مسیر اقتصاد/ همان‌گونه که در گزارش قبل اشاره شد، سه منبع اصلی تولید گاز مایع ایران پالایشگاه‌های نفت، پالایشگاه‌های گاز و پتروشیمی‌ها هستند. مطابق گزارش وزارت نفت در مجموع ۹.۶ میلیون تن گاز مایع در سال تولید می‌شود که سهم پالایشگاه‌های نفت در حدود ۲.۱ میلیون تن، سهم پالایشگاه‌های گاز در حدود ۴.۲ میلیون تن و سهم پتروشیمی‌ها ۳.۳ میلیون تن است.
روند کاهشی مصرف و صادرات گاز مایع ایران
نمودار زیر میزان مصرف گاز مایع کشور در بخش مصارف خانگی، تجاری و سوخت خودرو بر حسب میلیون تن را مطابق با آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نشان می‌دهد [۱].
با توجه به نمودار بالا مصرف گاز مایع در بخش مصارف خانگی، تجاری و سوخت خودرو روندی نزولی دارد و در سال ۹۷ به حدود ۲ میلیون رسیده است. ضمن اینکه مصرف گاز مایع به عنوان خوراک پتروشیمی در سال ۹۸ تنها در حدود ۰.۵ میلیون تن[۲] در سال بوده است. با این تفاسیر فقط ۲.۵ میلیون تن از گاز مایع تولیدی کشور صرف مصارف داخلی می‌شود.
نمودار زیر مقدار صادرات گاز مایع (بوتان و پروپان) را مطابق با آمار گمرک برحسب میلیون تن نشان می‌دهد [۳].
با توجه به نمودار بالا در خوشبینانه‌ترین حالت میزان صادرات گاز مایع بصورت خام فروشی در شرایط تحریم، برابر مقدار صادرات آن در زمان قبل از تحریم یعنی در حدود ۵ میلیون تن است.
چرا توسعه زنجیره ارزش گاز مایع ضروری است؟
نمودار زیر میزان تولید ، مصرف، صادرات و تزریق گاز مایع در خط لوله سراسری گاز در سال ۹۸ مطابق با آمار وزارت نفت را نشان می‌دهد.
با توجه به نمودار بالا می‌توان گفت از مجموع ۹.۶ میلیون تن گاز مایع تولیدی در کشور، ۲.۵ میلیون تن صرف مصارف داخلی و پتروشیمی، ۵ میلیون تن به صورت خام صادر و باقیمانده آن که در حدود ۲.۱ میلیون تن است به علت محدودیت در ذخیره سازی، به خط لوله سراسری گاز طبیعی تزریق می‌شود. درحالیکه به دلیل ارزش افزوده بیشتر گاز مایع، تزریق آن به خط لوله سراسری گاز طبیعی، در واقع به منزله اتلاف منابع و عدم استفاده صحیح از این منبع با ارزش است.
بنابراین توسعه زنجیره ارزش گاز مایع با توجه به مشکلات فعلی خام فروشی آن در شرایط تحریم و کمبود محصول راهبردی پروپیلن در کشور ضرورت دارد. در حال حاضر تنها ۵ درصد گاز مایع تولیدی کشور به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها مصرف می‌شود.
رهایی از تحریم خام فروشی گاز مایع با توسعه زنجیره ارزش
یکی از مزیت‌های مهم توسعه زنجیره ارزش، تحریم پذیری کمتر صادرات محصولات فرآوری شده نسبت به محصولات خام، به علت ایجاد تنوع در روش‌های فروش است. در حال حاضر صادرات گاز مایع دارای مشکلات متعددی است. در حالی که محصولات صنایع تکمیلی و فرآوری شده برعکس محصولات خام، مشتری‌های متعددی در دنیا دارد و با توجه به قابلیت خرده فروشی، تحریم کردن آن عملا غیر ممکن است.
یکی دیگر از مشکلات صادرات گاز مایع، نیاز به وجود کشتی‌های مخصوص جهت نقل و انتقال آن و پایانه‌های صادراتی است که با توجه به تحریم‌های موجود علیه کشور و کمبود سخت افزاری در این حوزه، عملا چالش‌هایی پیش روی خام فروشی گاز مایع وجود خواهد داشت.
کاهش ۵۰۰ میلیون دلاری واردات با تولید بیشتر پروپیلن از گاز مایع
از گاز مایع می‌توان در تولید محصول راهبردی پروپیلن استفاده کرد. در سال ۱۳۹۷ میزان پروپیلن تولید شده در کشور حدود ۹۰۰ هزار تن بوده[۴] که از این مقدار، سهم قابل توجهی از آن به پلی پروپیلن تبدیل شده است. با توجه به مصرف بالای پلی پروپیلن در کشور، میزان تقاضای این محصول بیشتر از میزان تولید پتروشیمی‌های کشور است. در حال حاضر یکی از دلایل مهم کمبود پلی پروپیلن در کشور کمبود خوراک پروپیلن است. به همین دلیل بیشتر پتروشیمی‌های تولید کننده پلی پروپیلن کشور کمتر از ظرفیت واقعی تولید می‌کنند.
حمل و نقل پروپیلن از لحاظ اقتصادی توجیه چندانی ندارد و واردات آن امکان پذیر نیست، بنابراین نیاز است پروپیلن بیشتری در کشور تولید شود. در حال حاضر به دلیل کمبود پروپیلن در کشور و در نتیجه عدم توسعه زنجیره ارزش آن، بسیاری از محصولات مهمی که در ادامه زنجیره پروپیلن قرار دارد، از طریق واردات تأمین می‌گردد و درپی آن سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون دلار صرف واردات مشتقات پروپیلن در کشور می‌شود [۵].
پینوشت:
[۱] آمارنامه مصرف فرآورده‌های نفتی انرژی زا ۱۳۹۷، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران
[۲] بر اساس صورت‌های مالی پتروشیمی‌های حاضر در بورس (طبق آمار سایت کدال) و بانک اطلاعاتی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران
[۳] استخراج شده از گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران
[۴] همان
[۵] همان
انتهای پیام/ نفت و انرژی
