به گزارش مسیر اقتصاد ایران با بهبود فضای اقتصادی و اجتماعی خود نسبت به گذشته توانسته است جایگاه خود را در شاخص کیفیت زندگی طی یک سال از رتبه ۸۸ به رتبه ۴۹ جهانی برساند و در صدر کشورهای با پیشرفت بالا در این شاخص قرار گیرد.
این گزارش که بر اساس داده‌های منتشرشده پایگاه اطلاعاتی نامبئو می‌باشد، شاخص کیفیت زندگی را فراتر از GDP و با ترکیب هشت مؤلفه شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قدرت خرید، نسبت قیمت دارایی به درامد، شاخص مراقبت بهداشتی، شاخص ایمنی، شاخص زمان ترافیک شهری، شاخص آلودگی و شاخص آب‌وهوا می‌سنجد.
شاخص کیفیت زندگی
کیفیت زندگی از اساسی‌ترین موضوعات علوم اجتماعی است که در آن مؤلفه‌های مادی توسعه اقتصادی و تولیدات داخلی در کنار مؤلفه‌های غیرمادی چون کیفیت کار، سطح باسوادی و فرهنگی، استاندارد پزشکی و بهداشت، کیفیت فراغت و تفریح، شرایط محیط‌زیست، جو سیاسی و حتی آزادی و اتحاد ملی موردبررسی قرار می‌گیرند.
در زمینه محاسبه این شاخص مطالعات متعددی در نقاط مختلف دنیا صورت پذیرفته است که هرکدام از این مطالعات بر جنبه‌ای خاص از این مفهوم تأکید کرده‌اند.
یکی از جدیدترین مطالعات انجام‌شده در این حوزه، متعلق به پایگاه اطلاعاتی نامبئو (Numbeo) است که یکی از بزرگ‌ترین پایگاه داده‌های جهان است و اطلاعات کاملی را در خصوص متغیرهای رفاهی جمع‌آوری کرده است.
شاخص کیفیت زندگی ارائه‌شده در روش «نامبئو»، بر اساس هشت مؤلفه اندازه‌گیری می‌شود که عبارت‌اند از الف: شاخص قیمت مصرف‌کننده؛ ب: شاخص قدرت خرید؛ ج: نسبت قیمت دارایی به درآمد؛ د: شاخص مراقبت بهداشتی؛ ه: شاخص ایمنی؛ و: شاخص زمان ترافیک شهری؛ ز: شاخص آلودگی و ح: شاخص آب‌وهوا
در این شاخص تعریف هر یک از نماگرهای هشت‌گانه به شرح ذیل است:
- شاخص قیمت مصرف‌کننده: این شاخص اندازه‌گیری تغییرات متوسط قیمت‌های پرداخت‌شده به‌وسیله مصرف‌کنندگان برای یک سبد بازاری از کالاها و خدمات مصرفی در طول زمان است.
- شاخص قدرت خرید: این شاخص قدرت نسبی خرید کالا و خدمات را در شهری معین و برای دستمزدهای متوسط آن شهر نشان می‌دهد.
- نسبت قیمت دارایی به درآمد:نسبت قیمت به درآمدسنج‌های بنیادین برای توانایی خرید آپارتمان است (هر چه پایین‌تر، بهتر) که عموماً به‌صورت نسبت قیمت‌های میانه آپارتمان به درآمد قابل تصرف خانوار محاسبه می‌شود و به‌صورت سال‌های درآمد بیان می‌شود.
- شاخص مراقبت بهداشتی: این شاخص یک برآورد کلی از سیستم مراقبت بهداشتی، متخصصان مراقبت بهداشتی، تجهیزات، کارکنان، پزشکان، هزینه و … است.
- شاخص ایمنی:شاخص ایمنی برخلاف شاخص جرم است و هر چه میزان جرائم در یک شهر کمتر باشد، شاخص ایمنی آن بالاتر است.
- شاخص زمان ترافیک شهری: این یک شاخص مرکب از زمان سپری‌شده در ترافیک به‌منظور انجام کارها، میزان دی‌اکسید کربن تولیدشده در ترافیک و نارضایتی کلی از سیستم حمل‌ونقل است.
- شاخص آلودگی: شاخص آلودگی برآورد کلی از میزان آلودگی در شهرها است. بزرگ‌ترین وزن در این شاخص به آلودگی هوا و آب داده‌شده است که دو مؤلفه مهم در آلودگی هستند.
کیفیت زندگی جایگزین GDP
به‌طور معمول همواره از سرانه تولید ناخالص داخلی به‌عنوان یگانه سنجه قابل‌اعتماد بهزیستی و توسعه اقتصادی – اجتماعی استفاده می‌شد؛ اما امروز مشخص‌شده است با رشد تولید ناخالص داخلی الزاما کیفیت زندگی مردم ارتقاء پیدا نمی‌کند.
دلایل آن‌هم معلوم است؛ مثال آن گسترش فقر در جهانی است که روز به روز مرفه‌تر می‌شود؛ بی‌اعتبار شدن ارزش‌های اجتماعی، گسترش روزافزون پیامدهای منفی شهرنشینی گسترش شکاف طبقاتی، ازخودبیگانگی، گسترش روزافزون بی‌اعتمادی و بدبینی، آلودگی روزافزون محیط‌زیست و بحران‌های اقتصادی و … مواردی هستند که در دنیای با تولید ناخالص بالا رخ‌داده است.
مقایسه کیفیت زندگی ایران با دیگر کشورها
بر اساس گزارش «شاخص کیفیت زندگی در جهان در سال ۲۰۱۶ میلادی» که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر اساس اطلاعات پایگاه نامبئو منتشر کرده، رتبه شاخص کیفیت زندگی در ایران ۴۹ در میان کشورهای جهان است.
کشورهای برزیل، چین، پاکستان، سنگاپور، مصر، روسیه، اوکراین، اندونزی، فیلیپین، مالزی، تایلند و ویتنام پایین‌تر از ایران به لحاظ کیفیت زندگی قرار دارند.
داده‌های موجود نشان می‌دهد که در بین کشورهای منطقه آسیای جنوب غربی، کشورهای ایران و مصر بیشترین پیشرفت و کشورهای قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی بیشترین پسرفت را تجربه کرده‌اند.
بر اساس این گزارش، بین چهار کشور ایران، مصر، چین و مقدونیه که حائز بیشترین بهبود بوده‌اند، ایران با ۳۱ رتبه بیشترین میزان پیشرفت را در میان این کشورها داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل اصلی این جهش مربوط به ارتقای متغیرهای اقتصادی به‌خصوص «کنترل تورم» است. به‌گونه‌ای که بیشترین عامل مؤثر بر بهبود جایگاه ایران، سه زیرشاخص «قدرت خرید»، «قیمت مصرف‌کننده» و «نسبت قیمت دارایی به درآمد» بوده است که همگی در زمره شاخص‌های اقتصادی هستند و نشان می‌دهد تغییرات اقتصادی کشور، روی بهبود کیفیت زندگی مؤثر بوده است.
گفتنی است بیشترین میزان پسرفت در شاخص کیفیت زندگی در سال‌های اخیر در کشور قطر با ۲۱ رتبه تنزل بوده است. شاخص کیفیت زندگی در کشورهای سنگاپور، امارات متحده عربی و عربستان نیز بین ۱۹ تا ۱۴ رتبه تنزل یافته است.
