مسیر اقتصاد/ صندوق‌های بازنشستگی به عنوان بخش مهمی از نظام رفاه و تامین اجتماعی هر کشور، نوعی سازمان بیمه‌ای محسوب می‌شوند که در راستای تضمین امنیت اقتصادی شاغلان در زمان بازنشستگی فعالیت می‌نمایند. هر صندوق بازنشستگی برای این که بتواند به فعالیت خود ادامه دهد و تعهدات خود به بازنشستگان را بپردازد باید از نظر مالی پایدار باشد و وابسته به منابع خارجی نظیر بودجه دولت نباشد.
یک‌ششم از منابع عمومی بودجه صرف صندوق‌های بازنشستگی می‌شود
مطابق با آمار بودجه‌ی ۱۴۰۲ مجموع اعتبار اختصاصی به ۴ صندوق بازنشستگی کشوری، نیروهای مسلح، کارکنان فولاد و کارکنان وزارت اطلاعات، مجموعا بیش از ۳۳۱ هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته با رشد بالای ۴۳ درصدی، بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است و حدود یک‌ششم (۱۶.۳ درصد) از کل منابع عمومی را به خود اختصاص می‌دهد.
این در حالی است که اعتباراتِ کمکی به سایر صندوق‌های بازنشستگی همچون صندوق بازنشستگی کارکنان صداوسیما، صندوق بازنشستگی کارکنان هواپیمایی ملی ایران و … به دلیل غیر شفاف بودن و نبود آمار رسمی، در این محاسبات لحاظ نشده است.
نسبت پشتیبانی برخی صندوق‌ها بحرانی است
از آنجا که نظام بازنشستگی ایران بر مبنای سیستم تعادل منابع – مصارف (PAYG) شکل گرفته است، تغییرات جمعیتی در توازن آن تاثیر چشمگیری دارد. «نسبت پشتیبانی» که نشان‌دهنده تعداد بیمه‌شدگان به تعداد مستمری بگیران است، هم‌اکنون در دو صندوق کشوری و لشکری وضعیت بسیار نامناسبی دارد. طبق آخرين آمارهاي سال ۱۳۹۸ نسبت پشتیباني صندوق بازنشستگي كشوري حدود ۰.۷ و صندوق بازنشستگي نیروهاي مسلح حدود ۰.۸۵ است. در حالی‌که برای تراز بودن منابع و مصارف این عدد باید حداقل ۴ باشد.
نسبت پشتیبانی مطلوب نظام بازنشستگی بین ۶ تا ۷ و حداقل این نسبت برای جلوگیری از ورشکستگی صندوق‌ها، ۳ است. برای مثال، اگر ۲۵ درصد حقوق یک کارمند به حق بيمه اختصاص یابد و دریافتی یک بازنشسته ۷۵ درصد حقوق یک کارمند باشد، باید به ازای هر بازنشسته بيش از سه نفر حق بيمه بپردازند تا بتوان پس از کسر دستمزد کارکنان صندوق، مقرری وی را پرداخت کرد.
پیری جمعیت، سن پایین بازنشستگی، مدیریت نامناسب دارایی‌ها و بازدهی کم سرمایه‌گذاری‌ها از علل بحران ناترازی منابع – مصرف صندوق‌هاست. باتوجه به تعداد بالای بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی که عمدتا متولدین دهه ۶۰ هستند، در صورت عدم انجام اصلاحات فوری و جدی در این صندوق، حجم ناترازی مالی آن موجب ابربحران در کشور می‌شود.
نظام تامین اجتماعی چندلایه راه عبور از ابربحران صندوق‌های بازنشستگی
با توجه به نبود تفکیک مشخص بین لایه‌های مختلف نظام تأمین اجتماعی (حمایت، بیمه و بیمه تکمیلی) تخصیص منابع جدید در نظام رفاهی فعلی به صورت کارآمد و عادلانه صورت نمی‌پذیرد و با وجود صرف هزینه‌های کلان در این حوزه، درصد معتنابهی از نیازمندان از حمایت‌های صورت گرفته برخوردار نمی‌شوند؛ در حالی که برخی از افراد غیر مستحق از اعتبارات حمایتی برخوردار شده‌اند.
از همین رو به عنوان زیرساخت اساسی و مقدمه اصلاحات در حوزه رفاه اجتماعی لازم است با تفکیک بین حوزه‌های بیمه‌ای و حمایتی شناسایی نسبتا دقیقی از وضعیت رفاهی خانوار صورت پذیرد و بر این اساس حمایت‌های لازم در هر لایه صورت پذیرد. لذا لازم است وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به تهیه لایحه اصلاح وضعیت صندوق‌های بازنشستگی با رویکرد ایجاد «نظام تأمین اجتماعی چند لایه» اقدام نماید.
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
