به گزارش مسیر اقتصاد، چشم‌انداز سال ۲۰۳۰ کشور عربستان بر متنوع سازی اقتصاد این کشور و حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت متمرکز است. این موضوع در برنامه تحول ملی ۲۰۲۰ (NTP) این کشور نیز به چشم می‌خورد.
حرکت به سوی افزایش ظرفیت و ارزش فرآورده‌های نفتی
البته این بدان معنا نیست که تولید نفت عربستان یا فعالیت صنایع مرتبط با نفت در این چشم‌اندازها نادیده گرفته شده باشند، بلکه آنچه در هر دو برنامه پیش‌بینی شده است، تمایل به افزایش ظرفیت و همچنین ارزش محصولات بخش‌های مرتبط با نفت (پالایشگاه، پتروشیمی و سایر صنایع مرتبط) است. در مورد تولید نفت، بخش‌های پالایش نفت خام و پتروشیمی در اولویت توسعه قرار گرفته‌اند.
براین اساس، هرچند اهمیت درآمد نفتی، به نسبت درآمد غیر نفتی، در سال ۲۰۳۰ کاهش خواهد یافت، اما برای اطمینان از رشد درآمدهای صادراتی نفت، همچنان سرمایه‌گذاری در بخش پایین‌دست صنعت نفت و بخش پالایش نفت خام به عنوان ستون اقتصاد عربستان، مورد توجه است.
«صنعت پالایش نفت» بخش جدایی ناپذیر برنامه‌های توسعه‌ای عربستان
سرمایه‌گذاری در بخش صنعت پالایش عربستان، همواره یک هدف بلند مدت برای دولت این کشور بوده و هنوز هم به عنوان راهی مطمئن برای دستیابی به رشد اقتصادی و افزایش فرصت‌های شغلی برای جامعه عربستان مورد توجه است.
اولین موج سرمایه‌گذاری در دهه ۱۹۸۰ هنگامی شروع شد که ظرفیت پالایش این کشور در حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز قرار داشت. تا پایان سال ۲۰۱۳ ظرفیت پالایش به ۲.۵ میلیون بشکه در روز رسید. این مقدار بیشترین ظرفیت پالایشی در میان کشورهای منطقه خلیج فارس بود.
به دلیل آنکه بیشتر پالایشگاه‌های عربستان قبل از سال ۱۹۹۰ ساخته شده بودند، پالایشگاه‌های این کشور در مقایسه با مناطقی که سرمایه‌گذاری زیادی در آن صورت‌گرفته بود، مانند آمریکای شمالی، شاخص پیچیدگی نلسون (NCI) کمتری داشتند. تا سال ۲۰۱۳، متوسط شاخص پیچیدگی نلسون (NCI) برای پالایشگاه‌های خاورمیانه حدود ۶ بود که این شاخص برای کشور عربستان نیز در حدود همین مقدار بوده است. با توجه به این مسئله سهم عمده‌ای از فرآورده‌های تقطيری این کشور سنگین بوده و ارزش کمی داشتند.
افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی در عربستان
در این شرایط، مصرف داخلی این کشور نیز در یک دهه تا سال ۲۰۱۳ شاهد افزایش سریع تقاضای نفت خام و فرآورده‌های پالایشی بود. به طوریکه، تقاضا از ۱.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۰۳، به ۲.۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۳ رسید که معادل افزایش متوسط سالانه ۴ درصدی در طی یک دوره ده‌ساله است.
عوامل اصلی رشد تقاضای فرآورده‌های مصرفی کشور عربستان در طول این دوره را می‌توان به افزایش سریع جمعیت، رشد اقتصادی و بهبود نسبی استانداردهای زندگی نسبت داد. ترکیب این عوامل نیز منجر به مصرف بیشتر نفت خام برای افزایش تولید برق، استفاده بیشتر از انرژی در صنعت و افزایش تقاضا برای حمل و نقل شد.
افزایش مصرف ناشی از قیمت‌گذاری انرژی عمومی
یکی دیگر از عوامل مهم در افزایش مصرف، قیمت‌گذاری انرژی عمومی بود. تا سال ۲۰۱۳، در کشور عربستان، سوخت گازوئیل با نرخ ۶.۷ سنت در هر لیتر (معادل ۵ درصد قیمت گازوئیل وارداتی) و بنزین با نرخ ۱۶ سنت در هر لیتر (معادل ۱۹ درصد قیمت بنزین صادراتی) تعیین شده بود.
علاوه بر این، فرآورده‌های خام و پالایش‌شده (مانند گازوئیل و نفت کوره) برای تولید برق نیز با نرخی تنزیل‌شده تامین می‌شدند. با توجه به اینکه تولید برق عربستان در سال ۲۰۱۳ حدود ۱.۷ میلیون بشکه نفت در روز مصرف می‌کند، تنظیم قیمت‌ها نشان دهنده یک اختلاف قیمتی قابل توجه است.
افزایش واردات فرآورده‌های نفتی عربستان در سال ۲۰۱۳
با توجه به رشد سریع تقاضای داخلی و نسبت بالای تولید فرآورده‌های سنگین در سبد محصولات پالایشگاه‌های عربستان، کمبود فرآورده‌های نفتی سبک و میانی با سرعت بالایی فراگیر شد. به طور خاص، افزایش مصرف گازوئیل و بنزین به طور پیوسته منجر به افزایش واردات این فرآورده‌ها شد.
در نتیجه، صادرات محصولات پالایشی عربستان کاهش یافت و به طور طبیعی بر درآمدهای دولتی تاثیر گذاشت. در واقع، بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ درآمد حاصل از صادرات فرآورده‌های پالایشی حدود ۲۹ میلیارد دلار در سال بود، اما این درآمدها در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، تنها با افزایشی اندک به حدود ۳۱ میلیارد دلار در سال رسید.
افزایش اندک درآمد صادرات فرآورده‌های پالایشی علی رغم افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های عربستان و همچنین افزایش قابل توجه قیمت نفت خام (به طور متوسط از بشکه‌ای ۷۹ دلار در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ به بشکه‌ای ۱۰۴ دلار در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳) رخ داد.
به طور کلی، تا سال ۲۰۱۳، رشد تقاضای مصرف داخلی فرآورده‌های پالایشی و ارزان بودن سوخت در کشور عربستان، منجر به افزایش واردات، کاهش صادرات و در نتیجه کاهش درآمدهای دولت شد.
منبع: گزارش شرکت سرمایه‌گذاری الجدوی عربستان (yon.ir/A7mPN)
انتهای پیام/ نفت و انرژی
