به گزارش مسیر اقتصاد بانک مرکزی هند در جولای سال جاری میلادی با ابلاغ آیین‌نامه‌ای، سازوکار دریافت و پرداخت ارزش کالاهای صادراتی و وارداتی به ارز ملی خود، روپیه، یا به عبارت دیگر سازوکار استفاده از روپیه در تسویه تجارت خارجی را معرفی کرد.
اگرچه پیش از این سابقه استفاده از این سازوکار توسط بانک‌های هندی وجود داشت، اما این اولین بار است که بانک مرکزی هند رسما آیین‌نامه‌ای در این خصوص تدوین و به طور کلی استفاده از روپیه را در تسویه واردات و صادرات مجاز اعلام می‌کند.
بر اساس این آیین‌نامه، بانک‌های هندی پس از کسب مجوز از اداره ارزی بانک مرکزی این کشور، مجاز هستند تا برای تسویه تراکنش‌های تجاری با هر کشوری، «حساب ویژه وسترو» به ارز روپیه را برای بانک‌های کشور طرف معامله باز کنند.
هند چگونه از روپیه در تسویه تجارت خارجی استفاده می‌کند؟
به‌طور کلی، نقش بانک‌ها در تسویه حساب‌های بین‌المللی و چگونگی این تسویه‌حساب از طریق حساب‌های بین‌بانکی موسوم به «حساب وسترو» مشخص می‌گردد. حساب وسترو واژه‌ای لاتین به معنی «حساب شما» است.
به عنوان مثال در رابطه کارگزاری بانک‌های هندی برای بانک روسی، حساب وسترو به حسابی گفته می‌شود که بانک روسی نزد بانک مجاز هندی به ارز روپیه (یعنی ارز کشوری که بانک کارگزار در آنجا مستقر است) نگهداری می‌کند. به این ترتیب در صورتی که دستور پرداختی از این حساب توسط بانک روسی صادر شود، بانک هندی (یعنی بانک کارگزار) حساب بانک روسی نزد خود را بدهکار و هنگام واریز پول به این حساب، این حساب نزد بانک هندی بستانکار می‌شود.
پرداخت ارزش واردات از طریق سازوکار جدید بانک مرکزی هند
بر اساس ماده ۳ آیین‌نامه بانک مرکزی هند، به منظور امکان تسویه معاملات تجاری بین المللی از طریق این ترتیب، لازم است واردکنندگان هندی که واردات را از طریق این سازوکار انجام می‌دهند، در مقابل فاکتورهای عرضه کالا یا خدمات از فروشنده/تامین‌کننده خارجی، مبلغ را به ارز روپیه هند پرداخت کنند که به حساب ویژه وسترو متعلق به بانک طرف معامله کشور شریک واریز می‌شود.
به عنوان مثال اگر فرض شود که یک تاجر هندی قرار است کالایی از کشور روسیه وارد کند، فرآیند پرداخت و تسویه حساب به شرح زیر خواهد بود:
پرداخت ارزش صادرات از طریق سازوکار جدید بانک مرکزی هند
در مقابل درآمد حاصل از صادراتِ آن دسته از صادرکنندگان هندی که صادرات کالا و خدمات را از طریق این سازوکار انجام می‌دهند، به روپیه هند و از موجودی حساب ویژه وسترو متعلق به بانک طرف معامله کشور شریک پرداخت می‌شود.
به طور مشابه اگر فرض شود که یک تاجر هندی از طریق این سازوکار صادراتی به کشور روسیه داشته است، فرآیند دریافت ارزش کالای صادراتی به روپیه به شرح زیر خواهد بود:
تعیین ارزش کالا و پیامرسانی مالی در سازوکار جدید هند
صورتحساب (Invoicing) مربوط به صادرات و واردات تحت این سازوکار ممکن است به ارز روپیه تعیین و اعلام شود. همچنین بانک مرکزی هند مرجعی برای تعیین نرخ مبادله ارزهای دو کشور (به‌طور مثال نرخ مبادله روپیه و روبل) تعیین نکرده است و اعلام کرده است که «نرخ ممکن است در بازار تعیین شود».
از سوی دیگر، بانک مرکزی هند بدون اشاره به بستر پیامرسانی مالی بین بانک‌ها یا محدود کردن بانک‌ها به استفاده از سوئیفت، اعلام کرده است که مبادله ایمن، محرمانه و کارآمد پیام‌های مالی بین بانک‌های هندی و بانک‌های کشورهای همکار یکی از مواردی است که بانک‌ها باید ذیل قرارداد ایجاد رابطه کارگزاری با یکدیگر به توافق برسند. موضوعی که احتمال استفاده هند از پیامرسان مالی بومی خود یا پیامرسان‌های متعلق به سایر کشورها در بانکداری بین‌الملل را تشدید می‌کند.
از سوی دیگر این امکان وجود دارد که اسناد تجاری از جمله اعتبارنامه‌ها (مثل LC)، به طور متقابل بین بانک‌های هندی و بانک خارجی همکار و تحت رویه‌های معمول اعتبارات اسنادی (UCPDC) و اینکوترمز، ردوبدل و بر اساس سازوکار جدید، خطوط اعتباری برای بازرگانان تخصیص داده شود.
استفاده از وجوه مازاد روپیه در حساب‌های ویژه وسترو متعلق به بانک‌های خارجی
یکی از چالش‌های اصلی در برقراری روابط کارگزاری بین بانک‌ها، وجوه مازاد باقیمانده در حساب در انتهای بازه زمانی قرارداد است. در سازوکاری که بانک مرکزی هند اعلام کرده است، تامین روپیه از محل پولی است که واردکننده هندی به حساب ویژه وسترو بانک خارجی واریز می‌کند (فرآیند پرداخت ارزش واردات).
به این ترتیب بانک کشور خارجی دارای مقدار مشخصی روپیه خواهد شد و می‌تواند از این روپیه در تامین مالی واردات کالا از هند به کشور خود استفاده کند. با این حال ممکن است در انتهای بازه زمانی، مقداری روپیه در حساب باقی بماند که بانک کشور خارجی تمایلی به استفاده از آن برای واردات نداشته باشد (و یا به هر دلیل دیگری امکان واردات از کشور هند وجود نداشته باشد).
به همین دلیل بانک مرکزی هند این امکان را فراهم کرده است که بانک خارجی بتواند با استفاده از مانده حساب روپیه‌ای خود فعالیت‌هایی به شرح زیر انجام دهد:
- استفاده از باقیمانده روپیه جهت پرداخت برای تامین مالی پروژه‌های داخلی هند و سرمایه‌گذاری‌های مشابه؛
- استفاده از روپیه مازاد جهت مدیریت مالی جریان پیش‌فروش صادرات/واردات؛
- سرمایه‌گذاری در اسناد خزانه دولت، اوراق بهادار دولتی و سایر موارد مشابه با رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات موجود.
کدام بانک‌ها می‌توانند در بانک‌های هندی حساب ویژه وسترو افتتاح کنند؟
بر اساس ماده ۱۰ آیین‌نامه بانک مرکزی هند، همه بانک‌های خارجی می‌توانند برای افتتاح حساب ویژه وسترو به ارز روپیه هندی به بانک‌های مجاز در هند مراجعه کنند. بدیهی است که چون این سازوکار برای تسویه تجارت خارجی به کمک روپیه است، بانک خارجی باید متعلق به یکی از کشورهایی باشد که شریک تجاری هند به شمار آید. در ادامه این بانک مجاز هندی است که پیگیری اخذ موافقت بانک مرکزی هند را برعهده خواهد داشت.
علاوه بر این، بانک مجاز هندی که حساب ویژه وسترو را نگهداری می‌کند، باید اطمینان حاصل کند که بانک طرف معامله متعلق به آن‌دسته از کشورها یا حوزه‌های قضایی نباشد که گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در بیانیه‌های عمومی خود، خواستار اقدامات متقابل در خصوص حوزه‌های قضایی «پرخطر» و «غیرهمکار» شده باشد.
منبع: آیین‌نامه بانک مرکزی هند
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
