به گزارش مسیر اقتصاد بر اساس آخرین آمار سازمان خواربار جهانی(فائو)، ایران در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۱۶ هزار و ۴۰۰ تن فیله منجمد ماهی تیلاپیا وارد کرده است که این میزان واردات در مقایسه با سال قبل ۵۳ درصد رشد داشته است.
به گفته مهندس اسماعیلی رئیس شرکت آبزیان آسیا روزانه ۴۸۰ میلیون تومان صرف واردات فیله ماهی تیلاپیا به کشور می شود؛ این در حالی است که ایران ظرفیت پرورش سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا با گرید ۱ کیفیتی را دارد که علیرغم پوشش تقاضای داخلی، می تواند زمینه ساز حضور ایران در بازارهای جهانی این ماهی پرفروش شود.
در واقع این بدان معناست که اعطای مجوز برای تولید و پرورش ماهی تیلاپیا در کشور، می تواند سالانه حدود ۴ هزار میلیارد تومان برای کشور درآمدزایی داشته باشد. با این وجود کماکان اعطای مجوز به پرورش صیانتی این ماهی در کشور با ممانعت سازمان حفاظت محیط زیست مواجه شده که باعث شده واردات این ماهی به دلیل تقاضای داخلی رونق بگیرد.
موافقت رئیس جدید سازمان محیط زیست با پرورش ماهی تیلاپیا
خبرها حاکی از آن است که در اواسط ماه جاری در جلسه ای، عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اعطای مجوز به تولید ماهی تیلاپیا در مرکز تحقیقات بافق یزد موافقت و اعلام کرده است که در صورت مثبت بودن نتایج تولید این ماهی در بافق، مجوز تولید این ماهی در برخی از استان‌های دیگر از جمله کرمان، مرکزی، قم، سمنان و خراسان جنوبی نیز صادر می شود.
این سخنان کلانتری، با مخالفت برخی از معاونین این سازمان همراه بود؛ به طوری که یک روز پس از جلسه مذکور حمید ظهرابی معاون محیط طبیعی سازمان در مصاحبه با یکی از خبرگزاری ها گفت: صدور مجوز پرورش و تکثیر ماهی تیلاپیا در مرکز تحقیقات بافق استان یزد به عنوان پایلوت در این منطقه و برای انجام برنامه‌های تحقیقاتی و پژوهشی صورت گرفته و سیاست محیط زیست کما فی السابق جلوگیری از تکثیر و ورود تیلاپیا به اکوسیستم های طبیعی است.
حمایت رسانه ها از واردات تیلاپیای چینی!
همچنین در واکنش به صحبت های رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، اکثر خبرگزاری ها و رسانه ها با هجمه های گسترده و طی مصاحبه های یکسویه، سعی نمودند که پرمخاطره بودن تولید ماهی تیلاپیا برای محیط زیست کشور را نشان دهند؛ در این میان هیچ یک از کارشناسان صاحب نظر حوزه شیلات و افراد موافق با تولید ماهی تیلاپیا دعوت به مصاحبه نشدند و از نظرات و ادله آنها استفاده نشد.
این رسانه ها با انتشار مطالبی چون «تیلاپیا به عنوان خوک ماهیان»، «نفع سرشار آقازاده ها از واردات تیلاپیا»، «ماهی بی کیفیت»، «تیلاپیا ماهی غیربومی»، «از دست رفتن منابع آبی به دلیل تولید تیلاپیا در کشور»، «کمبود ارزش غذایی و امگا ۳ موجود در تیلاپیا»، «نابودی تالاب شادگان به دلیل ورود تیلاپیا به آن» و … یک طرفه به قضاوت پرداختند.
حال آنکه این اقدام رسانه ها، تنها جلوی تولید داخلی و صیانت شده این ماهی را می گیرد و به نوعی، حمایت از واردات این ماهی پرتقاضا است. طی سال های اخیر نیز انواع ممانعت از تولید این ماهی در کشور با این قبیل انتقادات غیرکارشناسی، هیچ تغییری در روند افزایشی واردات آن ایجاد نکرده و فقط تولید این ماهی در کشور را به تعویق انداخته است.
این ماهی با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی و کیفیتی در ۱۴۰ کشور جهان تولید می شود؛ لذا در کشور نیز راه رفع نگرانی ها و حرکت رو به جلو در این زمینه، اعطای مجوز به «پرورش صیانتی ماهی تیلاپیا» است تا هم آثار نامطلوب زیست محیطی ناشی از پرورش غیرقانونی آن مدیریت شود و هم بر کیفیت این ماهی نظارت گردد و جلوی واردات نمونه های بی کیفیت نیز گرفته شود.
مدیریت مخاطرات زیست محیطی در پرورش ماهی تیلاپیا
گفته می شود که ماهی تیلاپیا گونه مهاجم است و به تخریب زیست بوم منطقه می پردازد؛ لذا به دلیل این مخاطرات زیست محیطی، امکان پرورش آن در کشور وجود ندارد.
در پاسخ به این مسئله باید گفت تنها بعضی گونه های ماهی تیلاپیا مانند گونه «زیلی» از این ویژگی برخوردار بوده و این ماهی گونه های قابل کنترل تر و بدون مخاطره و غیرمهاجم نیز دارد. به عنوان مثال کشورهای جهان در حال حاضر گونه «نیل» که یک گونه تایید شده است را تولید می کنند.
همچنین مانند سایر کشورهای جهان، می توان با پرورش این ماهی در قفس ها و سیستم های مداربسته و اعطای مجوز تولید این ماهی در شهرهایی که به آبهای آزاد راه ندارند، این مسئله را مدیریت کرد و آسیب های آن را از میان برداشت.
نظارت بر کیفیت تولید ماهی تیلاپیا
منتقدان ماهی تیلاپیا عمدتا به یک کلیپ که پرورش نامطلوب این ماهی در چین را نشان می دهد، استناد می کنند. حال آنکه پرواضح است تولید این ماهی در کشور می تواند با نظارت سازمان یافته همراه باشد و کیفیت آن به صورت دقیق کنترل شود.
در واقع انتشار یک کلیپ از پرورش بی کیفیت این ماهی نباید راه را برای تولید نمونه های با کیفیت و قابل نظارت داخلی ببندد و دلیلی بر رد کامل این ماهی که تقاضای آن روز به روز در جهان در حال افزایش است، باشد.
ارزش غذایی ماهی تیلاپیا
تیلاپیا نیز مانند هر محصول غذایی دیگر، نقاط قوت و ضعفی دارد و قرار نیست همه نیازهای غذایی انسان را پوشش دهد.
گوشت ماهی تیلاپیا دارای مقدار مناسب پروتئین، کاروتنوئیدها، و نسبت مطلوب اسیدهای چرب غیراشباع است. نقش اسیدهای چرب غیراشباع و مصرف آن در سلامت بدن انسان کاملاً شناخته شده است.
این ترکیبات مفید عمدتاً با مصرف محصولات آبزیان تأمین می شوند. درمورد ترکیب اسیدهای چرب و اثر آن بر سلامت، آنچه که اهمیت ویژه دارد نسبت اسیدهای چرب امگا۳ به امگا۶ است. مقدار مناسب و مجاز اسیدهای چرب امگا ۶ به امگا ۳ در محدوده ۵ تا ۱ است. این در حالی است که آنالیز پروفایل اسیدهای چرب فیله ماهی تیلاپیا پرورشی در مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های شور (بافق یزد)، این نسبت را کمتر از ۲ (نصف آستانه مجاز سازمان بهداشت جهانی) نشان داده است (مرادی و همکاران، ۱۳۹۱).
در ۲۸ گرم گوشت تیلاپیا مقدار اسیدهای چرب امگا ۳ برابر با ۶۱.۶ میلیگرم و اسیدهای چرب امگا ۶ برابر با ۵۸.۸ میلیگرم است.
مزیت تیلاپیا نسبت به ماهی هایی مانند سالمون، مکرول و کپور این است که چربی کمتر و پروتئین بیشتری دارد. کسانی که بیشتر به دنبال به دست آوردن انرژی حاصل از مصرف پروتئین هستند، نظیر ورزشکاران یا افرادی که دوست ندارند چاق شوند، بهتر است از ماهی تیلاپیا استفاده نمایند. حتی تحقیقات علمی حاکی از آن است که بر خلاف ادعای رسانه ها، مصرف این ماهی برای زنان باردار نیز ضرر ندارد.
سازمان حفاظت محیط زیست اقدام کند
با این اوصاف، ضروری است سازمان حفاظت محیط زیست با تهیه یک برنامه منسجم که موارد مذکور جهت «مدیریت مخاطرات زیست محیطی در پرورش ماهی تیلاپیا» و «نظارت بر کیفیت» آن را مدنظر دارد، زمینه را برای «پرورش صیانتی ماهی تیلاپیا» در کشور فراهم نماید.
