در یادداشت قبلی به بررسی موانع سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی پرداخته شد و اشاره گردید که به سه طریق می‌توان منابع مالی لازم برای احداث پروژه‌های عمرانی را فراهم کرد؛ این سه طریق عبارت بودند از بودجه دولت، سرمایه گذاری خارجی و سرمایه های بخش خصوصی و مردمی.
به گزارش مسیر اقتصاد (مسیر اقتصاد)، همانطور که بررسی شد استفاده از هر کدام از این روش‌ها با موانعی روبرو است که لازم است این موانع شناسایی و راهکارهای متناسب با برطرف نمودن آن معرفی شود.
سرمایه گذاری مردم، تنها راه تکمیل پروژه های عمرانی
با این وجود، بیان گردید که بودجه دولت به دلیل محدودیت، امکان استفاده ندارد. همچنین شرایط فعلی به گونه ای نیست که سرمایه گذاران خارجی، حضور پایدار در کشور داشته و مایل به سرمایه گذاری در پروژه های عمرانی و زیرساختی باشند. لذا تنها راه باقی مانده، استفاده از ظرفیت بزرگ سرمایه های بخش خصوصی و مردمی است که نسبت به سایر روش ها، امکانپذیری بیشتری دارد.
از آنجا که این روش نیز با چالش ها و موانعی در شرایط فعلی کشور روبروست، ضروری است موانع ورود سرمایه‌های مردمی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به پروژه‌های عمرانی و بزرگ ریشه یابی شده و سپس راهکارهایی جهت برطرف کردن آن ارائه گردد.
در ادامه اقداماتی که باید انجام شود تا امکان سرمایه گذاری مردم در این پروژه ها فراهم گردد، مورد بررسی قرار می گیرد:
واگذار کردن بهره برداری از پروژه به سرمایه گذار و پیمانکار جهت اتمام به موقع
طولانی مدت شدن زمان اجرای پروژه های عمرانی باعث شده است که در میان عموم مردم، نگاه مثبتی به پروژه هایی که قرار است دولت کارفرمای آن باشد وجود نداشته باشد؛ حال آنکه دلیل طولانی مدت شدن پروژه ها دقیقا همین حضور دولت و استفاده از بودجه دولت است.
به منظور برطرف کردن این مشکل، می توان از روش های ساخت، بهره‌برداری و واگذاری (BOT) و مشارکت عمومی-خصوصی (Public-Private Partnership) در پروژه های عمرانی استفاده کرد.
در این روش ها کار به دست سرمایه‌گذار سپرده شده و با استفاده از سرمایه گذاری مشترک مردم و بخش خصوصی تامین مالی می شود؛ لذا در این شرایط منافع سرمایه‌گذار ایجاب می‌کند برای اینکه پروژه به سودآوری برسد، آن را در سریعترین زمان ممکن اجرا نماید.
انتشار اوراق پروژه در بورس جهت خرید توسط مردم و پرداخت سود ماهانه
مردم علاقه دارند در فعالیت‌های کوتاه‌مدت و زودبازده سرمایه‌گذاری کنند و از سودآوری سرمایه های خود مطمئن باشند؛ به همین خاطر بیشتر مردم سرمایه‌های خود را در بانک سرمایه‌گذاری می‌کنند. این درحالیست که سرمایه گذاری در فعالیت‌های عمرانی، نیازمند انتظار حداقل ۵ ساله است تا پروژه عمرانی ساخته شده، به بهره‌برداری برسد و درآمدزایی را شروع کند.
در این شرایط سرمایه گذار می تواند به جای تامین مالی از طریق بانک، اوراق پروژه را منتشر نموده و بر اساس برآوردهایی که از سودآوری پروژه دارد، به جای پرداخت اقساط بانکی، سود ماهانه سرمایه گذاران را که رقم کمتری نیز هست، پرداخت نماید.
تضمین حداقل سود پرداختی به صاحبان اوراق از طریق صندوق های ضمانت نیز می تواند راهکاری باشد تا مردم با اطمینان از حداقل سودآوری طی مشارکت در پروژه، در آن سرمایه گذاری کنند.
طراحی بسته های سودآور از پروژه های عمرانی توسط دولت
بعضی از پروژه‌های عمرانی که دولت آماده واگذاری آن به بخش خصوصی است، از سودآوری پایینی برخوردار بوده یا سود قابل توجهی ندارد. زمانی که سودآوری پروژه‌ای پایین باشد، بالطبع تمایل سرمایه‌گذاری مردم و بخش خصوصی در آن نیز کمتر خواهد بود.
در این موارد دولت می‌تواند پروژه‌های عمرانی را در قالب بسته طراحی و واگذار نماید. در این روش پروژه های با سودآوری پایین به همراه پروژه های با سودآوری بالا در قالب یک بسته به سرمایه‌گذاران ارائه می شود. به گونه ای که بسته طراحی شده در مجموع از سوددهی قابل توجهی برخوردار است.
کاهش سود بازارهای موازی و فعالیت های غیرمولد از طریق مالیات
بازارهای موازی و سودآور از جمله موانعی است که امکان دارد جلوی سرمایه گذاری مردم در پروژه های عمرانی را بگیرد. سپرده گذاری در بانک، خرید طلا و ارز و سکه، خرید زمین و مسکن و … از جمله بازارهای موازی است که در صورت سودآور بودن، انتخاب سرمایه گذاران را عوض می کند.
البته علاوه بر پروژه های عمرانی، بازارهای موازی مانعی برای سرمایه گذاری در تولید نیز هست.
در این موارد، ضروری است علاوه بر ایجاد جذابیت در پروژه با استفاده از سه راهکاری که در موارد قبلی بیان شد، سودآوری بازارهای موازی که فعالیت های غیرمولد نیز نامیده می شود، کاهش یابد.
از جمله این موارد می توان به اعمال مالیات برای فعالیت های غیرمولد و ارزش افزوده حاصل از سرمایه از جمله سود بانکی اشاره کرد.
به این طریق سودآوری فعالیت هایی که باعث بر هم خوردن مسیر طبیعی رشد اقتصادی کشور می شود کاهش یافته و تمایل افراد به سرمایه گذاری در فعالیت های مولد که از جمله آن پروژه های عمرانی است، افزایش می یابد.
ضرورت رفع موانع سرمایه گذاری مردم در پروژه های عمرانی
از آنجا که موانع ذکر شده در خصوص پروژه های عمرانی، راهکار مشخص و قابل پیاده سازی دارد، ضروری است دولت هر چه سریعتر امکان برطرف کردن این موانع را فراهم نموده و شرایطی ایجاد نماید تا حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه عمرانی موجود کشور که امکان انجام شدن از طریق بودجه یا سرمایه گذاری خارجی را ندارد، از طریق سرمایه های مردم و با مشارکت بخش خصوصی اجرایی شود.
