به گزارش مسیر اقتصاد کشورهایی که منابع طبیعی فراوانی دارند، از جمله سوخت‌های فسیلی، معمولاً انتظار می‌رود از نظر اقتصادی هم پیشرفت کنند. اما در دهه‌های اخیر، شواهد زیادی نشان داده که این موضوع همیشه صادق نیست و گاهی کشورهایی که منابع کمی دارند، عملکرد بهتری نسبت به کشورهای ثروتمند از نظر منابع طبیعی دارند. متأسفانه، در برخی از کشورهای آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا که منابع طبیعی فراوانی دارند، همچنان مردم در فقر زندگی می‌کنند. این افراد را می‌توان فقیر طبقه‌بندی کرد، زیرا روزانه کمتر از ۲.۱۵ دلار درآمد دارند. سودان جنوبی، ونزوئلا و اندونزی نمونه‌هایی هستند که با وجود تولید منابعی مانند نفت و گاز، اغلب با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند.
سودان جنوبی؛ جدال میان نفت و اقتصاد
سودان جنوبی، یکی از فقیرترین کشورهای جهان، منابع نفتی فراوانی دارد. بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۳، این کشور به‌طور متوسط حدود ۱۴۹ هزار بشکه سوخت مایع در روز تولید می‌کند. اما مردم این کشور همواره درگیر مشکلات مختلفی مانند درگیری‌های داخلی، تنش‌های سیاسی و اجتماعی و مهم‌تر از همه فساد هستند. تا همین اواخر، بیش از ۶۰ درصد جمعیت سودان جنوبی (حدود ۹ میلیون نفر) در فقر شدید زندگی می‌کردند. علاوه بر این، سودان جنوبی با یک وضعیت اقتصادی بحرانی نیز مواجه است. این کشور کمترین بودجه سالانه را در میان کشورهای همسایه خود مانند کنیا، اوگاندا و تانزانیا دارد. در حالی که بودجه ملی این سه کشور بین ۱۸ تا ۳۱ میلیارد دلار است، بودجه سودان جنوبی تنها ۱.۳ میلیارد دلار است. این شرایط باعث شده که سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به سرمایه‌گذاری در سودان جنوبی نداشته باشند.
ونزوئلا؛ نفت، فساد و سقوط اقتصادی
ونزوئلا، کشوری زیبا در آمریکای جنوبی، مدت‌هاست که با مشکلات سیاسی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. با این حال، این کشور بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز سرانه را در جهان دارد (بیش از یک میلیون دلار به ازای هر نفر) و به همین دلیل سال‌هاست که به عنوان کشور نفتی شناخته می‌شود. کشف منابع نفتی در اوایل دهه ۱۹۰۰ آغاز شد و تولید انبوه در سال ۱۹۱۴ با کشف اولین چاه نفت تجاری در دریاچه ماراکایبو ونزوئلا آغاز شد. تا به امروز، این کشور بیش از ۳۰۳ هزار میلیون بشکه نفت خام دارد.
با وجود منابع نفتی فراوان، اکثریت قریب به اتفاق مردم ونزوئلا شاهد انتقال این ثروت به رشد اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی نیستند. ونزوئلا به شدت فقیر است و نرخ فقر و بیکاری در آن بسیار بالاست. این فقر گسترده تصادفی نیست؛ دلایل متعددی برای آن وجود دارد. دولت ونزوئلا به شدت به منابع طبیعی و نفتی وابسته است و در عین حال، در حال تضعیف سیستم دموکراتیک است که می‌تواند منجر به فساد شود.
اندونزی؛ فساد بی‌پایان در منابع طبیعی نفتی
از زمان استقلال در سال ۱۹۴۵، مسیر توسعه اندونزی با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده و تغییرات چشمگیری در رشد اقتصادی و سیاسی این کشور رخ داده است. پس از استقلال، اندونزی با این چالش روبرو بود که چگونه کشور را تحت یک چارچوب مدیریت دموکراتیک متحد کند و در عین حال، توسعه اقتصادی را نیز تحریک نماید. با این حال، در طول این مسیر، اندونزی با چالش‌های متعددی در زمینه حکمرانی خوب و اجرای قانون، به ویژه در حفاظت از منابع خود در برابر افراد یا گروه‌های درگیر در فعالیت‌های فسادآمیز، مواجه شد. علاوه بر این، عرضه و تقاضای جهانی برای کالاهایی مانند روغن نخل، چوب، مواد معدنی، نفت و گاز بر فساد در اندونزی تأثیرگذار است. شبکه‌های پیچیده افراد قدرتمند در اقتصاد و سیاست، ارزیابی منابع و پاسخگویی را دشوارتر می‌کند.
هنگام مقایسه تاریخ توسعه اندونزی با سایر کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی (به عنوان مثال، سودان جنوبی و ونزوئلا)، مهم است که در نظر بگیریم چگونه منابع نفتی فوق‌العاده می‌توانند فاسد شوند و منجر به فقر شدید گردند، و همچنین برخی نکات کلیدی برای غلبه بر این مشکل را شناسایی کنیم.
اندونزی از زمان استعمار به نفت خود مشهور بوده است. کشف اولین چاه نفت در لانگکات، در شرق سوماترا، در سال ۱۸۸۰ آغازگر صنعتی بود که قرار بود شکل‌دهنده منطقه برای دهه‌ها باشد. اندونزی به عنوان یک کشور صادرکننده نفت، از رونق‌های جهانی نفت که از دهه ۱۹۷۰ تا به امروز رخ داده است، سود زیادی برد. بر اساس آمار اخیر، درآمدهای نفتی اندونزی در سال ۲۰۲۳/۲۰۲۴ به ۷.۶ میلیارد دلار آمریکا رسید. این سود بزرگ در تضاد آشکار با وضعیت اسفناک اکثریت اندونزیایی‌ها قرار دارد که همچنان در فقر گرفتار هستند.
فساد در صنعت نفت و گاز یک مانع جهانی برای حکمرانی خوب و توسعه پایدار است. فقر سیستماتیک در این سه کشور (سودان جنوبی، ونزوئلا و اندونزی) با فساد گسترده تشدید می‌شود. نفرین منابع که دهه‌ها گریبان‌گیر جهان بوده است، اگر مطالعات عمیق انجام شود و تمرکز بر مشارکت مردم، یک سیستم شفاف و پاسخگویی دولت قرار گیرد، قابل حل است.
راهکارهای کلیدی: مشارکت مردم، سیستم شفاف و پاسخگویی دولت
به عنوان فردی که نسبت به این موضوع دغدغه دارد، می‌توانیم سه راه‌حل اصلی برای مبارزه با رفتار غیرقانونی و فساد در منابع و صنایع نفتی در نظر بگیریم. اول، باید به مشارکت مردم توجه کنیم. مشارکت مردم در مبارزه با فساد در کسب و کار و صنایع نفتی، به دنبال آموزش و آگاهی دادن به آنها در مورد منابع، شرایط اقتصادی و سیاسی خود است. در این مرحله، مردم باید صحبت کنند و نظرات و دیدگاه‌های خود را در مورد تصمیمات دولت در مورد منابع نفتی که ممکن است بر منافع عمومی تأثیر بگذارد، بیان کنند. این اقدامات می‌تواند در پلتفرم‌های مختلف، هم رسمی (از طریق اقدامات جمعی یا دادخواست‌های رسمی) و هم غیررسمی (رویکرد متقاعدکننده در رسانه‌های اجتماعی و غیره) ارائه شود. دوم، ما باید یک سیستم شفاف در کسب و کار نفت اجرا کنیم. شفافیت به این معنی است که هرگونه داده و اطلاعات باید به راحتی در دسترس عموم قرار گیرد. دولت و دستگاه‌های آن باید اطمینان حاصل کنند که داده‌ها و اطلاعات دقیق، جامع و قابل اعتماد هستند. در نهایت، نقش دولت در صنعت نفت باید در بالاترین سطح تنظیم شود. پاسخگویی، به عنوان یک مؤلفه ضروری یک سیستم دموکراتیک، مستلزم آن است که سیستم دولت به خوبی کار کند و عاری از مداخله سایر طرف‌ها باشد، و سه نهاد اصلی؛ نهادهای قانون‌گذاری، اجرایی و قضایی، باید با سازمان‌های مستقل، جامعه مدنی و رسانه‌ها همکاری نزدیک داشته باشند تا بر تمام اقدامات و تحرکات در صنعت نفت نظارت کنند.
نفرین منابع یک پدیده پیچیده است که می‌تواند کشورهای دارای منابع طبیعی را در فقر و توسعه‌نیافتگی گرفتار کند. با این حال، با اتخاذ رویکردهای مناسب، مانند مشارکت مردم، شفافیت در سیستم و پاسخگویی دولت، می‌توان بر این چالش غلبه کرد و ثروت‌های زیرزمینی را به فرصتی برای توسعه و رفاه تبدیل نمود.
منبع: مدرن دیپلماسی
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
