به گزارش مسیر اقتصاد نشست «آسیب شناسی شاخص‌های ارزیابی عملکرد نظام مالیاتی» روز دوشنبه ۲۱ آذر ماه، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در مرکز آموزش و پژوهش سازمان امور مالیاتی برگزار شد. این نشست، سومین پیش نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۱ اسفند سال جاری با موضوع «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» برگزار خواهد شد. در این نشست ابعاد، الزامات و مهمترین مسائل مربوط تعیین شاخص‌های ارزیابی عملکرد سازمان امور مالیاتی، مورد بررسی قرار گرفت.
سازمان امور مالیاتی باید یک بخش مجزا برای مدیریت عملکرد داشته باشد
محمدحسن رسولی کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس، در این نشست، ارزیابی عملکرد را یک فرآیند مستمر برای بررسی دستیابی سازمان‌ها به اهداف دانست وافزود: در حوزه مالیاتی لازم است بعد از تعیین شاخص‌ها متناسب با ظرفیت اقتصاد ایران و سازمان امور مالیاتی، گزارش‌دهی درخصوص وضعیت شاخص‌ها نیز به درستی انجام شود و در نهایت با مقایسه وضعیت فعلی با وضعیت مطلوب، ارزیابی عملکرد انجام بگیرد. با توجه به اهمیت این پروسه در حوزه مالیات کشور، توصیه من این است که به طور خاص در سازمان امور مالیاتی بخشی برای مدیریت عملکرد تعیین شود.
وی افزود: شاخص‌ها به طور کلی در سه سطح تعیین می‌شوند. سطح اول سطح استراتژیک است که اهداف نهایی را تعیین می‌کند، بخش دوم سطح فرآیندی است و بخش سوم نیز شاخص‌های فردی برای سنجش عملکرد کارمندان است. بنابراین این سه سطح باید در کنار هم مورد توجه قرار بگیرد.
افزایش درآمدهای مالیاتی باید با بهبود رضایت مودیان انجام شود
رسولی ادامه داد: در سطح فرایندی بررسی گزارش‌های سازمان‌های مالیاتی دنیا سه شاخص اساسی را پیش روی ما قرار می‌دهد که مواردی همچون بهبود تمکین مالیاتی، بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها در وصول درآمدهای مالیاتی و مورد سوم مشتری محوری را شامل می‌شود. به بیان ساده تر ما باید درآمد مالیاتی را افزایش دهیم در شرایطی که هزینه وصول درآمد بالا نباشد و مشتری محوری نیز در آن لحاظ شده باشد. در نظر گرفتن این سه شاخص در کنار هم اولویت را به مودیانی می‌دهد که با هزینه کمتر، درآمد بیشتری نصیب سازمان امور مالیاتی می‌کند.
وی افزود: مسئله رضایت مشتری نیز در این زمینه بسیار مهم است و در صورت رعایت آن میتواند نسبت تمکین را افزایش دهد. به عقیده من درحال حاضر سازمان امور مالیاتی توجهی به مشتری مداری ندارد و گزارش دهی به مودیان مالیاتی به شدت در سطح پایینی انجام می‌شود که قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست. مودیان مالیاتی باید در جریان امور مربوط به اخذ و هزینه کرد در سازمان امور مالیاتی باشد و به این ترتیب با افزایش رضایت، تمکین مودیان افزایش یابد.
وضعیت شاخص‌های کلان حوزه مالیات مطلوب نیست
کارشناس مالیاتی مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص سطح استراتژیک شاخص‌های مالیاتی گفت: مهمترین شاخص در این بخش نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی است. در این حوزه پرداختی‌های بیمه تامین اجتماعی نیز باید جزء پرداخت‌های مالیاتی حساب شود. اگر این پرداختی جزء درآمدهای مالیاتی حساب شود، حدود نیمی از وصولی مالیاتی را شامل می‌شود که نسبت به دیگر درآمدهای مالیاتی به شدت اثرگذاری کمتری دارد. بنابراین برای بهبود شاخص نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، باید ابتدا درآمدهای مالیاتی تجمیع شود و در ادامه پایه‌های مالیاتی متعددی که تا به امروز مغفول مانده، مورد توجه قرار گیرد. بحث دیگر درخصوص این شاخص، نحوه محاسبه تولید ناخالص داخلی است که اشکالات جدی دارد. با وجود این با در نظر گرفتن همه اصلاحات از جمله در نظر گرفتن پرداختی بیمه، شاخص نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی ایران کمتر از ۱۶ درصد است که در مقایسه با دیگر کشورها مطلوب نیست و جای افزایش دارد. اما افزایش این شاخص باید در کنار مشتری مداری و همراه کردن مودیان مالیاتی مورد توجه قرار بگیرد.
وی افزود: شاخص کلان بعدی نسبت مالیات به بودجه دولت است. متاسفانه این شاخص در یک دهه اخیر حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد ثابت مانده است و این وضعیت مطلوب نیست. هرچند ممکن است مقصر اصلی در این زمینه سازمان امور مالیاتی نباشد ولی به هرحال عملکرد نظام مالیاتی در این زمینه قابل دفاع نیست.
عملکرد سازمان امور مالیاتی باید بر اساس شاخص‌های فرآیندی ارزیابی شود
رسولی درخصوص ارزیابی عملکرد سازمان امور مالیاتی گفت: شاخص‌های فرآیندی بهتر میتواند در ارزیابی عملکرد سازمان موثر باشد. در این زمینه شاخص‌هایی مثل «بهبود شرایط ثبت نام مودیان»، «میزان اطلاعات ثبت شده مودیان»، «بهبود شرایط ارائه خدمات و آموزش و فرهنگ سازی»، «تعداد ملاقات مشاوره‌ای»، «تعداد سمینارهای آموزشی»، «میانگین زمان صف ارائه خدمات مشاوره‌ای»، «میانگین زمان پاسخگویی به درخواست‌های کتبی»، «تعداد اظهارنامه‌های بررسی شده بر اساس نوع پایه مالیاتی»، «میانگین زمان فرآیند استرداد تا پرداخت»، «سهم پرونده‌های الکترونیکی در پرونده‌های استرداد»، «جمع کل معوقات مالیاتی»، «تعداد کل پرونده‌های معوق مالیاتی که به نتیجه می‌رسد»، «تعداد حسابرسی‌های انجام شده»، «مالیات اضافی حاصل از فرآیندهای حسابرسی» و «میانگین زمان انجام فرآیندهای حسابرسی» از جمله شاخص‌هایی هستند که تولید و انتشار آن‌ها برای سازمان امور مالیاتی ساده است و میتواند در ارزیابی عملکرد سازمان امور مالیاتی بسیار موثر باشد.
وی ضمن اشاره به اهمیت شاخص‌های بررسی عملکرد فردی مدیران و کارمندان سازمان امور مالیاتی، افزود: نکته دیگر در نظر گرفتن شاخص ارزیابی عملکرد برای مدیران سازمان امور مالیاتی است. به طور خاص حقوق مدیران و کارکنان سازمان باید وابسته به عملکرد آن‌ها باشد و عملکرد آن‌ها نیز باید در راستای اهداف سازمان مورد ارزیابی قرار بگیرد.
کارشناس مالیاتی مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان گفت: نکته مهم دیگر اینکه به طور کلی سازمان امور مالیاتی کنش گر نیست و از ظرفیت رسانه و آمورش و فرهنگ سازی استفاده نمی‌کند. در حوزه فرهنگ مالیاتی کارهای متعددی در دنیا شده است. شما اگر قانون‌های مرتبط با مالیات کشور را مرور کنید، یک مورد درخصوص خوش حسابی و بد حسابی در این زمینه نداریم. یکی از دفاتر که همراه بودجه به مجلس ارائه می‌شود در برخی از کشورهای دنیا این است که اسامی مجرمان اقتصادی و مودیان فراری از مالیات سالانه معرفی و رسانه‌ای می شود و اتفاقا شرایط قانونی عملیاتی کردن این مسئله در کشور نیز فراهم است.
انتهای پیام/ مالیات
بسیار مطالب علمی و متقن و دقیق بود. با تشکر از پژوهش گر مرکز پژوهش‌های مجلس