مسیر اقتصاد/ براساس گزارش اوپک، کشور عربستان با تولید روزانه حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت خام، صاحب جایگاه نخست در بین کشورهای تولیدکننده نفت منطقه است و در سطح جهان نیز در رقابت با آمریکا و روسیه، جزء ۳ کشور بزرگ تولیدکننده نفت خام محسوب می‌شود. همچنین این کشور با صادرات روزانه بیش از ۷ میلیون بشکه نفت، رتبه نخست را بین کشورهای صادرکننده نفت جهان دارد. حدود ۷۵ درصد از ارزش محصولات صادراتی عربستان ناشی از صادرات نفت خام است و در واقع حدود ۶۰ درصد درآمد دولت عربستان از محل درآمدهای نفتی بدست می‌آید.
متوقف شدن روند افزایشی تولید نفت خام عربستان طی چند سال اخیر
نمودار روند تولید نفت خام عربستان طی دو دهه اخیر را بر اساس آمارهای آژانس بین المللی انرژی نشان می‌دهد.
براساس توافق اوپک و عربستان سعودی، تولید نفت خام این کشور در حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز است و در طول حدود یک دهه اخیر تقریبا ثابت مانده است. لذا در حال حاضر این کشور هیچ گونه برنامه‌ای برای افزایش تولید ندارد و همین امر سبب گردیده است که شرکت نفتی آرامکو که پس از شرکت انگلیسی-هلندی رویال داچ شل، ارزشمندترین برند نفت و گاز دنیا محسوب می‌شود [۱]، به سمت سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع پایین دستی نفت و گاز برود و از نتایج آن می‌توان به سه مجتمع پتروشیمی پترورابغ[۲]، صداره[۳] و صحرا[۴] اشاره نمود.
بهره وری پایین پالایشگاه های نفت خام عربستان
اولین موج سرمایه‌گذاری در صنعت پالایش نفت عربستان در دهه ۱۹۸۰ و هنگامی شروع شد که ظرفیت پالایشی این کشور تنها در حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز بود. تا پایان سال ۲۰۱۲ ظرفیت پالایشی عربستان به ۲.۱ میلیون بشکه در روز رسید [۵].
اما به دلیل آنکه بیشتر پالایشگاه‌های عربستان قبل از سال ۱۹۹۰ ساخته شده بودند، در مقایسه با پالایشگاه‌های مدرن ساخته شده در نقاط مختلف جهان، ضریب پیچیدگی نلسون کمتری داشتند [۶] و در نتیجه حجم تولید فرآورده‌های نفتی کم ارزشی مانند نفت کوره در این کشور زیاد بود.
ضمن اینکه مصرف داخلی فرآورده‌های نفتی عربستان سعودی در طول دهه‌های اخیر افزایش چشم گیری داشته است. به طوری که تقاضا از ۲۸۰ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۰، به ۵۵۰ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۲ رسید که معادل افزایش ۱۰۰ درصدی طی این دوره است.
با توجه به رشد سریع تقاضای داخلی و نسبت بالای تولید فرآورده‌های سنگین در سبد محصولات پالایشگاه‌های عربستان، کمبود فرآورده‌های نفتی سبک و میانی با سرعت بالایی فراگیر شد. به طور خاص، افزایش مصرف گازوئیل و بنزین به طور پیوسته به افزایش واردات این فرآورده‌ها بخصوص در بازه زمانی ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ منجر شد. در نتیجه، صادرات محصولات پالایشی عربستان کاهش یافت و به طور طبیعی بر درآمدهای دولتی تاثیر گذاشت.
موج جدید سرمایه‌گذاری برای نوسازی صنعت پالایش نفت عربستان
نمودار زیر روند صعودی مصرف داخلی فرآورده‌های نفتی عربستان را بر اساس آمارهای آژانس بین المللی انرژی نشان می‌دهد.
با توجه به نمودار بالا، عربستان سعودی در مواجهه با افزایش تقاضای داخلی برای محصولات سبک پالایشی شامل بنزین و گازوئیل و نبود ظرفیت کافی در پالایشگاه‌های این کشور برای تبدیل نفت کوره و نفت خام سنگین به چنین محصولاتی، یک موج جدید سرمایه‌گذاری برای نوسازی صنعت پالایش را در دستور کار قرار داد.
در سال ۲۰۱۳ مجتمع پالایشگاهی الجبیل با ظرفیت ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز با سرمایه‌گذاری مشترک بین شرکت آرامکو عربستان و توتال، به بهره‌برداری رسید و پس از آن پالایشگاه ینبع راه‌اندازی شد، که ۴۰۰ هزار بشکه در روز به ظرفیت پالایشی عربستان افزود. در حال حاضر عربستان سعودی ۹ پالایشگاه نفتی دارد که با مجموع ظرفیت ۲.۹ میلیون بشکه‌ای فعالیت می‌کند. که این مقدار بیشترین ظرفیت پالایشی در میان کشورهای منطقه خلیج فارس است.
احداث دو پالایشگاه نفت خام مدرن الجبیل و ینبع، افزایش بهره‌وری و بهینه‌سازی پالایشگاه‌های موجود در عربستان و روند آهسته‌تر رشد تقاضای داخلی برای محصولات پالایشی در این کشور، منجر به «افزایش تولید فرآورده‌های سبک شامل بنزین و گازوئیل»، «بهبود کیفیت فرآورده‌های نفتی» و «رشد صادرات فرآورده‌های نفتی» در عربستان شد.
پینوشت:
[۱] خبر گزاری ایسنا؛ شماره خبر: ۹۹۱۱۲۱۱۵۷۵۱
[۲] Petro Rabigh
[۳] Sadara chemical
[۴] Sahara Petrochemical
[۵] گزارش سالانه اوپک مربوط به سال ۲۰۱۶
[۶] متوسط ضریب پیچیدگی نلسون برای پالایشگاه‌های غرب آسیا حدود ۶ بوده، که این شاخص برای کشور عربستان نیز در حدود همین مقدار بوده است.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
