مسیر اقتصاد/ مجوز استاندارد از جمله مجوزهایی است که صادرکنندگان برای شروع فرآیند صادرات باید أخذ کنند. این مجوزها در برخی کالاها به عنوان الزامی از سوی دستگاه‌های داخلی به شمار می‌آیند و در برخی دیگر کالاها، از سوی کشورهای مقصد تعیین می‌شود. از همین رو زمان مورد نیاز برای أخذ مجوز استاندارد و به صورت کلی رعایت یا عدم رعایت استانداردهای تعیین‌شده، نقش مؤثری در توسعه یا کاهش حجم صادرات دارد.
تعیین استاندارد کالاهای صادراتی وظیفه کشور مبدأ یا خریدار خارجی؟
استانداردهای لازم در برخی کالاهای صادراتی، بدون توجه به اینکه برای کشور صادرکننده چه حداقل استانداردی مورد پذیرش است، صرفاً با توجه به دستورالعمل‌ها و ملاحظات داخلی صادر می‌شود.
همچنین طی سال‌های گذشته، برخی کالاها که از نظر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های داخلی، تحت عنوان «غیراستاندارد» دسته‌بندی می‌شوند، به منظور کاربردهای خاصی توسط طرف‌های تجاری خارجی مورد تقاضا واقع می‌شوند، اما بازار صادراتی این کالاها به دلیل محدودیت‌های مندرج در قوانین و مقررات داخلی دست نیافتنی شده است. به عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سم پسته: سم مورد استفاده در محصول پسته آفلاتوکسین[۱] است که در اروپا و در ژانویه ۲۰۲۳ برای میزان قابل قبول انواع سموم پسته از جمله آکراتوسین A مقررات حد مجاز (MRL) اجرایی شده است[۲]، اما به گفته بازرگانان، سازمان ملی استاندارد اجازه صادرات محصولاتی که در فرآیند تولیدشان از این سم، به هر میزانی استفاده شده باشد را نمی‌دهد.
- مواد نگهدارنده پنیر: پنیر طبیعی با درصد زیادی نمک با وجود اینکه ذائقه مصرف‌کننده در بازار کشورهای طرف تجاری است به گفته بازرگانان این حوزه، اجازه صادرات ندارد. با وجود این، برخی واردکنندگان کشور عراق، افغانستان و پاکستان به دلیل ماندگاری بالاتر، درخواست خرید محصولات لبنی با درصد نمک بالاتر را دارند.
- ضایعات چوب: صادرات ضایعات نئوپان[۳] و ام‌دی‌اف[۴] به گفته بازرگانان به دلیل اشتعال‌زایی امکان‌پذیر نیست، این در حالی است که ضایعات تولید نئوپان و ام‌دی‌اف خریدار خارجی دارد و از آن برای تولید ذغال استفاده می‌کنند.
عدم رعایت استانداردها؛ تجربه‌ای از توقف صادرات
از طرف دیگر نظارت بر رعایت استانداردهای بهداشتی کشورهای طرف تجاری نیز از جمله مواردی است که باید مدنظر سازمان ملی استاندارد یا وزارت جهاد کشاورزی و دیگر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط قرار گیرد که با این وجود، در مواردی عدم رعایت این استانداردها مشاهده شده است.
به عنوان مثال استانداردهای بهداشتی صادرات فلفل دلمه‌ای به روسیه با وجود هشدارهای مکرر این کشور به سفارتخانه ایران و اعلام این هشدارها به وزارت جهاد کشاورزی رعایت نشد و ورود این محصول به روسیه توسط سرویس فدرال نظارت بر حقوق مصرف‌کنندگان روسیه ممنوع شد. علت این ممنوعیت نیز استفاده از چهار سم آفت‌کشی و علف‌کشی در فلفل دلمه‌ای بوده است که در روسیه به ثبت نرسیده بود، هرچند که استفاده از این ماده موثره در اتحادیه اروپا نیز رواج دارد و هزینه‌های تولید را به دلیل صرفه‌جویی در سم‌پاشی -یک‌بار به جای سه‌بار- کاهش می‌دهد. [۵]
برگشت سیب‌زمینی صادر شده به ازبکستان[۶] و جلوگیری از صادرات کیوی به کشور هند از جمله موارد دیگری است که توسط سازمان حفظ نباتات کشور اعلام گردیده است.[۷]
اگرچه پس از پیگیری مسئولان مربوطه، بازدید مقامات خارجی از فرآیند تولید و رعایت استاندارهای تعیین‌شده، منوعیت مذکور ملغی شد[۸]، اما بنا بر برخی آمارها، ضرر و زیان تولیدکنندگان این محصول از ممنوعیت صادرات فلفل دلمه‌ای، به ۱۷۰ میلیون دلار رسید.[۹]
لزوم تعیین استاندارد متناسب با شرایط و الزامات کشور مقصد
بدین ترتیب به نظر می‌رسد با توجه به أخذ پروانه ساخت و گواهی بهداشت توسط تولیدکننده داخلی، رعایت سایر استانداردها در تولید کالاهای صادراتی باید متناسب با قوانین و محدودیت‌های کشور مقصد باشد و از تعیین استانداردهای همگانی و فراتر از حداقل‌های مورد پذیرش کشور مقصد خودداری کرد؛ چرا که این خریدار خارجی است که کاربرد و سطح استاندارد کالای خریداری شده را انتخاب می‌کند.
پی‌نوشت:
[۱] آفلاتوکسسین یا Aflatoxin: کپک‌های مختفلی ممکن است در مواد غذایی ایجاد شود که دو گونه اصلی آنها آسپرژیلوس پارازیتیکوس و پارازیتیکوکس فلاووس است که دلیل اصلی تولید سم آفلاتوکسین هستند. آفلاتوکسین ۱۴ نوع هستند که در میان آنها انواع B1، B2، G1 و G2 برای انسان‌ها و حیوان‌ها خطرناک‌اند. محصولات کشاورزی هم می‌توانند قبل از برداشت و پس از آن به این سم آلوده شوند البته کنترل آن در هر دو این مراحل ممکن است. برگرفته از گزارش «آفلاتوکسین چیست؟ خطرات و عوارض مصرف آنها»، شرکت کاله
[۲] گزارش «اعمال استاندارد جدید برای صادرات پسته توسط اتحادیه اروپا»، روزنامه دنیای اقتصاد
[۳] Melamine Faced Chipboard (MFC)
[۴] Medium Density Fiberboard (MDF)
[۵] گزارش «صادرات فلفل دلمه به روسیه از سر گرفته شد»، خبرگزاری مهر
[۶] گزارش «قوانین صادرات محصولات کشاورزی تغییر می‌کند»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفظ نباتات
[۷] گزارش «مصرف ۴ نوع سم مجاز، علت ممنوعیت صادرات فلفل به روسیه»، خیرگزاری تسنیم
[۸] گزارش «لغو ممنوعیت صادرات فلفل ایارن به روسیه»، خبرگزاری دنیای اقتصاد
[۹] گزارش «صادرات فلفل دلمه‌ای به روسیه از فردا»، خبرگزاری صداوسیما
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
