مسیر اقتصاد/ سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی یکی از الزامات توسعه مناطق آزاد است. سیاستگذاران با هر هدفی که مناطق آزاد را تاسیس کنند، برای رسیدن به این اهداف به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیازمند هستند. یکی از ابتکار عمل‌های مناطق آزاد ایران جهت جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری و ارائه آن در نمایشگاه‌های مختلف بود.
عدم تمرکز بسته‌های سرمایه‌گذاری بر کسب و کارهای مزیت‌دار
تخصصی شدن مناطق آزاد به عنوان امری پر اهمیت همواره مورد تاکید کارشناسان و صاحب‌نظران در این خصوص بوده است. از جمله آثار حرکت مناطق آزاد به سمت فعالیت‌های اقتصادی تخصصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جهت‌دهی به سرمایه‌گذاران برای حضور در هر منطقه؛
- شکل‌گیری زنجیره‌های تولید و خوشه‌های صنعتی؛
- جهت‌دهی به ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز هر منطقه متناسب با صنایع و کسب‌وکارهای آن منطقه؛
- ارزیابی مناطق آزاد در فضایی شفاف‌تر و با شاخص‌های ارزیابی واقعی‌تر.
لازمه تخصصی شدن مناطق آزاد وجود طرح‌های توسعه کسب و کار مشخص و مدونی است که متناسب با مزیت‌های جغرافیایی و مزیت‌های اقتصادی هر منطقه تهیه شده باشد. در ادامه، زیرساخت‌ها و مشوق‌ها نیز باید بر مبنای طرح‌های توسعه‌ای تدوین شده ایجاد و اعطا شود.
با وجود این، بررسی بسته‌های سرمایه‌گذاری سه منطقه آزاد قشم، ماکو و چابهار نشان می‌دهد این مناطق به صورت پراکنده و بدون هدفگذاری مشخصی طرح‌های سرمایه‌گذاری خود را تهیه و ارائه کرده‌اند.
پراکندگی بسته‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد قشم
در منطقه آزاد قشم با وجود آن که تلاش شده است تمرکز بسته‌های سرمایه‌گذاری بر زنجیره‌های حوزه نفت و گاز باشد، اما پراکندگی بسته‌های پیشنهادی در این منطقه کاملا مشهود است که مؤید این موضوع، بررسی عنوان پیشنهادهای سرمایه‌گذاری این منطقه است.
برخی از پیشنهادهای سرمایه‌گذاری در منطقه قشم عبارتند از: «احداث پالایشگاه میعانات گازی»، «احداث مزرعه پرورش متراکم میگو»، «فراوری انواع آبزیان»، «تولید محصولات آرایشی و بهداشتی»، «تولید انواع پوشاک»، «مایع سازی گاز طبیعی LNG»، «پرورش قارچ دکمه‌ای»، «ساخت و تعمیر انواع شناور»، «تولید و مونتاژ انواع موتورسیکلت جاده‌ای»، «تولید عطر و ادکلن»، «مصالح ساختمانی» و «تولید میوه خشک».
عدم تمرکز بسته‌های سرمایه گذاری بر مزیت‌های اقتصادی در چابهار
همچنین بررسی بسته‌های پیشنهادی منطقه آزاد چابهار نشان می‌دهد این منطقه نیز دارای طرح توسعه کسب و کار مشخصی نبوده و صرفا بسته‌های پیشنهادی متنوع در حوزه‌های صنعتی گوناگون، جمع‌آوری و ارائه شده است. از جمله برخی از پیشنهادهای سرمایه‌گذاری ارائه شده توسط منطقه آزاد چابهار می‌توان به «تولید و بسته بندی لوازم آرایشی و بهداشتی»، «مجتمع گردشگری و رفاهی»، «مجتمع شیلاتی»، «تولید انواع کمپاند و مستربچ‌های پلیمری»، «تولید انواع شوینده مایع»، «تولید تایر خودرو» و «تولید سیستم‌های پلی‌اورتان» اشاره کرد.
تمرکز بسته‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد ماکو بر فعالیت‌های خدماتی
با مطالعه بسته‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد ماکو می‌توان متوجه شد که بخش زیادی از موارد پیشنهادی ارائه شده در این منطقه خدماتی بوده و اساسا در راستای وظایف اجتماعی و خدماتی منطقه آزاد دسته‌بندی می‌شوند. همچنین پراکندگی بسته‌های پیشنهادی در این منطقه آزاد نیز نشان می‌دهد طرح توسعه کسب و کار مشخصی در دستور کار نیست. برخی از موارد پیشنهادی در منطقه آزاد ماکو عبارتند از: «مجتمع تولید نان ماکو»، «باشگاه پرورش اسب و اسب سواری»، «مجتمع خدمات رفاهی و بین راهی»، «واحد تولیدی پلی استال»، «دهکده ویلایی»، «احداث مرکز لجستیکی، گمرکی و خدمات وابسته» و «تولید پوشاک».
عدم بازاریابی و چشم اندازهای صادراتی بسته‌های سرمایه گذاری
اگرچه طی سه دهه گذشته مناطق آزاد ایران در فرایندی کارشناسی تاسیس و اداره نشده‌اند و عملا این مناطق به دلیل سیاستگذاری ناصحیح تا حدود زیادی بر مبنا و اهداف فلسفه وجودی خود فعالیت نکرده‌اند، با این حال انتظار بر آن بود که پس از گذشت سه دهه از فعالیت این مناطق، بسته‌های سرمایه‌گذاری ارائه شده توسط سازمان‌ها بر اساس چشم اندازهای تجاری و در راستای افزایش صادرات و افزایش سهم مناطق آزاد ایران در تجارت خارجی و بازارهای جهانی و منطقه‌ای تدوین و ارائه شود.
با وجود این، بررسی و مطالعه بسته‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری نشان می‌هد بخش قابل توجهی از پیشنهادها، در راستای ارائه خدمات و زیرساخت‌های عمومی و گردشگری بوده و تمرکز بخش صنعتی نیز بر تامین نیازهای داخلی یا بافت جمعیتی خود مناطق آزاد است.
این در حالی است که مناطق آزاد باید فرصت‌هایی را در اختیار سرمایه گذاران قرار دهند که امکان حضور و رقابت آن‌ها در بازارهای جهانی و منطقه‌ای را فراهم کند که در شرایط فعلی سرمایه‌گذاران با مطالعه و بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری پیشنهادی مناطق آزاد به درک و شناخت کاملی از بازارهای خارجی محصول اشاره شده نمی‌رسند.
بنابراین پیشنهاد می‌شود سازمان‌های مناطق در ادامه روند جذب سرمایه‌گذاری، با تمرکز بیشتر بر مزیت‌های اقتصادی منطقه خود بسته‌های پیشنهادی را ارائه دهند؛ همچنین دولت در مناطق آزاد جدید از ابتدای امر زیرساخت‌های اولیه را آماده و قبل از دعوت به سرمایه‌گذاری، طرح‌های توسعه کسب و کار مناطق آزاد را تهیه و به صورت دقیق تدوین کند، سپس بسته‌های سرمایه‌گذاری خود را چه در حوزه‌های همکاری در توسعه زیرساخت چه در حوزه‌های شکل‌گیری واحدهای تولیدی و تجاری به سرمایه‌گذاران ارائه دهد.
انتهای پیام/ تولید
