعال شدن ظرفیت معادن شرق کشور، درآمدهای ترانزیتی قابل توجهی عاید کشور شود.
پینوشت:
[۱]: دنیای اقتصاد کد خبر: ۳۲۹۹۱۴۴
[۲]: پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی کد خبر: ۱۲۵۹۰
[۳]: خبرگزاری ایسنا کد خبر: ۹۷۰۴۱۶۰۸۵۵۴
[۴]: عیارآنلاین کد خبر: ۲۸۱۶۴۹
