به گزارش مسیر اقتصاد آسیای مرکزی از نظر جغرافیایی بین روسیه در شمال، چین در شرق و ایران در جنوب قرار گرفته است. این منطقه کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان را شامل می شود و در طول تاریخ به عنوان بخش کوچکی از جاده ابریشم شناخته شده است.
کشورهای آسیای مرکزی محصور در خشکی هستند و تنها از طریق خاک کشورهای همجوار به آب های آزاد دسترسی دارند. آسیای مرکزی به دلیل موقعیت جغرافیایی آن، جایگاه مهمی در سیاست جهانی به دست آورده است و در موقعیت مهمی در قلب قاره اوراسیا قرار دارد. این منطقه به طور تاریخی نه تنها به عنوان منطقه حائل بین آسیا و اروپا محسوب می گردد، بلکه به عنوان یک راه ترانزیت، مناطق اصلی دیگر را به یکدیگر متصل می کند.
منطقه آسیای مرکزی دومین ذخایر انرژی دنیا را در اختیار دارد. این منطقه و حوزه خزر بر روی هم، منابع عظیمی از نفت و گاز طبیعی را در خود جای داده اند. برآورد ذخایر اثبات شده و احتمالی در این منطقه تقریبا ۲۰۰ میلیارد بشکه نفت است که در حدود ۳۰ میلیارد بشکه آن ذخایر اثبات شده است. این برآورد با ذخایر دریای شمال برابری می کند. اگرچه ذخایر نفت خزر با ذخایر نفت خاورمیانه که معادل ۶۵ درصد (۶۸۴ میلیارد بشکه) ذخایر اثبات شده دنیا است، برابری نمی کند؛ اما بدون شک، این منطقه در آینده نزدیک، نقش مهمی در امنیت تامین منابع نفتی ایفا خواهد کرد.[۱]
علاوه بر این، تعداد زیادی از معادن فلزات کمیاب مانند طلا، مس، اورانیوم و فلزات سنگین در این منطقه واقع شده است.
روابط اقتصادی هند و آسیای مرکزی
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری های آسیای مرکزی در سال ۱۹۹۱ میلادی استقلال خود را به دست آوردند و از آن زمان، روابط هند با این کشورهای نوظهور پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است. هند به خاطر منافع استراتژیک و اقتصادی خود در آسیای مرکزی، تلاش های آگاهانه ای جهت تنوع بخشیدن و تقویت این روابط انجام داده است.
در حال حاضر، هند کالاهایی همچون قهوه، چای، ادویه جات، فرآورده های دارویی و تجهیزات برقی را به کشورهای آسیای مرکزی صادر می کند و در مقابل، جواهرات، مواد شیمیایی، آهن و فولاد، ماشین آلات، روغن های معدنی، محصولات مسی، پلاستیکی، چوبی و چرم را از این کشورها وارد می نماید.
جذب بار ترانزیت بین هند و آسیای مرکزی با تکمیل زیرساخت های حمل و نقل
با توجه به تبادلات تجاری هند با آسیای مرکزی و همچنین افغانستان لازم است زیرساخت های حمل و نقل به منظور جذب بار ترانزیتی بین این کشورها تکمیل شود. راه آهن چابهار-سرخس به عنوان زیرساخت حمل و نقل ریلی شرق کشور، شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب و کوتاه ترین مسیر دسترسی کشورهای آسیای مرکزی به آب های آزاد در صورت تکمیل، می تواند بارهای ترانزیتی بین هند، افغانستان و آسیای مرکزی را جذب کند.
متاسفانه این محور ترانزیتی و راهبردی که ۸ سال از آغاز عملیات اجرایی آن می گذرد، تنها در قطعه اول آن از چابهار تا زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر که معادل ۴۰ درصد کل مسیر است، کمتر از ۳۵ درصد پیشرفت فیزیکی و در کل مسیر، کمتر از ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. علت این امر، اولویت نداشتن این خط ریلی برای دولت و تامین مالی آن از طریق بودجه دولتی بوده است.
بنابراین لازم است دولت ضمن در اولویت قرار دادن این خط ریلی، منابع مالی لازم برای پروژه را با مشارکت بخش غیردولتی در چارچوب قرارداد مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) و در قالب صندوق سرمایه گذاری پروژه تامین نماید.
در این صورت، سرمایه های خرد و نیمه خرد مردمی از طریق بازار سرمایه به سمت تکمیل این خط ریلی و توسعه و آبادانی شرق کشور هدایت خواهد شد.
پینوشت:
[۱]: نفوذ روز افزون هند در آسیای مرکزی و پیامدهای آن برای پاکستان، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
