به گزارش مسیر اقتصاد در سال ۱۳۹۷ پس از وقوع خاموشی گسترده در تابستان به دلیل تجاوز پیک بار از مقدار مجاز و بعد از تاکیدات فراوان کارشناسان و برخی مسئولین، هیئت وزیران در جلسه ۱۹ اسفند ۱۳۹۷، تصمیم به تفکیک تعرفه برق مشترکین پرمصرف از سایر مشترکین برای سال ۱۳۹۸ گرفت.
پرمصرف‌ها باید ۱۶ درصد بیشتر بپردازند
در این مصوبه مقرر شد تا بهای آب شرب و برق از ابتدای اردیبهشت سال ۱۳۹۸ سالانه به میزان هفت درصد افزایش یابد. اما با هدف مدیریت مصرف و بازدارندگی مصارف غیرضرور، از ابتدای خرداد ماه، سالانه ۱۶ درصد به خالص صورتحساب آب و برق مصارف خانگی (بدون احتساب آبونمان، مالیات بر ارزش افزوده و عوارض) مشترکین بالای الگوی مصرف افزوده شود.
همچنین مقرر شد خانوارهایی که مصرف آب یا برق ماهانه آنها پایین‌تر از الگوی مصرف بوده و در بازه زمانی اول خرداد تا پایان شهریور، در مقایسه با دوره مشابه سال قبل، مصرف خود را کاهش دهند، مشمول تخفیف به میزان مصرف کاهش یافته با نرخ اولین پله مصرف شوند.
در این مصوبه قید شد که منابع درآمدی حاصل از افزایش صورتحساب مشترکین پرمصرف آب و برق حسب مورد صرفاً برای تعویض لوازم اندازه‌گیری و مدیریت مصرف، کاهش هدررفت و اصلاح و بهینه‌سازی شبکه‌های توزیع و خرید آب و برق از بخش خصوصی هزینه خواهد شد.[۱]
۵ نکته مهم در خصوص طرح اصلاح تعرفه مشترکین پرمصرف سال ۱۳۹۸
این مصوبه گام مثبت و با ارزشی در مسیر اصلاح تعرفه حامل‌های انرژی بود، چراکه بر مشترکین پرمصرف متمرکز بود. اما از نظر کارایی، مشکلاتی داشت که در ادامه ذکر می‌گردد:
یک) قبل از هرگونه افزایش تعرفه برق مشترکین پرمصرف، لازم بود هیئت محترم وزیران در الگوی مصرف مناطق مختلف تجدید نظر می‌کرد. چراکه مبنای تعیین پرمصرف بودن یا نبودن همین الگوهای مصرف هستند. لذا برای اولین دوره اجرای چنین طرحی جا داشت که الگوی مصرف مناطق حتی با اغماض به گونه‌ای تعیین می‌شد که اغلب مشترکین را در بربگیرد و در سال‌های بعد این الگو تعدیل می‌شد.
همین موضوع باعث شد تا مصوبه، با اعتراض جمعی از نمایندگان روبرو شود و در نتیجه هیئت وزیران، الگوی مصرف مناطق گرمسیری ۱، ۲ و ۳ را افزایش دهد. اما همچنان الگوی مصرف منطقه گرمسیری ۴ و مناطق عادی به شکل قبل باقی ماند.
دو) مصوبه مذکور، مشترکین پرمصرف را دسته‌بندی نکرده است. به عبارت دیگر پله‌های مصرف به ازای مصارف بالاتر از الگو با همان فواصل قبلی (تعرفه سال‌های گذشته) پابرجا هستند و تنها نرخ همه پله‌های مصرف از ابتدا ۲۳ درصد (۷ درصد برای همه + ۱۶ درصد مخصوص پرمصرف‌ها) رشد کرده است؛ در واقع ساختار تعرفه ها تغییر نکرده است. بنابراین این مصوبه، تمایزی میان کسی که ۱۰ کیلووات ساعت بیشتر از الگو با مشترکی که ۳۰۰ کیلووات ساعت بیشتر از الگو مصرف کرده، قائل نشده است. البته بنابر گفته مدیر دفتر مدیریت مصرف و امور مشترکین توانیر، بر اساس دستوری که رئیس جمهور برای عدم افزایش قیمت آب و برق مشترکین از یک حد معین، صادر کرده بود، برای مشترکینی که بیشتر از الگو و کمتر از دو برابر الگو مصرف کرده بودند، یک سقف قیمتی در نظر گرفته شد. اما برای مشترکینی که بیشتر از ۲ برابر الگو مصرف کرده بودند، این سقف قیمتی لحاظ نشد و به این ترتیب یک تفاوت میان مشترکین پرمصرف و مشترکین بسیار پرمصرف ایجاد شد.
نکته دیگر در تعرفه برق خانگی سال ۱۳۹۸، این است که اگرچه اختلاف قیمت پلکان‌ها روند صعودی دارند، اما شیب افزایش قیمتها در پله‌های بالاتر ثابت است. چنانچه در شکل زیر دیده می‌شود، شیب افزایش قیمت پله دوم به سوم بیشتر از شیب اول به دوم است. همچنین شیب افزایش قیمت بعد از ۳۰۰ کیلووات ساعت (الگوی مصرف مناطق عادی) نیز بیشتر شده است. اما در پله‌های بعدی روند افزایش قیمت، شیب تقریبا ثابتی پیدا می‌کند، در حالی که بهتر است در پله‌های بالاتر شیب رشد قیمتها روند افزایشی داشته باشد.
سه) پیشنهادهای متعددی بر مبنای قیمت تمام‌شده، قیمت صادراتی یا نرخ برق تجدیدپذیر و موارد مشابه توسط کارشناسان ارائه شد که برای افزایش نرخ برق مشترکین پرمصرف قابل استفاده بود تا هم مبنای بهتری داشته باشد و نیز بازدارندگی بیشتری ایجاد کند. اما جای این سوال وجود دارد که عدد ۱۶ درصد با چه مبنایی انتخاب شده است.
چهار) از ایرادات اصلی که به اصلاح تعرفه‌های برق خانگی سال ۱۳۹۸ وارد است، عدم تصمیم‌گیری به موقع و به تبع آن اطلاع‌رسانی دیر هنگام است. گرچه تلاش‌های زیادی برای آگاه‌سازی مردم انجام گرفت، اما چنین تغییر قیمتی در حامل‌های انرژی عموم مردم نیاز به توجیه، آگاه‌سازی و کار رسانه‌ای بیشتری دارد. اکثر مصرف‌کنندگان زمانی به تاثیر واقعی افزایش نرخ مصارف بالاتر از الگو پی بردند که در قبض برق ماه‌های تیر و مرداد که اوخر تابستان به دستشان رسیده بود، شاهد افزایش غیرمنتظره مبلغ قبض خود شدند. در این رابطه مدیر دفتر مدیریت مصرف و امور مشترکین توانیر، عدم اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی کافی عموم مردم را عامل کاهش تاثیرگذاری طرح اصلاح تعرفه‌های برق دانست و تاکید کرد در صورت اطلاع‌رسانی بهتر، همکاری مردم بیشتر از این اتفاق می‌افتاد.
پنج) همزمان با اصلاح تعرفه برق بخش خانگی، وزارت نیرو اقدام به اجرای طرح «قبض سبز» یا حذف قبوض کاغذی نمود. این موضوع این شائبه را در بسیاری از مشترکین ایجاد کرد که دلیل افزایش مبلغ قبض آنها حذف قبوض کاغذی و ارسال قبض به صورت پیامک و دیجیتالی است. بهتر است مسئولین در اجرای طرح‌هایی که مستقیما با عموم مردم ارتباط دارد، از تداخل و اختلاط طرح‌ها جلوگیری کنند تا از سودمندی آنها کاسته نشود.
میزان افزایش قیمت برای پرمصرف‌ها باید بازدارنده باشد
پیشنهاد می‌شود برای سال ۱۳۹۹، با توجه به اینکه هنوز سال‌های ابتدایی اجرای چنین طرحی است، الگوی مصرف همه مناطق مطابق با جدول زیر تعیین شود:
همچنین برای بازدارنده بودن تعرفه برق مشترکین پرمصرف و کاهش قابل ملاحظه یارانه پنهان این گروه که اغلب نیاز چندانی به دریافت یارانه از دولت ندارند، یا رقم ۱۶ درصد سال ۱۳۹۸ که برای پرمصرف‌ها اعمال شده بود، به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کند، یا به طور کلی نرخ پله‌های بالاتر از الگو به گونه‌ای تعیین شود که یارانه پلکان‌های بعد از الگو روند نزولی پیدا کنند (برای مثال نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر ملاک قیمت‌گذاری این پلکان‌ها قرار بگیرد).
شکستن تابوی افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای پرمصرف‌ها
لازم به ذکر است که وزارت نیرو در نظر دارد برای سال ۱۳۹۹ تمرکز ویژه‌ای بر ایفای نقش استارت‌آپ‌ها برای مدیریت مصرف بخش خانگی داشته باشد. در همین رابطه معاون هماهنگي توزيع توانير با اشاره به برنامه توانير براي كاهش هزار مگاوات بار مصرفي پيك در سال ۱۳۹۹ با كمك شركت‌هاي استارت‌آپی، از اجراي پايلوت در شهرستان‌هاي زاهدان و مشهد در سال جاري خبرداد كه ۱۵ درصد كاهش بار مصرفي در اين مناطق را به همراه داشته است.[۲] همچنین مدیرعامل توانیر از اثربخشی بیشتر مدل‌های تشویق محور نسبت به اعمال جریمه، سخن گفته است. [۳]
علی‌ای‌حال مهم‌ترین اثر مثبت تعرفه‌های برق خانگی سال ۱۳۹۸، علاوه بر اثرگذاری در پیک‌سایی تابستان و کاهش خاموشی، شکستن تابوی افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای پرمصرف‌ها بود و اولین باری بود که الگوی مصرف به عنوان معیار تفکیک مشترکین پرمصرف از سایرین، در قیمت‌گذاری نقش قابل ملاحظه ایفا می‌کرد.
امید است وزارت نیرو و هیئت دولت برای سال ۱۳۹۹ و خصوصا ایام تابستان، با توجه به انواع متعدد تعرفه‌گذاری برق که در دنیا تجربه شده است، اقدام به تعرفه‌گذاری مناسب و مرحله به مرحله نموده و از هدر رفت بیش از حد منابع انرژی، ضرردهی بیشتر وزارت نیرو و بی‌عدالتی در توزیع یارانه پنهان انرژی جلوگیری نمایند.
پینوشت:
[۱] پایگاه اطلاع‌رسانی هیئت دولت، کد خبر: ۴۸۸۰
[۲] پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، کد خبر: ۵۱۱۶۴
[۳] پایگاه خبری الفبا خبر، کد خبر: ۱۸۲۸۰۱۳۹۸۹۲۴۰۳۱۸۴۳۳۵
انتهای پیام/ نفت و انرژی
