به گزارش مسیر اقتصاد فعالیت‌های اقتصادی علاوه بر همه ریسک‌ها و زحماتی که به همراه دارند، مشمول مالیات بر سود نیز می‌شوند؛ لذا باید اختلاف سود قابل توجهی با سود سپرده های بانکی داشته باشند تا برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد. از این رو عدم دریافت مالیات از سپرده های بانکی، سرمایه ها را به سمت سپرده گذاری در بانک به جای تولید سوق می دهد.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اخیرا در گزارشی تحت عنوان «واکاوی ابعاد اقتصادی اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی» با مطالعه تجربه سایر کشورها و ارزیابی شرایط فعلی کشور، این موضوع را بررسی کرده است که آیا در شرایط فعلی اخذ مالیات می‌تواند ابزاری مناسب باشد؟ و اگر پاسخ آن مثبت است، مکانیسم مناسب اخذ این مالیات چیست؟
نتایج بررسی کشورها توسط این مرکز پژوهشی در حوزه مالیات بر سود سپرده حاکی از آن است که در بین کشورهای عضو گروه ۲۰ صرفاً در عربستان سعودی، سود حاصل از سپرده‌ها معاف از مالیات است و در سایر کشورها به نحوی این سود مشمول مالیات می شود.
مالیات بر سود سپرده می تواند به توسعه ابزارهای حاکمیتی و نظارتی کمک شایانی نماید و برای اقتصاد مزایای متعددی را به همراه داشته باشد؛ هدایت نرخ سود به جای تعیین دستوری نرخ سود، شفافیت و تقویت اطلاعاتی نهاد ناظر، با ثبات سازی منابع بانکی و مدیریت بهینه این منابع، امكان آربیتراژ در قوانین و تقویت ابزارهای مالی و سیاست‌‌های حمایتی و معافیت اقشار خاص از مالیات بر سود سپرده ۵ مزیتی است که اعمال مالیات بر سود سپرده برای اقتصاد دارد.
اعمال مالیات بر سود سپرده نقدینگی را از بانک خارج نمی کند
یکی از نگرانی‌هایی که در رابطه با وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی مطرح می‌شود، خروج منابع از نظام بانکی و ورود به سایر بازارها است.
آنچه باید مدنظر داشت این است که حتی اگر بر اثر وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی بخشی از افراد از سپردهگذاری در سپرده هاي سرمايه گذاري بانكي منصرف شوند، بازهم به معنای خروج منابع از سیستم بانکی نیست و صرفاً ترکیب سپرده‌های بانکی به نفع سپرده‌های دیداری تغییر خواهد کرد.
زیرا اساساً بخش بزرگی از پول امروزی ماهیت فیزیکی ندارد و به‌جز اسکناس و مسکوکی که نزد مردم نگهداری می‌شود و سهم ناچیز ۳ درصدی از نقدینگی دارد، بقیه نقدینگی به عنوان سپرده در شبکه بانکی است و بر اساس مبادلات بین افراد در سیستم بانکی جابجا می‌شود.[۱]
تغییر رفتار سپرده گذاران
علی‌رغم آنکه با افزوده شدن«سود سپرده بانکی» به پایه‌های مالیاتی موجود، پول از نظام بانکی خارج نمی‌شود اما ممکن است تعیین نرخ قابل توجه برای این مالیات در شرایطی که عرضه سپرده‌ها در بانک کم‌کشش باشد، سبب ایجاد تغییراتی در رفتار سپرده‌گذاران شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از افزایش تقاضا از طریق افزایش میل نهایی به مصرف و تغییر در ترکیب سبد سرمایه‌گذاری افراد.[۲]
درصورت وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی، نرخ سود مؤثر سپرده‌ها کاهش می‌یابد و لذا بازدهی انتظاری سپردهگذاری در بانک کاهش می‌یابد؛ بدین ترتیب افرادی که به علت نرخ سود بانکی بالا مخارج مصرفی و سرمایه‌گذاری خود را به آینده موکول کرده بودند، حال تصمیم به افزایش مصرف خود می‌گیرند.
رونق سایر بازارهای اقتصادی
از طرف دیگر کاهش بازدهی سپردهگذاری، می‌تواند سبب تغییر در ترکیب سبد سرمایه‌گذاری از سپردهگذاری در بانک (به عنوان سرمایه‌گذاری بدون ریسک) به سرمایه‌گذاری در سایر بازارها شود که این امر مستلزم قبول ریسک و داشتن انتظار بازدهی بیشتر است. با توجه به بدون ریسک بودن سپردهگذاری از یک سو و ریسک گریز بودن عمده آحاد اقتصادی، تنها گروهی از سپرده‌گذاران اقدام به تغییر سبد سرمایه‌گذاری خود می‌نمایند. میزان این تغییر تابعی از نرخ مالیات یا درنهایت نرخ سود مؤثر و بازدهی سایر بازارها در کنار میزان ریسکی بودن هریک است.
در هرحال افزایش میل نهایی به مصرف، سبب افزایش تقاضای کل اقتصاد و به تبع آن تقاضای پول می‌شود که این موضوع خود را به صورت تغییر در ترکیب سپرده‌های بانکی به نفع سپرده‌های دیداری و لذا افزایش در سرعت گرش پول نمایش خواهد داد.
در اینصورت با وجود آنکه پولی از نظام بانکی خارج نمی‌شود ممکن است با تغییراتی در سهم بازار بانک‌ها مواجه شویم که منجر به کسری منابع در بانک‌های بازنده و وفور منابع در بانک‌های برنده این رقابت شود.
همچنین به دلیل افزایش سهم سپرده‌های دیداری از مجموع سپرده‌های بانکی، هزینه تجهیز منابع در نظام بانکی کاهش می‌یابد و می‌تواند منجر به کاهش نرخ سود تسهیلات نیز شود. لذا این اقدام در نهایت به نفع افزایش تولید و اشتغال در کشور خواهد بود.
پینوشت:
[۱] بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی، در شهریور ماه ۱۳۹۵، حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص بالغ بر ۳۳۰ هزار میلیارد ریال بوده است که سهمی حدود ۳ درصدی از نقدینگی را تشکیل داده است. همچنین اسکناس و مسکوک نزد بانک‌ها هم حجمی حدود ۱۰۳ هزار میلیارد ریال و سهمی حدود ۰.۹ درصد از نقدینگی دارد.
[۲] میزان اثرگذاری مالیات بر سود سپرده بر رفتار سپردهگذاری آحاد اقتصادی بستگی به نرخ تعیین شده برای آن و سازوکار اجرایی آن دارد.
