مسیر اقتصاد/ روابط «علاقه و نفرت» در جهان نسبت به دلار آمریکا محور بحث اقتصاددانان مختلف در یک جلسه عمومی در اجلاس سالانه مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۵ با عنوان «وضعیت بازی؛ دلار آمریکا» بود. در همین راستا این پنل به بررسی وضعیت دلار به‌عنوان ارز پیشروی جهان و انتظارات برای آینده آن پرداخت.
از منظر اقتصاددانان حاضر در این پنل، دلار آمریکا به عنوان ارز غالب در مبادلات بین المللی با اینکه در حال حاضر در مقایسه با سایر ارزها نزدیک به سطوح بالای تاریخی خود قرار دارد، اما نقش آینده آن به‌عنوان ارز ذخیره ارزش جهانی همچنان به دلیل تجزیه مالی[۱] و نگرانی‌های مربوط به بدهی جهانی مورد سوال است. سوالات مهمی در مورد پایداری وام‌گیری ایالات متحده، چگونگی چالش سایر ارزها با دلار و میزان تاب‌آوری سیستم مبتنی بر دلار در پاسخ به شوک‌های اقتصادی، ژئوپلیتیکی و اقلیمی وجود دارد.
امتیاز گزاف دلار آمریکا
در ابتدا اقتصاددانان حاضر در پنل که از کشورهای مختلف جهان بودند، سوالاتی درباره مسیر آینده مالی ایالات متحده مطرح کردند.
کنت روگاف، اقتصاددان هاروارد، اظهار داشت که به نظر می‌رسد هر دو حزب در ایالات متحده بدهی را همچون یک ناهار رایگان تلقی می‌کنند. او همچنین خاطرنشان کرد که پرداخت بهره بر بدهی فدرال اکنون از کل بودجه دفاعی ایالات متحده فراتر رفته است. در همین حال، ارزش دلار در مقایسه با سایر ارزها به نزدیکی بالاترین سطوح تاریخی خود رسیده و قدرت خرید آن به سطحی افزایش یافته که تنها پس از دو اوج تاریخی در سال‌های ۱۹۸۵ و ۲۰۰۲ مشاهده شده است.[۲] البته روگاف خاطرنشان کرد که در هر دو مورد قبلی، ارزش دلار در عرض یک یا دو سال به‌طور قابل توجهی پس از آن سال‌ها فروریخته است.
ایالات متحده تا کنون اولویت را بر حفظ موقعیت خود به‌عنوان صاحب ارز پیشروی جهان و حفظ این «امتیاز گزاف» قرار داده است. «امتیاز گزاف» اصطلاحی اقتصادی است که اقتصاددانان برای ترکیبی از ویژگی‌های هزینه‌های پایین وام‌گیری و مزایای حق ضرب توسط کشورهایی که ارز آن‌ها ارز ذخیره ارزش جهانی[۴] است، استفاده می‌کنند.
راگورام راجان، رئیس سابق بانک مرکزی هند و اکنون استاد مالی در دانشکده بازرگانی بوث دانشگاه شیکاگو، اشاره کرد که این امتیاز تا حدی به میزان تمایل سرمایه‌گذاران جهانی برای نگهداری دارایی‌های آمریکایی بستگی دارد. او گفت: در حال حاضر اگر از آن‌ها بپرسید که کجا می‌خواهید پول خود را برای دارایی‌های ایمن قرار دهید؟ تقریباً پاسخ این است که ایالات متحده، البته، راجان افزود: هر چیزی که بدون هیچ محدودیتی ادامه یابد، در نهایت باید متوقف شود.
آینده مبهم دلار؛ از پیمان‌های پولی چین تا فراگیری رمزارز‌ها
به‌جای جایگزینی دلار آمریکا در ابعاد بزرگ، یکی از مسیرهای آینده ممکن است شامل تنوع تدریجی کشورهای مختلف از طریق ایجاد پیوندها و زیرساخت‌های مالی جدید باشد. جین کیو، اقتصاددان و استاد دانشکده بازرگانی و مدیریت دانشگاه علم و فناوری هنگ کنگ، اشاره کرد: در حال حاضر چین حدود ۴۰ خط سوآپ ارزی دوجانبه با کشورهای در حال توسعه ایجاد کرده است.
او توضیح داد که این تلاش‌ها بخشی از یک استراتژی بلندمدت برای کاهش وابستگی به دلار است. جین کیو با تأکید بر سرعت تغییرات گفت: «سهم چین از تجارت جهانی با مقیاس یوان از ۲۰ درصد در یک دهه پیش، امروز به ۵۶ درصد افزایش یافته است». وی افزود: علی رغم اینکه فدرال رزروِ ایالات متحده خطوط سوآپ اعتباری با بسیاری از اقتصادهای پیشرفته حفظ می‌کند، در سیستم موجود معمولاً نسبت به کشورهای در حال توسعه بی‌تفاوت است.
تصویر۱. پیمان‌های پولی دو جانبه چین با کشورهای مختلف در سال ۲۰۲۳ که عمده طرف دوم را کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند.
در ادامه روگاف متذکر شد: شما باید در این شرایط دوست فدرال رزرو باشید. وی اشاره کرد: فدرال رزرو تا حدی سخاوتمند بوده است چرا که به‌طور فزاینده‌ای به تأمین‌کننده نقدینگی جهان در زمان بحران‌ها تبدیل شده، اما باید دانست به هیچ وجه، همه دوست فدرال رزرو نیستند.
نقش دوگانه فزاینده فدرال رزرو – از یک سو به‌عنوان بانک مرکزی ایالات متحده و از سویی دیگر در عمل به‌عنوان وام‌دهنده نهایی به بسیاری از جهان – نیز چالش‌هایی برای تعیین سیاست‌های پولی اقتصادهای نوظهور به همراه دارد. با توجه با این، راجان تنش‌های بانکداران مرکزی بازارهای نوظهور را به‌عنوان یکی از تنش‌ها در پاسخ به سیاست‌های فدرال رزرو مورد تأکید قرار داد.
راجان با اشاره به اثرات متعاقب تصمیمات فدرال رزرو در سطح جهانی، توضیح داد: با وجود افزایش‌های شدید نرخ بهره فدرال رزرو، وضعیت مالی ایالات متحده در بسیاری از زمینه‌ها مانند بازارهای اعتباری و سهام به‌طور شگفت‌انگیزی ضعیف باقی مانده است. این امر منجر به نوعی پارادوکس می‌شود که در آن اقتصادهای نوظهور احساس می‌کنند، مجبورند در بازارهای داخلی خود مداخله کنند تا ثبات را حفظ کنند. «من چنین وضعیتی را ‘مداخلات در زمانی که نباید’ می‌نامم». باید گفت این تنش‌ها علاقه برخی از کشورهای در حال توسعه به افزایش تنوع ارزی و فراتر از آن به فناوری‌های پرداختِ جایگزین و زیرساخت‌های مالی را به خوبی توضیح می‌دهد.
در حالی که رمزارز‌ها و سیستم‌های پرداخت دیجیتال شفاف مزایایی برای برخی از بازار‌ها و معاملات در بر دارند، تعداد کمی از اقتصاددانان معتقدند که اشکال خصوصی پول مانند بیت‌کوین بتوانند در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت جایگزین دلار آمریکا یا سایر ارزهای دولتی شوند. ایجاد تنوع با سایر ارزها تنها یک تغییر ساده از دلار به یورو یا یوان نیست، بلکه این امر نیاز به تقویت ارتباطات بین بانک‌ها و اتاق‌های پایاپای و دیگر تغییرات نهادی دارد که ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا توسعه یابد.
تغییر تدریجی یا ناگهانی سلطه دلار آمریکا
در بحث تغییرات سلطه دلار تکامل تدریجی نسبت به تغییرات ناگهانی محتمل تر است، زیرا تغییرات ناگهانی در معماری مالی یا تکه‌تکه شدن ژئوپلیتیکی سیستم مالی با خطرات سنگینی همراه است. تحلیل اقتصادی جدیدی از مجمع جهانی اقتصاد[۵] پیش‌بینی می‌کند که تجزیه شدید سیستم مالی می‌تواند تولید ناخالص داخلی جهانی را حدود ۵ درصد کاهش دهد. این رقم بیشتر از خسارات ناشی از بحران مالی ۲۰۰۸ است.
در چالش پیش رو بیش از اینکه بحث تسلط مداوم دلار آمریکا در برابر سقوط آن مد نظر قرار گیرد، مدیریت انتقال به یک سیستم مالی چندقطبی پیش‌بینی می‌شود؛ سیستمی که ثبات جهانی را حفظ کند و در عین حال به‌خوبی به نیازهای کشورهای در حال توسعه پاسخ دهد. دلار ممکن است همچنان ارز اصلی باقی بماند، اما حفظ این برتری احتمالاً محدودیت‌های بیشتری را ایجاد کرده، روابط نهادی را تغییر داده و نیاز به همکاری بیشتری را ایجاب خواهد کرد.
منبع: مجمع جهانی اقتصاد
پی‌نوشت:
[۱] مطابق تعریف صندوق بین‌المللی پول، تجزیه یا چندپارگی مالی عبارت است از جداشدن و بخش بخش شدن بازارهای مالی که اغلب به علت محدودیت‌های قانونی، کنترل سرمایه، پوشش ریسک سرمایه‌گذار اتفاق می‌افتد. این وضعیت در تخصیص کارای سرمایه اختلال ایجاد کرده و موجب افزایش هزینه تأمین وجوهات می‌شود.
[۲] شاخص دلار ایالات متحده یا DXY عملکرد دلار را در برابر سبد ارزی متشکل از یورو، ین، پوند، دلار کانادا، کرون سوئد و فرانک سوئیس اندازه‌گیری می کند. یورو با اختلاف قابل توجهی با میزان ۵۷/۶% تأثیر، بیشترین اثر را در شاخص دارد. باقی ارزها نیز به ترتیب چنین وزنی درسبد مذکور دارند: ین ژاپن ۱۳/۶%، پوند استرلینگ ۱۱/۹%، دلار کانادا ۹/۱%، کرون سوئد ۴/۲% و فرانک سوئیس ۳/۶%.
این شاخص نشانگر قدرت خرید جهانی دلار و رقابت‌پذیری آن در تجارت و مالیه جهانی در نظر گرفته می‌شود.
[۳] منبع: Trading Economics
[۴] به عبارت دیگر کشوری که پول ملی خود را به ارزی جهانروا تبدیل می‌کند، حائز امتیازات درشتی نسبت به دیگران که ارز های آن در سطح ملی باقی مانده اند در چرخه‌های اقتصادی جهان می‌شود.
انتهای پیام/ پول و بانک
