مسیر اقتصاد/ با توجه به اهمیت مدیریت هزینههای سوخت و تأثیر آن بر توسعه و بهرهوری سیستمهای حملونقل عمومی، بررسی و مقایسه هزینههای مصرف سوخت در انواع مختلف ناوگانهای ریلی حومهای و شهری از منظر سیاستگذاری و کارایی سیستمها بسیار حائز اهمیت است. بنابراین برای روشن شدن تفاوتهای هزینهای بین سیستمهای مترو و قطار حومهای نیاز است در شرایط مختلف تعرفههای انرژی هزینه سوخت در دو سیستم مقایسه شود. بررسیها بر اساس نرخ دولتی و آزاد گازوئیل و همچنین تعرفههای انرژی برق در ساعات مختلف شبانهروز انجام شده است.
مصرف سوخت به ازای هر مسافر کیلومتر در قطار و مترو چگونه است؟
مصرف سوخت به ازای هر مسافر-کیلومتر[۱] یک شاخص حیاتی برای ارزیابی کارایی انرژی و پایداری محیط زیستی در سیستمهای حملونقلی است. این شاخص نشان میدهد چقدر انرژی برای جابهجایی یک نفر به مسافت یک کیلومتر مصرف میشود.
مصرف سوخت گازوییل و برق توسط انواع وسایل سفر قطار حومهای و مترو به شرح جدول «مقدار مصرف سوخت به ازای هر صندلی-کیلومتر و هر مسافر-کیلومتر» است. در این جدول فرض شده است تعداد صندلی اشغالی وسایل عمومی انبوهبر با احتساب رفت و برگشت آنها معادل ۵۰ درصد است. براساس عملکرد ناوگان روزانه برونشهری کشور، ضریب اشغال ریلباس معادل ۵۰ درصد در نظر گرفته شده است. بنابراین مصرف سوخت به ازای مسافر کیلومتر در قطار و مترو به ترتیب برابر با ۰.۱۵۵ لیتر و ۰.۰۹۳۴ کیلووات ساعت است.
مزیت اقتصادی قطار حومهای نسبت به مترو با بهرهگیری از سوخت ارزان
مطابق جدول «برآورد هزینه سوخت مترو و قطار حومهای»، با در نظر گرفتن قیمت گازوئیل دولتی (۳۰۰۰ ریال) و آزاد (۶۰۰۰ ریال) و تعرفههای برق در ساعات مختلف روز (۲۴۸۶ ریال برای ساعات کمبار، ۴۹۷۲ ریال برای ساعات میانبار و ۹۹۴۴ ریال برای ساعات اوج)، هزینههای سوخت برای هر مسافر-کیلومتر در دو سیستم مترو و قطار حومهای مقایسه شده است.
هزینه سوخت هر مسافر-کیلومتر در مسیر تهران پرند در قطار حومهای به ازای نرخ دولتی و آزاد به ترتیب برابر با ۴۶ و ۹۳ ریال و این هزینه در مترو در کمترین و بیشترین بهای انرژی به ترتیب برابر با ۲۳۲ و ۹۲۸ ریال است. همچنین هزینه سوخت هر مسافر در مسیر تهران پرند در قطار حومهای ریلباس به ازای نرخ دولتی و آزاد به ترتیب برابر با ۲۲۳۲ و ۴۴۶۴ ریال و این هزینه در مترو در کمترین و بیشترین بهای انرژی به ترتیب برابر با ۱۱۲۷۳ و ۴۵۴۹۵ ریال است.
کاهش انگیزه بهبود بهرهوری انرژی در قطار حومهای با یارانه سنگین دولت به سوختهای فسیلی
تحلیل مقایسهای هزینه سوخت در سیستمهای حمل و نقل ریلی مسیر تهران-پرند نشان میدهد که در وضعیت موجود قطار دیزلی حومهای حتی با محاسبه نرخ آزاد گازوئیل، هزینه سوخت کمتری نسبت به مترو بهویژه در ساعات اوج مصرف برق دارند،. عامل اصلی این اختلاف، یارانههای سنگینی است که دولت به سوختهای فسیلی اختصاص میدهد. این یارانهها اگرچه در کوتاهمدت هزینههای عملیاتی را کاهش میدهند، اما پیامدهای منفی بلندمدتی به همراه دارند. یکی از مهمترین این پیامدها، کاهش انگیزه برای بهبود بهرهوری انرژی و ارتقای فناوری در سیستمهای قطار حومهای است. وقتی هزینه سوخت به صورت مصنوعی پایین نگه داشته میشود، سرمایهگذاری در فناوریهای کارآمدتر و پاکتر از نظر اقتصادی توجیهپذیر نیست.
این وضعیت میتواند به تداوم استفاده از فناوریهای قدیمی و آلاینده منجر شود، در حالی که سیستمهای برقی مانند مترو، علیرغم هزینه بالاتر در شرایط فعلی، پتانسیل بیشتری برای کاهش آلودگی و بهبود کارایی در بلندمدت دارند. سیاستگذاران باید در تخصیص یارانههای انرژی و برنامهریزی توسعه سیستمهای حمل و نقل عمومی، به هزینههای واقعی (بدون یارانه) و اثرات زیستمحیطی هر سیستم توجه کنند تا تصمیمات پایدارتری برای آینده حمل و نقل شهری و حومهای اتخاذ شود.
پانویس:
[۱] Fuel Consumption per Passenger-Kilometer یا PKM
منبع:
انتهای پیام/ مسکن
