مسیر اقتصاد/ صندوق بین‌المللی پول نهادی جهانی مستقر در واشنگتن است که در سال ۱۹۴۶ و در دوران پس از جنگ جهانی دوم، باهدف تسهیل همکاری‌های پولی بین‌المللی، حفظ ثبات مالی، تسهیل تجارت بین‌المللی، بهبود وضعیت اشتغال، رشد اقتصادی پایدار و کاهش فقر در سراسر جهان شروع به کار کرد.
در طول دهه های اخیر هر زمان که کشوری درحال توسعه و یا فقیر از نظر اقتصادی، با مشکلات مالی مواجه شده و به طور خاص به استقراض وام از خارج نیاز داشته است، صندوق بین‌المللی پول به سرعت وارد عمل شده و با تعیین شروطی با عنوان «اصلاحات اقتصادی»، اقدام به اعطای وام کلان به این کشور نموده است؛ اما این وام‌ها در عمل آغازی بوده است بر فرآیند طولانی همکاری کشورها با صندوق بین‌المللی پول و آن‌ها را به نوعی وامدار و گوش به فرمان سیاست‌های اقتصادی این صندوق نموده است.
ماه گذشته و بعد از برگزاری انتخابات پارلمان اروپا، پست ریاست بانک مرکزی اروپا به خانم کریستین لاگارد، رئیس وقت صندوق بین‌المللی پول پیشنهاد شد و وی نیز به سرعت از سمت خود در صندوق استعفا داد. از آن زمان مقامات ارشد صندوق بین‌المللی پول با تعیین زمانی حدودا دو ماهه، که یک ماه از آن باقی مانده است، از کشورها درخواست کرده‌اند کاندیدای خودشان را برای جانشینی لاگارد تعیین کنند. اکنون کشورهای جهان و به طور خاص کشورهای اروپایی در تلاش هستند تا نامزد مورد نظر خود را به کرسی ریاست این صندوق برسانند.
۷۳ سال ریاست اروپایی‌ها بر صندوق بین‌المللی پول
از زمان انتخاب اولین رئیس صندوق در ماه می۱۹۴۶ تا به امروز، ریاست صندوق همواره نصیب یک اروپایی شده است.
نام، ملیت و زمان ریاست تمامی رئیسان سابق صندوق بین‌المللی پول در شکل زیر نشان داده شده است:
بر این اساس در طول ۷۳ سالی که از عمر صندوق بین‌المللی پول می‌گذرد، ۱۱ رئیس در این نهاد بین‌المللی مشغول به کار بوده‌اند که همگی ملیتی اروپایی داشته‌اند. به طور خاص کشور فرانسه با ۵ رئیس و بیش از ۴۳ سال ریاست بر صندوق بین‌المللی پول، یعنی حدود ۶۰ درصد کل دوران حیات این سازمان، در این زمینه رکورد دار است؛ کشورهای سوئد، بلژیک، هلند، آلمان و اسپانیا نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
رئیس صندوق بین‌المللی پول چگونه تعیین می‌شود؟
یک هیات اجرایی مسئولیت انتخاب رئیس صندوق را بر عهده دارد؛ این هیات متشکل از ۲۴ مدیر اجرایی است. آمریکا، ژاپن، چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا و عربستان کشورهایی هستند که به دلیل سهم بالایشان در پرداخت هزینه‌های صندوق، به‌صورت مستقل یک صندلی در هیات اجرایی دارند. ۱۷ صندلی باقیمانده نیز به صورت گروهی به کشورها تعلق می‌گیرد؛ گروه‌هایی متشکل از ۲ تا ۲۳ کشور، که یک نفر را به‌عنوان نماینده خود در هیات اجرایی صندوق بین‌المللی پول انتخاب می‌کنند.
ایران با ۷ کشور افغانستان، الجزایر، غنا، لیبی، مراکش، تونس و پاکستان یکی از گروه‌های هیات اجرایی را تشکیل می‌دهند که در مجموع یک رأی از ۲۴ رأی انتخاب رئیس صندوق بین‌المللی پول را دارا هستند؛ و از قضاء در حال حاضر نماینده این گروه در هیات اجرایی، جعفر مجرد، نماینده بانک مرکزی ایران است.
با این وجود سابقه تعیین ریاست این صندوق نشان داده است که در نهایت کار انتخاب رئیس به رأی گیری نمی‌کشد و اصولا این انتخاب به صورت اجماع انجام می‌شود.
تقسیم کار آمریکا و اروپا در ریاست بر نهادهای بین‌المللی
برخی معتقدند ایران با تکیه بر سابقه و حضور نماینده‌اش در هیات اجرایی، می‌تواند یکی از بازیگران مهم در فرآیند انتخاب رئیس باشد. اما در عمل سهم ناچیز گروه ایران، نحوه انتخاب رئیس صندوق و همچنین معادلاتی که درپس پرده این سازمان جریان دارد، مؤید آن است که کشورهایی همچون ایران در عمل هیچ نقشی در تعیین سرنوشت این نهادهای بین‌المللی ندارند.
در این زمینه می‌توان به نحوه تعیین رئیس بانک جهانی در ماه های اخیر اشاره کرد. زمانی که کرسی ریاست بانک جهانی خالی شد، آمریکا به سرعت وارد عمل شد و فرد مد نظر خود یعنی دیوید مالپاس را به ریاست این سازمان بین‌المللی رساند. در واقع بر اساس یک قانون نانوشته، سند مدیریت و ریاست بانک جهانی به نام آمریکایی‌هاست و رئیس صندوق بین‌المللی پول نیز همواره باید اروپایی باشد؛ و به این ترتیب یک تقسیم کار بین آمریکا و اروپا در مدیریت نهادهای بین‌المللی برقرار است.
این درحالیست که اساسا حیطه وظایف این دو نهاد بین‌المللی تعامل با کشورهای درحال توسعه است و از این رو انتظار می رود رئیس این نهادها نیز فردی از همین کشورها باشد که با شرایط پیش روی آن‌ها آشنایی بیشتری داشته باشد. اما همواره پیشنهادهای انتخاب رئیس غیر آمریکایی برای بانک جهانی[۱] و غیر اروپایی برای صندوق بین‌المللی پول رد شده است.
چرا رئیس صندوق بین‌المللی پول باید اروپایی باشد؟
در همین راستا از زمان استعفای لاگارد از صندوق بین‌المللی پول، وزرای اقتصاد اروپایی، گفت‌وگوهایی را باهدف تعیین یک نامزد واحد برای ریاست این سازمان ترتیب داده‌اند. در حاشیه این گفت‌وگوها وزرای اسپانیا و فرانسه به صراحت بر لزوم اروپایی بودن جانشین لاگارد تاکید کرده‌اند.
برونو لمار وزیر اقتصاد فرانسه، در این خصوص گفت: آنچه ما در فرانسه می خواهیم اول این است که یک کاندیدا از اتحادیه اروپا داشته باشیم؛ دوم اینکه میخواهیم تصمیم گیری در اینباره سریع انجام شود و سپس اینکه می خواهیم تنها یک کاندیدا از سوی اتحادیه اروپا معرفی شود و رقابت‌های بی‌حاصل شکل نگیرد.
نادیا کالوینو وزیر اقتصاد اسپانیا، نیز تصریح کرد: اینکه رییس بعدی صندوق بین‌المللی پول اروپایی باشد، یک «اولویت» است.[۲]
بر اساس آخرین اخبار نیز اروپایی ها روز جمعه جلسه ای داخلی درخصوص تعیین نامزد متحد خود برای ریاست صندوق بین‌المللی پول برگزار کرده‌اند و کریستالینا جورجیوا بلغارستانی، که اکنون یک مدیر اجرایی در بانک جهانی است، را برای این امر معرفی نموده‌اند. با توجه به قدرت نفوذ اروپا در صندوق بین‌المللی پول، بسیاری از رسانه‌ها از هم اکنون وی را رئیس بعدی صندوق بین المللی پول می‌دانند.
نقش نهادهای بین‌المللی کاهش یافته است
مهم ترین چالش پیش روی صندوق بین‌المللی پول در شرایط فعلی، پشت کردن بسیاری از کشورها به این سازمان در ایفای نقش کمک به توسعه آن‌هاست. در شرایط فعلی، صندوق بین‌المللی پول جایگاه سابق را ندارد و اعتماد بسیاری از کشورها را از دست داده است. استعفای سریع کریستین لاگارد بعد از پیشنهاد پست رئیس بانک مرکزی اتحادیه اروپا به وی نیز به خوبی نشان می‌دهد ریاست صندوق بین‌المللی پول دیگر یک پست جذاب محسوب نمی‌شود.
اکنون صندوق بین‌المللی پول و سردمداران اروپایی آن کار دشواری برای حفظ وجهه جهانی خود درپیش دارند؛ چراکه کشورها با حرکت به سمت ایجاد اتحادیه‌های اقتصادی و انعقاد توافقات تجاری دوجانبه، به مرور از اثرگذاری این دست نهادهای بین‌المللی در سرنوشت خود کاسته‌اند. علاوه بر این کشورهایی مانند چین نیز با حرکت به سمت ایجاد ساختار مالی جهانی خاص خود، چالشی بزرگ برای سازمان‌های جهانی تحت سلطه غرب به وجود آورده اند.
پینوشت:
[۱] بانک جهانی در طول ۷۳ سال فعالیت خود تا به حال ۱۳ رئیس داشته است که به استثناء ۲ مورد، یکی از استرالیا و دیگری از کره‌جنوبی، تمامی آن‌ها آمریکایی بوده اند.
[۲] بلومبرگ yon.ir/v7dpA
انتهای پیام/ تجارت و ارز
