مسیر اقتصاد/ انرژی الكتريكی پيش نيازی مهم در پیشرفت حوزه های اقتصادی، اجتماعی و رفاهی در كليه جوامع و كشورها محسوب مي‌شود.
به ويژه در كشورهای درحال توسعه يا كمتر توسعه يافته، در دسترس بودن برق با كيفيت استاندارد و قابليت اطمينان بالا همراه با قيمت‌های معقول، نقش بسزايی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد.
به همین دلیل مسئولان حوزه تامین و توزیع برق همواره خود را ملزم به تامین برق مورد نیاز مشترکین دانسته و در راستای آن کوشیده اند [۱].
بحران عدم تامین برق
در بسیاری از کشورها در برخی مقاطع، تقاضای برق مصرفی مشترکین تامین نمیشود و در نتیجه خاموشی برق رخ میدهد. به بیان دیگر سیستم تامین برق شامل تولید، توزیع و انتقال بوده و در صورتی که هرکدام از اجزای سیستم مختل شود آنگاه خاموشی برق رخ خواهد داد.
خاموشی برق برای هر کشوری آثار متعدد اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی داشته و به همین منظور از «عدم تامین برق» به عنوان یک بحران یاد می‌شود.
هرچند بحران برق می‌تواند ناشی از عدم کارآیی هر یک از اجزای اشاره شده سیستم تامین برق باشد اما معمولا آنچه که تحت عنوان خاموشی‌های گسترده و بحران برق یاد می‌شود مربوط به بخش تولید برق و عدم توازن بین تقاضای مصرفی با میزان تولید برق است.
رشد نامتعارف مصرف انرژی در ایران
هرچه زمان بیشتر می‌گذرد، بحث چگونگی مصرف انرژی نیز پر رنگ‌تر می‌شود؛ باورها بر این است که میزان مصرف انرژی می‌تواند آسانی یا سختی زندگی در آینده را تعیین کند. با وجود اینکه خود مردم نیز به این باور رسیده‌اند، برای کاهش مصرف انرژی هیچ تلاشی نمی‌کنند و به راحتی موجب اسراف انواع انرژی می‌شوند.
براساس آمار منتشر شده توسط بانک جهانی، متوسط مصرف جهانی برق در دنیا برای مشترکین خانگی ۹۰۰ کیلووات ساعت در سال است؛ این در حالیست که مشترکین ایرانی در بخش خانگی سالانه ۲۹۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند و این رقم دست کم بیش از ۳ برابر میانگین جهانی است [۲].
بررسی میزان مصرف برق کشور طی چند دهه اخیر نشان میدهد که نه تنها میزان مصرف برق بلکه حتی سرانه آن نیز روند صعودی داشته (به غیر از سال ۹۰ که این سال پس از اجرای قانون هدفمندی در کشور قرار داشته و سرانه مصرف برق خانگی ۶% کاهش یافت) و مسئولین وزارت نیرو نیز همواره خود را ملزم به تامین برق مشترکین دانسته‌اند.
با این وجود در بسیاری از سال‌ها میزان حداکثر تقاضای مشترکین از حداکثر توان تولیدی شبکه کل کشور پیشی گرفته و کشور با خاموشی‌های متعدد در ایام تابستان مواجه شده است.
نمونه بارز این امر در سال ۱۳۸۶-۱۳۸۷ اتفاق افتاد. همچنین در سالهای اخیر نیز حوادثی در برخی نقاط کشور رخ داد که یکی از علل آن، فشار بیش از حد به شبکه برق بود.
ارزان‌فروشی برق
وزیر نیرو در حاشیه سومين نمايشگاه توانمندی های صنعت آب و فاضلاب، افزایش ۷ درصدی قیمت برق در سال ۱۳۹۷ را ناکافی دانست. وی افزود در آینده این خود مردم هستند که با این مصرف بی‌رویه هزینه بیشتری خواهند پرداخت. به عنوان مثال اگر ما قیمت برق را واقعی نکنیم، در اثر مصرف بی رویه در تابستان، دچار خاموشی می شویم و هزینه‌ای که مردم برای تحمل خاموشی پرداخت خواهند کرد به مراتب بیشتر از این افزایش قیمت است [۳].
قیمت پایین برق برای مشترکین پر مصرف، انگیزه‌های اقتصادی را برای مدیریت مصرف از بین می‌برد. از سوی دیگر پایین بودن قیمت برق برای مشترکین پرمصرف موجب شده است که برق را به صورت بهینه مصرف نکنند و تشویق به رعایت الگوی مصرف نشوند که از این محل، دولت هزینه های زیادی را متحمل می شود.
مشترکین پرمصرف گاز سالانه ۹ میلیون تومان یارانه پنهان می‌گیرند/ سهم کم‌مصرف‌ها فقط ۹۰۰ هزار تومان
لزوم یکنواختی تقاضای برق در طول سال
خاموشی ناشی از عدم تولید برق نشان دهنده شرایط حاد این صنعت است اما آنچه که برای تولیدکنندگان برق اهمیت دارد دو چیز است:
الف) بیشتر بودن قدرت عملی نیروگاهها از توان مصرفی در زمان اوج مصرف به منظور تولید برق مطمئن
ب) یکنواختی هرچه بیشتر تقاضای توان از سمت مصرفکننده در طول سال تا هزینه تولید برق کاهش یافته و فروش آن نیز صرفه اقتصادی داشته باشد
به بیان دیگر اگر شرایط فوق در بخش تولید برق وجود نداشته باشد، آنگاه این حوزه در گذر زمان به موقعیتی خواهد رسید که دیگر قادر به تامین برق مصرفی مشترکین نبوده و خاموشی برق رخ خواهد داد.
پینوشت:
[۱] گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
[۲] farsnews.com/news/13970411000447
[۳] شبکه خبر
