به گزارش مسیر اقتصاد بانکداری اسلامی در سال های اخیر رونق قابل توجهی در کشورهای آفریقایی داشته و در حال حاضر میتوان گفت کشورهای آفریقایی پیشروی بانکداری اسلامی در بین کشورهای جهان هستند.
رونق بانکداری اسلامی در سال های اخیر
در خارج از قاره آفریقا بانکداری اسلامی در سال های اخیر پیشرفت های گسترده ای داشته است. در بین سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ میلادی بخش بانکداری اسلامی در کشورهای جهان رشد قابل توجهی داشته و حجم آن تقریبا سه برابر شده است. در حال حاضر مجموع دارایی های تحت تملک بخش بانکداری اسلامی به بیش از ۱۹۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
رشد بالای بانکداری اسلامی در کشورهای آفریقایی
کشورهای آفریقایی در حال حاضر سهم قابل توجهی از بانکداری اسلامی جهان ندارند اما رشد بخش بانکداری اسلامی در این کشورها به شدت در حال افزایش است. به طور مثال کشورهای شمال صحرای آفریقا که عمدتا جمعیتی مسلمان دارند به طور گسترده به بانکداری اسلامی علاقمند شده اند.
کشورهای شمال آفریقا مجموعا بیش از ۲۵۰ میلیون نفر جمعیت مسلمان دارند که با نرخی قابل توجه در حال افزایش است. این در حالیست که طبق آمار بانک جهانی بیش از ۳۵۰ میلیون نفر از جمعیت کشورهای آفریقایی حتی یک حساب بانکی هم ندارند.
بانکداری اسلامی در بین کشورهای آفریقایی روبه گسترش است و برخی کشورهای این قاره در تلاش هستند تا به مرکز بانکداری اسلامی قاره آفریقا تبدیل شوند. کشور اتیوپی که جمعیت مسلمان زیادی دارد تلاش خود را برای حرکت به سمت بانکداری اسلامی از سال ۲۰۰۸ میلادی آغاز کرده است.
نظام بانکی بدون سود در اتیوپی
در سال ۲۰۰۸ میلادی بانک مرکزی کشور اتیوپی برای اولین بار اعلام کرد که نظام بانکداری خود را بر اساس نظام بدون سود پایه ریزی میکند. طبق قوانین اسلام پرداخت سود بدون دلیل مشخص و مشارکت در فعالیت تولیدی مجاز نیست و به همین دلیل در نظام بانکداری اسلامی این امکان فراهم نیست که بانک ها به سپرده ها سود ثابت و حسابرسی نشده پرداخت نمایند.
این حرکت بانک مرکزی کشور اتیوپی گامی در راستای گسترش نظام بانکی و جذب جمعیت مسلمان -و غالبا فقیر- این کشور به نظام بانکی بود. علاوه بر این، این اقدام گامی در راستای اسلامی سازی تمامی نظام بانکی و مالی کشور اتیوپی بود.
اما با اینحال کشور اتیوپی نتوانسته است اقدامات کاملی در راستای اسلامی سازی نظام بانکی خود بردارد و اکنون اغلب بانک های تجاری بزرگ این کشور تنها خدمات بانکی اسلامی محدودی به بخشی از مردم جامعه ارائه می نمایند و نظام بانکداری این کشور همچنان فاصله زیادی با نظام بانکداری اسلامی دارد.
کشور کنیا کشور دیگری است که فعالیت های گسترده ای در زمینه بانکداری اسلامی انجام داده است. جمعیت مسلمان کشور کنیا از کشور اتیوپی کمتر است. با اینحال این کشور سه بانک بزرگ اسلامی دارد و برخی شرکت های بیمه این کشور نیز بر اساس نظام اسلامی فعالیت میکنند. علاوه بر این ۵ بانک بزرگ دیگر این کشور نیز خدمات بانکداری اسلامی به سپرده گذاران خود ارائه می نمایند.
صندوق خدمات مالی اسلامی، مرکز ساماندهی فعالیت های مرتبط با بانکداری اسلامی در تمامی کشورهای جهان است. در حال حاضر مرکز این صندوق در کشور مالزی قرار دارد اما اخیرا کشور کنیا نیز به عضویت این صندوق درآمده است.
اوراق صکوک ابزاری برای تأمین مالی در بانکداری اسلامی
استفاده از ابزارهای مالی اسلامی در سال های اخیر رواج گسترده ای در بین کشورهای آفریقایی داشته است. صدور اوراق صکوک به عنوان روشی برای تأمین مالی پروژه های عمرانی دولت یکی از راهکار های کشورهای آفریقایی برای تأمین مالی بوده است. در انتشار اوراق صکوک بین هزینه تأمین مالی و مالکیت پروژه های ارتباط برقرار میشود و از این منظر مشکل پرداخت سود ثابت در انتشار اوراق دولتی کنونی را ندارد.
تاکنون کشورهایی همچون نیجریه، سنگال، آفریقای جنوبی، ساحل آج و توگو از انتشار اوراق سکوک برای تأمین مالی پروژه های عمرانی دولتی استفاده کرده اند.
دلایل رونق بانکداری اسلامی در کشورهای جهان
بانکداری اسلامی دارای مؤلفه هایی است که بسیاری از کشورها خصوصا کشورهایی که جمعیت مسلمان زیادی دارند را به سمت استفاده از ظرفیت های آن جلب میکند. از طرف دیگر در بسیاری از کشورها که جمعیت مسلمان زیادی دارند، به دلیل تمایل مردم به عدم استفاده از بانکداری غیر اسلامی، حرکت به سمت بانکداری اسلامی شتاب بیشتری دارد. با اینحال در کشوری همچون مالزی بانکداری اسلامی توانسته است بخش قابل توجهی از جمعیت غیر مسلمان را نیز به خود جلب نماید.
در حال حاضر بانکداری اسلامی گسترش زیادی در بین کشورهای آسیایی و حتی اروپایی داشته و اکنون کشورهای آفریقایی نیز در حال حرکت به سمت بانکداری اسلامی هستند. در سال های اخیر رشد بخش بانکداری اسلامی در بین کشورهای آفریقایی بیشتر از دیگر کشورهای جهان بوده و کشورهای آفریقایی اکنون پیشرو در بانکداری اسلامی محسوب میشوند.
با اینحال هنوز بانکداری اسلامی در کشورهای آفریقایی جایگاه قدرتمندی پیدا نکرده و بسیاری از کشورهای آفریقایی در پایه ریزی بانکداری اسلامی دچار مشکلات ساختاری متعددی هستند. اما از آنجا که جمعیت مسلمان این کشورها تمایلی به استفاده از بانکداری غیر اسلامی ندارند، حرکت این کشورها به سمت بانکداری اسلامی رشد قابل توجهی دارد.
منبع: اکونومیست
