مسیر اقتصاد/ امروزه اهمیت مسئله عبور کالا یا همان ترانزیت، بر کسی پوشیده نیست. توسعه این صنعت علاوه بر افزایش درآمد ملی، خدمات حمل بین‌الملل را برای تولیدکنندگان داخلی ارتقاء می‌دهد و با ایجاد وابستگی متقابل میان ایران و کشورهای متقاضی ترانزیت، امنیت اقتصادی را افزایش خواهد داد.
اهداف ترانزیت، در اسناد بالادستی
سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه ترانزیت در «سیاست‌های کلی حمل و نقل»، «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» و «سیاست‌های برنامه‌های پنج‌ساله توسعه» تبیین شده است. همچنین «طرح جامع حمل و نقل»، «سند آمایش مراکز لجستیک»، «برنامه راهبردی حمل و نقل» مهمترین اسناد بالادستی بخش ترانزیت هستند که توسط دستگاه تخصصی آن تدوین شده و از پشتوانه قانونی برخوردارند. بر اساس این اسناد مهمترین اهداف از توسعه ترانزیت عبارتند از:
- دستیابی به سهم بیشتر از بازار حمل و نقل بین‌المللی و افزایش درآمدهای ارزی: نخستین هدف از توسعه ترانزیت که معمولا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، درآمد حاصل از آن است. این صنعت می‌تواند با ایجاد درآمدی نسبتا پایدار برای کشور، از شدت وابستگی به درآمدهای نفتی بکاهد.
- توسعه‌ی پیوندهای اقتصادی و تجاری متقابل با کشورها و افزایش ریسک و هزینه تحریم ایران: توسعه صنعت ترانزیت و وابسته‌سازی کشورهای ذینفع به خدمات لجستیک بین الملل ایران هزینه تحریم زیرساخت‌های تجاری کشور برای طرف خارجی افزایش خواهد یافت و با مقاومت روبرو خواهد شد. همچنین با ارتقاء خدمات لجستیک و تنوع بخشی به شیوه‌های حمل و نقل بین‌الملل کالاهای ایرانی، احتمال ایجاد اختلال و تحمیل هزینه به تجارت خارجی کشور کاهش خواهد یافت.
- تبدیل ایران به قطب حمل و نقل بین‌الملل و کاهش هزینه‌های لجستیک برای تجار ایرانی: سومین هدف از توسعه ترانزیت، تبدیل ایران به قطب لجستیک در منطقه است. اگر شدت جریان ترانزیت افزایش یابد، امکان حمل ترکیبی کالا نیز فراهم می‌شود و به دنبال آن مراکز لجستیک داخلی رونق خواهد یافت. با رونق مراکز لجستیک ایران و افزایش خدمات حمل ترکیبی انتظار می‌رود اتصال خطوط حمل و نقلی ایران به بازارهای جهانی بیشتر شود و خدمات با بسامد بالاتری ارائه می‌شود. این مسئله نیاز تجار ایرانی به حمل غیر مستقیم کالا و زمان انتظار را کاهش خواهد داد و بدین ترتیب هزینه حمل و نقل کاهش و قدرت رقابت محصولات ایرانی در بازارهای بین المللی افزایش خواهد یافت.
چهار عامل مزیت‌ساز برای جذب جریان ترانزیت
هرچند که به درستی از مزیت جغرافیایی ایران در صنعت ترانزیت زیاد سخن گفته می‌شود اما این عامل به تنهایی برای جذب جریان ترانزیت کافی نیست و بدون زیرساخت‌های مناسب نمی‌توان این صنعت را شکوفا کرد. این زیرساخت‌ها باید چهار عامل امنیت، هزینه، زمان و قابلیت اطمینان در خصوص زمان‌بندی سفر ناوگان یا حمل کالا را به حد مطلوب برساند.
- امنیت: یکی از مهمترین عوامل جذب جریان ترانزیت، وجود امنیت کافی در مسیر است. شرکت‌های حمل و نقل ترجیح می‌دهند از مسیر طولانی‌تر اما امن‌تر استفاده کنند تا از خطر آسیب به محموله و پرداخت خسارت آن، در امان باشند.
- هزینه: هزینه شرکت‌های حمل بین‌الملل در شرایط یکسان، همواره به دنبال ارزان‌ترین مسیر می‌گردند. معمولا در شقوق مشخص حمل و نقلی، ارزان‌ترین مسیر، همان کوتاه‌ترین مسیر است. با این حال عوامل دیگری مانند بسامد سرویس دهی، ترافیک، ویژگی‌های جغرافیایی، عوارض و هزینه سوخت نیز بر هزینه نهایی حمل و نقل تاثیر می‌گذارد.
- زمان: کالاها به نوعی سرمایه تجار آن محسوب می‌شوند و این سرمایه به هر میزان که فرآیند حمل و نقل آن طولانی‌تر باشد، راکد خواهد ماند. این رکود خود را در افزایش قیمت نهایی و کاهش قدرت خرید مصرف کننده و در نهایت کاهش سود تاجر نشان خواهد داد. بنابراین تجار تلاش می‌کنند که متناسب با نوع کالا، سریعترین روش را برای حمل و نقل انتخاب کنند و به دنبال آن شرکت‌های حمل و نقل نیز به دنبال سریعترین مسیرها خواهند بود. بدین ترتیب در برخی موارد که ارزش محموله به عنوان سرمایه، بالا است، عامل زمان، مهمتر از هزینه حمل خواهد شد و تجار، سریعترین مسیرها را اگرچه با هزینه بیشتر انتخاب می‌کنند.
- قابلیت اطمینان: چهارمین عامل مهم در انتخاب یک مسیر ترانزیتی، قابلیت اطمینان آن است. قابلیت اطمینان بدین معنا است که فرآیند حمل و نقل با دقت بالایی در زمان پیش بینی شده انجام شود. این مسئله نیازمند وجود زیرساخت‌های مناسب و ایمن، ثبات در قوانین و حاکمیت قوی است.
ارتقاء تمامی این عوامل وابسته به ارتقاء زیرساخت‌های ترانزیت است. بنابراین با توجه به شرایط خاص کشور و نیاز فوری به مقاوم‌سازی اقتصاد، لازم است زیرساخت‌های ترانزیت را متناسب با اهداف ترسیم شده و در کم‌ترین زمان به وضعیت مطلوب رساند.
پی‌نوشت:
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «وضعیت و کیفیت زیرساخت‌های ترانزیت جاده‌ای در ایران»
انتهای پیام/ حمل و نقل
