پیامدهای استفاده از اینستکس در مبادله با کشورهای غیر ‌اروپایی

به گزارش مسیر اقتصاد پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، اروپایی‌ها مکررا اظهار کردند که قصد حمایت از برجام را داشته و تمام تلاش خود را در به حداقل رساندن آثار تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهند کرد. نهایتا پس از گذشت ماه‌ها و دادن وعده‌های تکراری در راه‌اندازی ساز و کار مالی اروپایی (SPV) برای ادامه مبادلات تجاری با ایران، جهت حفظ این قرارداد تنها یک کانال مالی موسوم به اینستکس ایجاد شد.

شیوه عملکرد کانال مالی اینستکس به این صورت است که اعتبار حاصل از صادرات نفت ایران به کشورهای عضو، در این کانال قرار می گیرد و ایران متناسب با آن بصورت تهاتری و نه با دریافت پول، می تواند اقدام به واردات کالاهای بشردوستانه نظیر مواد غذایی و دارویی نماید.

گسترش همکاری‌های اینستکس

درحال حاضر کشورهای بریتانیا، آلمان و فرانسه در اینستکس عضو هستند اما بنا به اعلام مقامات رسمی، کشورهای دیگری از میان اعضا اتحادیه اروپا مانند سوئد، هلند، اتریش، بلژیک، فنلاند، دانمارک و همچنین برخی از کشورهای غیر اروپایی نظیر روسیه، چین و هند خواستار پیوستن به این سازوکار مالی هستند.

علت استقبال از پیوستن سایر کشورها به اینستکس، تامین اعتبار مورد نیاز ایران در این کانال مالی، با توجه به اینکه کشورهای اروپایی از خریداران عمده نفت ایران نیستند، عنوان شده است.

پیامدهای استفاده از اینستکس در مبادلات ایران با کشورهای غیر اروپایی

درصورتی که کشورهای غیر اروپایی مانند چین، هند و روسیه که از شرکای تجاری ایران محسوب می شوند، به سازوکار اینستکس بپیوندند و از این کانال مالی برای انجام روابط تجاری خود با ایران استفاده کنند، مبادلات ایران با این کشورها با تهدیداتی مواجه خواهد شد.

درصورت پیوستن کشورهای غیر اروپایی به اینستکس مبادلات مالی ایران با این کشورها نیز علاوه بر مبادلات مالی با کشورهای اروپایی، کانالیزه خواهد شد. در اینصورت روابط مالی ایران با این کشورها تحت نظارت و کنترل اتحادیه اروپا خواهد بود و این بدان معناست که پول نفت ایران را اروپایی ها مدیریت خواهند کرد و اختیار عمل در رابطه با چگونگی خرج کردن آن از ایران سلب می شود.

از طرف دیگر تمامی اطلاعات مربوط به مبادلات مالی، معاملات و شرکت هایی که از این کشورها به ایران کالا صادر می کنند، بدون هیچ زحمتی در اختیار اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت. دسترسی به اطلاعات لازم جهت تحریم افراد و شرکت های مرتبط با ایران این زمینه را فراهم می آورد تا اتحادیه اروپا بتواند در هر زمانی که خواست، دقیق ترین و اثرگذارترین تحریم ها را در حوزه مبادلات اینستکس اعمال کند. کما اینکه قبلا نیز از جانب اتحادیه اروپا تحریم های عدیده ای در حوزه های مالی و بانکی، نفت، کالاهای اساسی، پتروشیمی، کشتیرانی، طلا و فلزات گرانبها و… علیه ایران اعمال شده است.

اهمیت این مسئله زمانی دوچندان می شود که روابط استراتژیک میان اتحادیه اروپا و آمریکا را مد نظر قرار دهیم. به عبارت دیگر این احتمال وجود دارد که اتحادیه اروپا اطلاعات مذکور را در اختیار آمریکا قرار دهد و از این طریق، دقت و تاثیر تحریم های آمریکا علیه ایران بیشتر شود.

خطر کانالیزه شدن مبادلات در اینستکس

ایراد دیگر استفاده سایر کشورها از اینستکس، خلاصه شدن شبکه مبادلات مالی ایران با سایر کشور ها در یک کانال مالی تحت کنترل اتحادیه اروپا است. به عبارت دیگر، استفاده کشورهای همکار با ایران از این کانال مالی سبب می‌شود تا راه های قبلی ارتباطات مالی اعم از رسمی یا غیر رسمی، عرفی یا غیر عرفی، علنی یا غیر علنی که در مقابله با تحریم های آمریکا استفاده می شد، کارایی خود را از دست بدهند و از چرخه مبادلات مالی ایران خارج شوند. در شرایطی که دور زدن و مقابله با تحریم های آمریکا ایجاب می‌کند که ایران نسبت به متنوع سازی[۱] راه های ارتباط مالی خود با جهان اقدام کند، چنین اقدامی امنیت اقتصادی کشور را با چالش مواجه خواهد کرد.

پیشتر اعلام شده بود که اینستکس از تحریم های اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل تبعیت می کند. درصورتی که این کانال یا نهاد متناظر آن در ایران موسوم به ساتما توسط اتحادیه اروپا، شورای امنیت و یا آمریکا تحریم و مبادلات مالی آن متوقف شود، کانالیزه شدن مبادلات در آن باعث می شود تا اثر کوتاه مدت و میان مدت تحریم به شدت افزایش یابد.

با توجه به اینکه اینستکس به تازگی وارد فاز عملیاتی شده است، عملکرد و کارایی عملی آن بطور کامل مورد ارزیابی قرار نگرفته است. در این شرایط افزایش اعضاء و گسترش همکاری های اینستکس بصورت شتاب‌زده و بدون ارزیابی دقیق از کم و کیف کارایی آن می تواند آسیب های احتمالی این کانال مالی را افزایش دهد.

این در حالی است که ایران باید با کشورهای غیراروپایی طرف تجاری خود که به طور عمده چین، ترکیه، هند، روسیه، عراق، ژاپن و کره جنوبی را شامل می شود، وارد سازوکارهای مالی مستقیم و دوجانبه شود. انعقاد پیمان پولی، استفاده از سیستم های پرداخت مستقیم، استفاده از ارزهای ملی یا سایر سازوکارهای ارزی، استفاده از روش هایی مانند گشایش اعتبار اسنادی و حواله از جمله سازوکارهای پیشنهادی برای ارتباط مستقیم با شرکای تجاری غیر اروپایی بدون استفاده از اینستکس هستند.

پینوشت:

[۱] diversification

انتهای پیام/ تجارت و ارز