به گزارش مسیر اقتصاد هند یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال جمهوری آذربایجان در دسامبر ۱۹۹۱ را به رسمیت شناخت و در فوریه ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک با آن برقرار کرد. همچنین، توافق برای ایجاد کمیسیون بین دولتی هند و آذربایجان در زمینه همکاری‌های تجاری، اقتصادی، علمی و فناوری به هند اجازه داد تا روابط قوی‌تر و معنی‌داری با آذربایجان برقرار و فرصت‌های جدیدی برای مشارکت و منافع متقابل ایجاد کند. اما در دهه‌های اخیر، نفوذ چین در اوراسیا و خصومت بین هند و پاکستان، تلاش‌های هند برای ایجاد ارتباط مستقیم برای روابط تجاری و اقتصادی قوی با منطقه قفقاز را مختل کرده است.
اهمیت توسعه کریدورها در رابطه دهلی-باکو
هند پروژه‌های ارتباطی خاصی را برای غلبه بر موانع اتصال مستقیم و احیای روابط قدیمی خود با منطقه قفقاز دنبال کرده است. در سال ۲۰۰۲، هند، روسیه و ایران توافقنامه‌ای بین دولتی برای ساخت کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) به طول ۷۲۰۰ کیلومتر را امضا کردند. INSTC یک مسیر حمل و نقل چندوجهی است که شامل خطوط دریایی، راه آهن و جاده برای اتصال بمبئی (هند) به سن پترزبورگ (روسیه) از طریق ایران است. هند همچنین سرمایه گذاری بالایی در بندر چابهار ایران کرده است. اما این طرح‌ها به دلیل چالش‌های سرمایه‌گذاری پس از احیای تحریم‌های آمریکا علیه ایران، اختلافات بین منطقه‌ای و موانع اداری برای برخی پروژه‌ها مانند خط راه آهن چابهار-زاهدان یا رشت-آستارا مواجه شدند. با این وجود، در ژوئیه ۲۰۲۲، کریدور شمال-جنوب انتقال نخستین محموله خود را از بندر آستاراخان روسیه به بندر جواهر لعل نهرو هند ثبت کرد.
جمهوری آذربایجان نیز در سال ۲۰۰۵ به INSTC پیوست و راه‌آهن توسعه‌یافته و بندر استراتژیک آن در باکو راه را برای مسیر غربی INSTC هموار کرد. مسیر غربی، بنادر چابهار و بندرعباس ایران را به شبکه راه‌آهن وسیع اوراسیا، به‌ویژه با باکو-تفلیس-باتومی یا خطوط ریلی فراملی باکو-تفلیس-قارص در چارچوب مسیر حمل‌ونقل ترانس خزر متصل می‌کند. ترانس خزر همچنین یک مسیر چندوجهی است که ارتباط بین آسیا و اروپا را افزایش می‌دهد و آسیای مرکزی، دریای خزر و قفقاز جنوبی را در بر می‌گیرد. این امر بخش غربی کریدور شمال-جنوب از طریق آذربایجان را برای هند اقتصادی‌تر و استراتژیک‌تر می‌کند. علاوه بر این، تأثیرات جنگ روسیه و اوکراین، همه‌گیری کووید-۱۹، و انسداد کانال سوئز در سال ۲۰۲۱، نیاز به کریدورهای حمل‌ونقل جدید و پروژه‌های ارتباطی بین کل اوراسیا را نمایان کرده است. همچنین، اقتصاد قدرتمند هند جهت اتصال به بازارهای وسیع اوراسیا برای دستیابی به زنجیره‌های تامین قابل اعتماد، انعطاف‌پذیر و متنوع نیاز دارد. بهبود ارتباط بین هند و منطقه بزرگتر اوراسیا برای تقویت ثبات منطقه و تسهیل رشد اقتصادی کشورهای منطقه بسیار مهم است. بنابراین، مسیر غربی کریدور شمال-جنوب و ترانس خزر روابط اقتصادی هند و آذربایجان را تقویت می‌کند و به دهلی فرصتی برای اتصال مطمئن‌تر به اوراسیا و اروپا می‌دهد.
گسترش روابط هند و آذربایجان در سایه چالش‌ها
در سال‌های اخیر، تجارت دوجانبه بین آذربایجان و هند به طور قابل توجهی افزایش یافته و از ۵۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۵ به ۱.۸۸۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. هند جزو پنج شریک تجاری برتر آذربایجان است. عمده صادرات هند به آذربایجان برنج، تجهیزات الکترونیکی، غلات، مواد دارویی، ماشین آلات، دیگ‌های بخار، راکتورهای هسته‌ای، محصولات سرامیکی، تراکتورهای کشاورزی، واکسن‌ها و چای سیاه است. در مقابل، ۹۸ درصد از صادرات آذربایجان به هند را نفت خام تشکیل می‌دهد. هند می‌تواند به آذربایجان کمک کند تا وابستگی هیدروکربنی خود را با مشارکت در بخش‌های مانند فرآوری مواد غذایی، داروسازی و فناوری متنوع کند.
پتانسیل بالایی برای رشد بیشتر تجارت بین هند و آذربایجان از طریق مسیر غربی INSTC وجود دارد که گزینه حمل و نقل سریع‌تر و مقرون به صرفه‌تری را برای تجارت کالا بین دو کشور فراهم می‌کند. به عنوان مثال، تکمیل خط ریلی رشت – آستارا، زمان عبور از مسیر غربی کریدور شمال-جنوب را از ۲۵ تا ۳۰ روز کنونی به ۱۰ روز کاهش می‌دهد. از همین روی، هند و آذربایجان مشتاق توسعه بیشتر کریدور حمل و نقل هستند و حتی از گنجاندن بندر چابهار در INSTC حمایت می‌کنند. هر دو کشور همچنین در حال بررسی همکاری در زمینه‌های جدید مانند گردشگری هستند. آغاز پروازهای مستقیم بین دهلی نو و باکو، باعث افزایش تعداد گردشگران بین دو کشور شده است.
هند و آذربایجان سابقه روابط فرهنگی و اقتصادی مشترکی دارند، اما فرصت‌های دست نخورده زیادی برای همکاری بین دو کشور وجود دارد. آذربایجان بزرگترین شریک تجاری هند در منطقه قفقاز بوده و دهلی یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران در باکو است. اقتصاد رو به رشد هند و موقعیت استراتژیک آذربایجان به عنوان دروازه‌ای به اروپا و آسیا، پتانسیل افزایش تجارت و سرمایه گذاری را فراهم می‌کند. هند بر اهمیت ایجاد زنجیره‌های تامین قابل اعتماد، انعطاف‌پذیر و متنوع تمرکز کرده و آذربایجان فرصتی برای دستیابی به این هدف را ارائه می‌دهد. به این ترتیب، مسیر غربی کریدور شمال-جنوب و ترانس خزر برای هند از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همچنین، اختلافات ارضی بین ارمنستان و آذربایجان مانع مهمی برای صلح و ثبات منطقه‌ای در منطقه خزر است. هند باید از اعتبار دیپلماتیک خود برای ایجاد صلح بین باکو و ایروان و تبدیل منطقه به محرک رشد اقتصادی و اتصالات قابل اعتماد و انعطاف‌پذیر استفاده کند.
منبع: بنیاد تحقیقات آبزرور
انتهای پیام/ حمل و نقل
