به گزارش مسیر اقتصاد شهید آوینی یکی از متفکران عصر حاضر است که در خصوص ماهیت پول و بانک به بیان نظراتی بنیادین پرداخته است. آوینی دیدگاه های خود درباره پول و بانک را در کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب مطرح کرده است.
در گزارش قبل، دیدگاه های شهید آوینی درباره ماهیت پول مورد بررسی قرار گرفت و در این گزارش، دیدگاه های وی درباره ماهیت بانک بررسی می شود.
نظام بانکداری جهانی، عامل استمرار حاکمیت پول بر جهان
آوینی با انتقاد از حاکمیت یا دیکتاتوری پول بر جهان، نظام بانکداری جهانی را عامل استمرار این حاکمیت می داند. وی در این باره می نویسد:
«حال ببینیم که حاکمیت یا دیکتاتوری پول بر جهان، از طریق چه نظامی استمرار می یابد. به مجرد طرح این سوال، همه جواب را در می یابند: بانک؛ نظام پیوسته بانکداری جهانی. ده ها سال از زمان سید جمال الدین اسدآبادی گذشته است و در این دنیایی که دیگر زندگی بدون بانک ممکن نیست، هیچ تنابنده ای جرات این که بگوید البانک، ما البانک و ما ادریک ما البانک؟ را ندارد.»
نظام بانکداری جهانی در خدمت حفظ منافع غرب
سید شهیدان اهل قلم در ادامه معرفی نظام بانکداری جهانی می نویسد:
«و اما بانکداری یک سیستم متمرکز و واحد جهانی در خدمت حفظ منافع غرب و استمرار و بقای امپریالیسم است. ممکن است اعتراض کنند: نه آقا! بانک و بانکداری دارای منافع عدیده ای است و فی المثل در ذکر محاسن بانک بگویند: بانک، سرمایه های گریزان و پراکنده مردم را در خدمت یک نظام تولیدی واحد به کار می اندازد. بله، کسی منکر محاسن عدیده بانک نیست؛ تحقیق ما در باب ماهیت بانک است. همه چیز در عالم، حتی شریرترین شرها، دارای وجه خیری است که اگر از آن وجه بنگریم، ممکن است اصلا ماهیت آن را انکار کنیم.»
تبدیل شدن پول به موضوع مبادله، ریشه ایجاد بانک
شهید آوینی در ادامه به بررسی ریشه ایجاد بانک می پردازد. وی ریشه ایجاد بانک را تبدیل شدن پول به موضوع مبادله می داند و در این باره می نویسد:
«ریشه بانک ها و بانکداری را نخست باید در آن جا جست و جو کرد که در اقتصاد پولی، پول فقط وسیله مبادله نیست و به صورت موضوع مبادله نیز در می آید و عده ای سعی می کنند با خود پول به عنوان موضوع مبادله تجارت کنند. ریشه رباخواری را نیز باید در همین جا جست و جو کرد. رباخوار، تاجری است که موضوع تجارت او پول است.»
آوینی در ادامه به بررسی سیر تاریخی ایجاد بانک می پردازد و حفظ مسکوکات در محلی قابل اعتماد را مبنای ایجاد بانک در گذشته می داند. به گفته وی، معابد به عنوان محترم ترین و قابل اعتمادترین نهادهای اجتماعی، وظیفه حفظ مسکوکات را بر عهده داشتند. آوینی معتقد است که حفظ و ذخیره پول، در سیستم بانکداری کنونی بر خلاف گذشته، وظیفه ای کاملا فرعی است.
بانکداری به شیوه کنونی، برآمده از نظام سرمایه داری
شهید آوینی معتقد است که مبانی اصلی بانک به معنای کنونی را باید در توسعه بازرگانی دور جست و جو کرد. وی در این باره می نویسد:
«با رواج بازرگانی دور به مثابه یکی از مهم ترین مراحل تکوین سرمایه داری، بنیان گسترده بانکداری –به معنای امروزی- استحکام می یابد. بانک ها موسسات تجاری غول آسایی هستند که موضوع تجارت آن ها پول است و بدین ترتیب، ماهیت آن ها با پول و سرمایه و همه انواع مبادلاتی که خود پول موضوع آن است، متحد است.
کاپیتالیسم یا سرمایه داری، وجه اقتصادی امپریالیسم است و تشکیل بانک ها و بانکداری به شیوه کنونی، به طور کامل، برآمده از نظام سرمایه داری است. نظام بانکداری، مرحله به مرحله، به موازات تکوین سرمایه داری شکل می گیرد و وارد آخرین مراحل حیات خویش می شود. رواج بازرگانی دور که سیطره اقتصادی امپریالیسم را بر سراسر جهان کامل می کرد، به ایجاد یک بازار جهانی منجر شد. ضرورت ایجاد و گسترش نظام بانکداری جهانی را به عنوان یک صراف بزرگ باید در همین بازار جهانی جست و جو کرد.»
در نظام سرمایه داری، صنعت و تولید مبتنی بر بانک هاست
به اعتقاد آوینی، برای دریافت چگونگی تشکیل بانک ها و نظام بانکداری امروزی، باید به تحلیل تاریخی امپریالیسم پرداخت و چگونگی پیدایش شیوه تولید سرمایه داری را در مراحل تکوین تاریخی آن جست و جو کرد. وی در انتهای بحث خود به بررسی ارتباط بانک ها و شیوه تولید در نظام سرمایه داری می پردازد و می نویسد:
«در نظام سرمایه داری، بانک ها موسسات رباخوار غول آسایی هستند که نظام صنعتی و شیوه تولید سرمایه داری تماما بر آنها مبتنی است و ماهیتا نیز نمی توان این دو –سیستم بانکداری و توسعه صنعتی- را از یکدیگر جدا کرد.
در جهان غرب، بانک ها در حقیقت مراکزی هستند که سرمایه همه مردم را در خدمت ایجاد مالکیت های خصوص غول آسا و توسعه سرمایه داری و بسط سیطره امپریالیسم به کار می گیرند. از سرمایه های کوچک همه مردم که در یک جا جمع می شود، سرمایه ای آن چنان عظیم فراهم می شود که برای ما هرگز امکان دریافت وسعت آن ممکن نیست.
این سرمایه عظیم در کجا به کار می افتد و در خدمت منافع چه کسانی قرار می گیرد؟ جواب روشن است: موسسین بانک ها. سرمایه دارهایی که از یک سو، نظام کاپیتالیستی اقتصاد امروز را شکل داده اند و از سوی دیگر، با استفاده از قدرت عظیمی که در قلمرو دیکتاتوری اقتصاد فراهم آمده است، سیطره سیاسی امپریالیسم را بر سراسر جهان حفظ می کنند.»
انتهای پیام/ نظام مالی
