به گزارش مسیر اقتصاد طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۵ میزان صادرات کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی با ۳.۵ درصد افزایش به ۴۳.۹ میلیارد دلار رسیده است. همچنین میزان واردات کشور در این مدت با افزایش ۵.۲ درصدی به ۴۳.۷ میلیارد دلار رسیده است. به این ترتیب میزان تراز تجاری کشور در این مدت ۲۴۰ میلیون دلار بوده است.
در ادامه کالاهای صادراتی و وارداتی کشور به طور جزئی مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود ایران در سال گذشته چه کالاهایی را صادر و چه کالاهایی را وارد کرده است.
لازم به توضیح است که کالاهای وارداتی و صادراتی به طور کلی با یک کد هشت رقمی که کد HS نام دارد مشخص می شوند. هر کد هشت رقمی مخصوص یک کالای مشخص است. اما برای تقسیم بندی کلی تر کالاها لازم است به ۴ رقم و یا حتی دو رقم ابتدایی کد کالاها توجه شود.
به عنوان مثال کد هشت رقمی «پروپان مایع شده» که یکی از اصلی‌تری کالاهای صادراتی کشور است ۲۷۱۱۱۲۹۰ است که در ذیل بخش «گازهای نفتی مایع شده» با کد چهار رقمی ۲۷۱۱ قرار می‌گیرد و تحت عنوان کلی تر فصل ۲۷ با عنوان سوخت‌های معدنی جای دارد.
در ادامه تقسیم بندی جزئی تر اصلی ترین کالاهای وارداتی و صادراتی کشور در سال ۱۳۹۵ در جداول جداگانه نشان داده شده است:
درخصوص جداول فوق که نشان دهنده تقسیم بندی کلی تر محصولات صادراتی و وارداتی ایران در سال ۱۳۹۵ هستند، نکات زیر جالب توجه است:
- حدود ۱۷ میلیارد دلار و در واقع بیش از ۳۸ درصد صادرات «غیرنفتی» کشور را محصولاتی همچون «میعانات گازی»، «گاز طبیعی»، «گازهای نفتی مایع شده»، «فرآورده‌های ابتدایی از نفت خام»، «قیرنفت» و دیگر محصولات مشابه تشکیل داده‌اند که ذیل عنوان کلی «سوخت‌های معدنی» دسته‌بندی میشوند. این محصولات در واقع فرآورده‌های ابتدایی نفت و گاز هستند که بدون ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور و با قیمتی بسیار ارزان به دیگر کشورهای جهان صادر میشوند.
- ایران در سال گذشته موفق به صادرات ۵.۸ میلیارد دلاری محصولات شیمیایی شده است. با اینحال در سال گذشته سهم محصولات شیمیایی از واردات کشور نیر بالغ بر ۳.۲ میلیارد دلار بوده است. نگاهی به قیمت میانگین محصولات صادراتی و وارداتی این بخش نشان میدهد هر تن کالای وارداتی این بخش بیش از ۵ برابر هر تن کالای صادراتی قیمت دارد. در واقع گرچه ایران از منظر مواد اولیه شیمیایی جایگاهی مناسب دارد، اما در حال حاضر محصولات شیمیایی ایران به شکل خام و کم فرآوری شده و با قیمت کم صادر میشود و در مقابل محصولات ساخته شده شیمیایی به کشور وارد میشود که نشان از عدم اهتمام به تکمیل زنجیره تولید محصولات شیمیایی در کشور دارد.
- در مورد مواد و محصولات پلاستیکی نیز میزان صادرات ایران ۴.۹ میلیارد دلار است درحالیکه حدود ۱.۶ میلیارد دلار محصولات پلاستیکی با قیمت میانگین بیشتر وارد کشور شده است. در این بخش نیز به دلیل عدم تکمیل زنجیره تولید در داخل کشور عمده محصولات صادراتی خام و کم فرآوری شده هستند و در مقابل محصولات با ارزش افزوده بیشتر وارد کشور شده‌اند.
- در زمینه محصولات کشاورزی، ایران در سال گذشته بالغ بر ۳.۳ میلیارد دلار صادرات داشته که عمده محصولات صادراتی این بخش پسته، انگور، زعفران، خرما، هندوانه، گوجه فرنگی و خیار بوده است. در مقابل میزان واردات محصولات کشاورزی ایران نیز ۴.۱ میلیارد دلار بوده که محصولاتی همچون ذرت، برنج، موز، گندم، جو و چای اصلی‌ترین کالاهای وارداتی بوده‌اند. در این بخش عمده محصولات صادراتی ایران میوه و سبزیجات است و در مقابل محصولات اساسی کشاورزی بخش عمده وارداتی ایران هستند.
- در زمینه محصولات فولادی در سال گذشته برای اولین بار میزان صادرات کشور از میزان واردات پیشی گرفته است. با اینحال در این زمینه نیز محصولات صادراتی قیمتی به مراتب کمتر از محصولات وارد شده به کشور دارند که نشان از ارزش افزوده کم و به نوعی خام فروشی دارد.
- در سال گذشته بالغ بر ۴۴ میلیون تن محصولات معدنی به شکل خام و فرآوری نشده از کشور صادر شده که از نظر وزنی بیش از ۳۴ درصد صادرات کشور را به خود اختصاص داده است. با اینحال ارزش دلاری این محصولات تنها ۱.۹ میلیارد دلار بوده و در حدود ۴ درصد از صادرات کشور بوده است. خام فروشی عمده محصولات معدنی یکی از دلایل اصلی کاهش قیمت میانگین محصولات صادراتی کشور در سال گذشته بوده است.
- درحالیکه «ماشین آلات مکانیکی» و «دستگاه‌های برقی» تنها ۸۰۰ میلیون دلار در کالاهای صادراتی کشور سهم داشته‌اند، تنها همین دو دسته بالغ بر ۱۲ میلیارد دلار و حدود ۲۸ درصد کالاهای وارداتی را به خود اختصاص داده‌اند. از طرف دیگر میانگین قیمت کالاهای وارداتی این دو بخش حدود ۶۰ درصد بیشتر از کالاهای صادراتی است و نشان از ارزش افزوده بیشتر کالاهای وارداتی در مقابل کالاهای صادراتی این دو بخش دارد.
- دو بخش «خودرو و لوازم یدکی» و «قطعات منفصله تولید خودرو» با واردات بالغ بر ۵ میلیارد دلاری بخش زیادی از واردات کشور را به خود اختصاص داده‌اند درحالیکه این دو بخش هیچ سهمی از صادراتی کالاهای غیرنفتی ایران نداشته‌اند.
آمار ارائه شده نشان می دهد که صادرات ایران در عمده بخش ها نسبت به واردات، ارزش افزوده کمتری دارد که ناشی از خام فروشی است. کشور امروز تنها در نفت و گاز خام فروشی نمی کند بلکه در دیگر حوزه ها نیز این مسئله وجود دارد که باید برای آن فکری شود.
"آمار ارائه شده نشان می دهد که صادرات ایران در عمده بخش ها نسبت به واردات، ارزش افزوده کمتری دارد که ناشی از خام فروشی است. کشور امروز تنها در نفت و گاز خام فروشی نمی کند بلکه در دیگر حوزه ها نیز این مسئله وجود دارد که باید برای آن فکری شود."
جمع بندی بسیار جالبی بود. حیف که رسانه ها این جور مطالب را به صورت درست به گوش مردم نمی رسانند. برای خود من که شگفت آور بود. سوالی هم پیش می آید که آیا در این دولت اینجور بوده یا پیش از این هم وضعیت به همین منواله؟
به نظر میرسه وضعیت خامفروشی تجارت خارجی کشور در دولت های قبل هم سابقه داشته و مخصوص این دولت نیست
با اینحال انتظار اینه که هرچه پیش میریم اوضاع بهتر بشه! نه اینکه افتخار به خامفروشی بیشتر بشه!