مسیر اقتصاد/ در بانکداری مرکزی نئولیبرال، هدف بانک مرکزی تثبیت قیمت ها و کاهش و کنترل تورم است؛ این در حالی است که اولویت اول کشورهای در حال توسعه، نه تورم بلکه رشد اقتصادی، افزایش اشتغال و کاهش فقر است.
بنابراین نمی توان مطمئن بود که بانک مرکزی نئولیبرال مسائل و مشکلات کشورهای در حال توسعه را ببیند، در رابطه با آنها بیاندیشد و راه حلی برای آن ارائه بدهد.
در مقابل بانک مرکزی توسعه گرا این اهداف را در اولویت خود قرار داده و هدف اصلی خود را رشد و اشتغال می داند و نه تورم.
معتقدان به رویکرد بانک مرکزی نئولیبرال استدلال می کنند که نرخ معتدلی از تورم (و نه نرخ کم و پایین) هزینه های بالایی دارد و اقتصادها به طور طبیعی در محیط با تورم پایین، بهترین عملکرد را خواهند داشت و سطوح بالای رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال را رقم خواهند زد؛ همچنین جایگزین مناسب و بلندمدتی به جای تورم متصور نیست.
در این باره اپستین و یلدان (۲۰۰۷) [۱]، استدلال می کنند که امروزه نمی توان گفت بانک مرکزی نئولیبرال با هدف گذاری تورم پایین، مطلوب است و یا نتیجه مطلوبی را رقم زده است. آنها بیان می کنند هزینه نرخ تورم معتدل و متوسط، بسیار کم و یا بدون هزینه است و دیگر اینکه کشورهایی که بانک مرکزی آنها تورم را هدفگذاری کرده اند، از لحاظ رشد اقتصادی و یا اشتغال عملکرد قابل قبولی نداشته اند و حتی تاثیر هدفگذاری تورم بر خود تورم نیز محل اختلاف است.
همچنین از لحاظ تاریخی نیز گزینه های قابل جایگزینی به جای هدفگذاری تورم وجود دارد. کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه ای هستند که بانک های مرکزی آنها اهداف چندگانه ای داشته اند و اهداف توسعه ای و همچنین ثبات را دنبال می کردند. بانک های مرکزی کشورهای موفقی همچون هند، چین، کره جنوبی، آرژانتین، آفریقای جنوبی، از طیف وسیعی از ابزارها برای مدیریت اقتصاد خود به منظور دستیابی به اهداف توسعه ای استفاده نموده اند.
بانک های مرکزی در جهان چه اهدافی دارند؟
جایگزین هایی به جای هدف گیری تورم توسط بانک مرکزی وجود دارند که برای رشد و اشتغال بیشتر برنامه ریزی می کنند. دامنه ای از این جایگزین ها در مقاله اپستین و یلدان (۲۰۰۷)، آورده شده است.
در جدول زیر اهداف نهایی برای ۴ کشور هند، برزیل، ویتنام و آفریقای جنوبی آورده شده است:
| کشور | اهداف نهایی | ابزارها |
| هند | رشد اقتصادی؛ تورم؛ نرخ ارز پایین | تکنیک های مدیریت سرمایه |
| ویتنام | رشد اقتصادی؛ نرخ ارز ثابت و رقابتی؛ تورم | تکنیک های مدیریت سرمایه؛ نظارت احتیاطی بر بانکها؛ تخصیص اعتبار هدفمند؛ سیاست های درآمدی |
| آفریقای جنوبی | اشتغال؛ تورم؛ نوسانات نرخ ارز | تکنیک های تخصیص اعتبار (مانند الزامات ذخایر دارایی، ضمانت وام)؛ تکنیک های مدیریت سرمایه |
| برزیل | تورم؛ صادرات؛ سرمایه گذاری | نرخ ارز شناور مدیریت شده؛ ذخایر بانکی؛ الزامات سرمایه ای بانک |
اپستین و یلدان (۲۰۰۷) در مطالعه خود نتیجه می گیرند که مسئولیت های بانک مرکزی به ویژه در کشورهای در حال توسعه باید وسیع تر از حفط یک نرخ تورم باشد و باید شامل متغیرهای واقعی مهم دیگری که تاثیر مستقیم بر اشتغال، فقر و رشد اقتصادی، همچون سرمایه گذاری دارند باشد.
آنها همچنین بیان می کنند که بانک های مرکزی باید ابزار سیاستی موجودشان را گسترش دهند تا به آنها اجازه دهد به اهداف چندگانه خود برسند.
مسیر جمهوری اسلامی ایران چه باید باشد؟
ایران نیز به عنوان یک کشور درحال توسعه، نیازمند یک بانک مرکزی توسعه گرا با اهداف توسعه ای است تا بتواند به رشد و اشتغال مورد نیاز در کشور دست یابد.
بانک مرکزی یکی از نهادها و ابزارهای بسیار مهم برای توسعه کشور می باشد، بنابراین این نهاد باید اهدافی همچون رشد اقتصادی، اشتغال، سرمایه گذاری و رفع فقر را در اولویت خود قرار داده و برای دستیابی به این اهداف تلاش کند تا علاوه بر مدیریت تورم، برنامه ریزی و سیاستگذاری این نهاد در راستای دستیابی به این اولویت ها صورت پذیرد.
پینوشت:
[۱] Gerald Epstein and Erinc Yeldan, Inflation Targeting, Employment Creation and Economic Development, may 2007
Ref: Post-war Experiences with Developmental Central Banks: The Good, the Bad and the Hopeful Gerald Epstein
