مسیراقتصاد/ گوشت مرغ به دلیل ارزش غذایی بالا و قیمت مناسب از منابع پروتئینی مهم به شمار می‌رود. براساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۹۹ میزان تولید گوشت مرغ در ایران ۲.۶ میلیون تن بوده است که بر این اساس مصرف سرانه این محصول در کشور حدود ۳۰ کیلوگرم در سال برآورد می‌شود.
کنجاله سویا یکی از نهاده‌های اصلی در تولید گوشت مرغ است. از این کنجاله به طور متوسط حدود ۳۰ درصد در جیره غذایی جوجههای گوشتی استفاده می‌شود.
مقدار پروتئين کنجاله سویا بين ۳۲ الی ۵۰ درصد متغير بوده و به اثرات محيطي و ژنوتيپ گياهي بستگي دارد؛ همچنین این کنجاله مهم‌ترین منبع تامین‌کننده پروتئین مورد نیاز پرنده جهت رشد محسوب می‌گردد.
شرایط اقلیمی ایران، در حال حاضر امکان تولید سویای متناسب با نیاز کشور را نمی‌دهد، لذا عمده نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود. براساس آمار گمرک در سال ۱۴۰۰ میزان واردات دانه[۱] و کنجاله سویا به ترتیب ۲.۲ و ۲.۳ میلیون تن بوده است. بنابراین واردات گسترده دانه و کنجاله سویا به کشور جزء چالش‌های اصلی صنعت طیور محسوب می‌شود و در صورت عدم تامین این نهاده تولید گوشت مرغ نیز با مشکل رو به رو خواهد شد.
لزوم برنامه ریزی بلند مدت جهت افزایش تولید کلزا در کشور
به منظور مقابله با چالش‌های احتمالی تامین کنجاله سویای مورد نیاز، باید سیاستگذاری درستی جهت کاهش وابستگی به واردات این محصول انجام شود. در این راستا، توجه به نهاده‌های جایگزین کنجاله سویا به طوری که قابلیت کشت گسترده در کشور را داشته باشند، بسیار با اهمیت است.
کلزا از جمله مهم‌ترین نهاده‌هایی است که ضمن قابلیت کشت گسترده، امکان جایگزینی با کنجاله سویا را در جیره جوجههای گوشتی دارد. این محصول دارای حدود ۳۵درصد پروتئین است و با رعایت برخی از الزامات می‌تواند جایگزین مناسبی برای کنجاله سویا در جیره دام و طیور باشد.
دانه کلزا سازگاری مناسبی با اقلیم ایران دارد؛ این دانه به دلیل داشتن ریشه عمیق و نفوذ به اعماق خاک می‌تواند از مواد غذایی استفاده نموده و در شرایط خشکسالی مقاومت بیشتری داشته باشد. کشت پاییزه کلزا بدلیل استفاده از نزولات آسمانی نیاز کمتری به آبیاری دارد.
مقابله با ۲ عامل محدود کننده کنجاله سویا و کلزا در جیره
دو عامل محدودکننده کنجاله سویا و کنجاله کلزا در جیره جوجه های گوشتی مسئله مواد ضد تغذیه ای و قابلیت هضم اسیدهای آمینه است. در صورتی که با این دو عامل مقابله نشود، رشد جوجه های گوشتی کاهش می یابد.
برای مقابله با مواد ضدتغذیه ای می توان با حرارت دادن، ميزان فاكتورهاي ضدتغذيه‌اي را در این دو محصول كاهش داد. مطابق با جدول ۱ برای حل مشکل اسیدآمینه و افزایش ارزش غذایی کلزا در جیره می توان از ریزمغذی هایی نظیر لیزین و متیونین استفاده کرد.
جدول ۱. مقایسه قابلیت هضم برخی اسیدهای امینه ضروری درکلزا و سویا [۲]
| اسید های آمینه | قابلیت هضم سویا(درصد) | قابلیت هضم کلزا(درصد) |
| لیزین | ۹۱ | ۷۹ |
| متیونین | ۹۲ | ۹۰ |
| سیستئین | ۸۴ | ۷۳ |
| ترئونین | ۸۸ | ۷۸ |
| تریپتوفان | ۸۸ | ۸۲ |
کنجاله کلزا جایگزین مناسب برای سویای وارداتی
بنابراین با توجه به اهمیت جایگزینی کنجاله کلزا به جای کنجاله سویا، وزارت جهاد کشاورزی از نیمه دوم سال ۱۳۹۴ برنامه‌ای ۱۰ ساله موسوم به طرح خوداتکایی دانه های روغنی را جهت افزایش تولید کلزا تدوین کرد. پس از اجرای این طرح میزان تولید کلزا در کشور از ۵۸ هزار تن در سال ۹۴ به حدود ۴۰۰ هزار تن در سال ۹۸ رسید و افزایش چشم‌گیری داشت.
آمار و اطلاعات نشان دهنده وجود ظرفیت افزایش تولید کلزا در کشور است؛ به همین منظور دولت باید حمایت‌های خود را در جهت تولید هر چه بیشتر کلزا در کشور افزایش دهد زیرا به هر میزان که تولید کلزا افزایش یابد، از میزان واردات سویا به کشور کاسته خواهد شد.
در همین راستا با تامین کنجاله کلزا متناسب با نیاز صنعت مرغ گوشتی در کشور، امکان جایگزینی کنجاله کلزا تا۱۶[۳] الی۲۰ درصد[۴] جیره بدون اثر منفی برعملکرد جوجه های گوشتی امکان پذیر است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال حدود ۵.۲ میلیون تن خوراک جهت تولید ۲.۶ میلیون تن گوشت مرغ در کشور مصرف می‌شود. لذا با احتساب جایگزینی ۲۰ درصدی کنجاله کلزا در جیره، از واردات بیش از ۱ میلیون تن کنجاله سویا به کشور کاسته خواهد شد.
[۱] این محصول پس از فرآوری در صنایع روغنکشی به عنوان کنجاله سویا وارد جیره جوجههای گوشتی می‌شوند.
[۲] مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
[۳] مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل
[۴] نشریه پژوهش هاي علوم دامی/ جلد ۲۲ شماره ۲/ سال۱۳۹۱
انتهای پیام/ کشاورزی
