مسیر اقتصاد/ همان‌گونه که در گزارش قبل اشاره شد، توسعه زنجیره ارزش گاز مایع با توجه به مشکلات فعلی خام فروشی آن در شرایط تحریم و کمبود محصول راهبردی پروپیلن در کشور ضرورت دارد. علاوه بر آن توسعه زنجیره ارزش می‌تواند منجر به «صرفه جویی ارزی»، «افزایش درآمد دولت» و «اشتغالزایی» شود.
صرفه جویی ارزی ۲۷۶ میلیون دلاری با توسعه زنجیره ارزش پروپان
در جدول زیر میزان واردات محصولات پایین دست پروپیلن در سال ۱۳۹۶ نشان داده شده است [۱].
استفاده از آمارهای سال ۹۶ به این دلیل است که در این سال شرایط بازرگانی خارجی کشور نسبتا با ثبات بود و آمارهای گمرک نیز به صورت ماهانه در دسترس عموم قرار می‌گرفت. درحالیکه از ابتدای سال ۹۷ و به دلیل جهش‌های ارزی، شرایط نابسمانی در تجارت خارجی کشور حاکم شد و علاوه بر نوسان در واردات برخی کالاها، آمارهای تجارت نیز از سوی گمرک به روال قبل در اختیار تحلیلگران قرار نمی‌گرفت. با وجود این می‌توان انتظار داشت میزان واردات محصولات با ارزش افزوده موجود در جدول بالا، در سال ۱۳۹۹ نیز تفاوت چندانی نسبت به سال ۱۳۹۶ نداشته باشد.
مطابق جدول بالا برای تهیه پروپیلن اولیه در جهت تولید این محصولات وارداتی، حدود ۶۰۰ هزار تن پروپان در فرآیند PDH نیاز است. در صورت صادرات این مقدار پروپان با قیمت صادراتی ۴۰۰ دلار بر تن، حدود ۲۴۰ میلیون دلار نصیب کشور می‌گردد و در عوض باید هزینه‌ای در حدود ۵۱۶ میلیون دلار صرف واردات محصولات زیرمجموعه پروپیلن شود. در صورتی که با مصرف پروپان در داخل و در واقع تولید پروپیلن از آن می‌توان نیاز به واردات زیرمجموعه پروپیلن را در کشور برطرف نمود و در نتیجه حدود ۲۷۶ میلیون دلار صرفه جویی ارزی ایجاد کرد.
درآمد ۴۵۱ دلاری دولت به ازای هر تن فروش داخلی گاز مایع
از گاز مایع می‌توان در فرآیندهای مختلف صنعت پتروشیمی به عنوان خوراک واحدها استفاده کرد. مطابق با آیین نامه اجرایی تبصره اصلاحی بند (ب) ماده (۱) قانون هدفمند کردن یارانه‌ها حداکثر تخفیف خوراک گاز مایع برای پتروشیمی‌ها در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته در صورت ادامه زنجیره ارزش تا مرحله دوم فقط ۵ درصد است [۲]. لذا میزان درآمد دولت در صورت مصرف داخلی گاز مایع در پتروشیمی‌ها حدود ۳۸۰ دلار و تقریبا برابر درآمد صادراتی خواهد بود.
البته تولید محصولات پتروشیمی از گاز مایع درآمدهای پنهانی را نصیب دولت می‌کند. مطابق با ماده ۱۰۵ قانون اصلاح موادی از قانون مالیات‌های مستقیم، شرکت‌های با مسئولیت محدود و سهامی خاص مشمول پرداخت ۲۵ درصد سود خود به عنوان مالیات بر درآمد خواهند بود. البته باید خاطر نشان کرد که واحدهای پتروشیمی بسته به مکان احداث واحد (مثلا مناطق ویژه اقتصادی) یا نوع محصول تولیدی مثلا متانول صادراتی، مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند اما در شرایط عادی و مطابق قانون این درآمد برای دولت قابل حصول است.
به عنوان نمونه میزان درآمد خالص تبدیل یک تن پروپان به پلی پروپیلن برای سرمایه گذار در حدود ۲۱۴ دلار است که بدون احتساب ۲۵ درصد مالیات بر درآمد، مقدار درآمد ناخالص برابر ۲۸۵ دلار خواهد بود. پس میزان مالیات بر درآمد دولت به ازای مصرف هر تن پروپان در داخل کشور حدود ۷۱ دلار است. لذا کل سود دولت از بخش پتروشیمی با در نظر گرفتن درآمد فروش خوراک گاز مایع و مالیات بر درآمد، بیش از سود خام فروشی (۴۰۰ دلار بر تن) خواهد بود و در حدود ۴۵۱ دلار بر تن به ازای عرضه داخلی به پتروشیمی‌ها است.
اشتغالزایی با توسعه زنجیره ارزش گاز مایع
مطابق با گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان اشتغالزایی در بخش بالادستی پتروشیمی‌ها با محصولات نیمه خام نظیر متانول، آمونیاک و الفین‌ها، بخش پایین دستی پتروشیمی‌ها با محصولات فرآوری شده نظیر پلیمرها و صنایع تکمیلی زنجیره ارزش پتروشیمی در جدول زیر نشان داده شده است [۳].
بیشترین اشتغالزایی مربوط به صنایع تکمیلی است که در این صنایع محصولات نهایی مورد مصرف مردم تولید می‌شود. صنایع تکمیلی خوراک خود را از واحدهای بالادستی و پایین دستی پتروشیمی یا واردات تأمین می‌کنند. به علت نوسانات ارزی، تأمین خوراک از طریق واردات سبب توسعه پایدار صنایع تکمیلی نخواهد شد. لذا تأمین خوراک پایدار و در دسترس برای توسعه صنایع تکمیلی اشتغالزا، توسط واحدهای پتروشیمی داخلی الزامی است.
به عنوان نمونه مطابق با گزارش شرکت نکسانت، ایران در سال ۲۰۱۲ با سرمایه گذاری حدود ۱۲۶۵ میلیون دلار توانسته است حدود ۲۰ هزار شغل مستقیم را در صنایع تکمیلی حوزه نساجی ایجاد کند و در واقع حدود ۶۳۶ مجوز برای واحدهای جدید صادر نماید. بنابراین با احداث یک واحد ۵۰۰ هزار تنی پلی پروپیلن (گرید نساجی) با هزینه سرمایه گذاری حدود ۵۰۰ میلیون دلار، می‌توان خوراک پایین دست حداقل ۵۰ واحد کارگاهی نساجی با ظرفیت ۱۰ هزار تن در سال را تأمین کرد که با توجه به اشتغال زایی هر واحد حدود ۲۰۰ نفر، در کل حدود ۱۰ هزار نفر صاحب شغل خواهند شد [۴].
پینوشت:
[۱]استخراج شده از گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران بر مبنای آمارهای گمرک جمهوری اسلامی
[۲] آیین نامه اجرایی تبصره اصلاحی بند (ب) ماده (۱) قانون هدفمند کردن یارانه ها، موضوع جزء (۴) بند (الف) ماده (۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب سال ۹۳.
[۳] رضا محتشمی پور، راهبردهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی در توسعه خوشه‌های صنایع پایین دستی، دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی، ۱۳۸۷.
[۴] .Strategic assessment: Future of Iranian Petrochemical Industry, NexantThinking TM, December 2015
انتهای پیام/ نفت و انرژی
