به گزارش مسیر اقتصاد اینستکس یا سازوکار مالی ویژه که قرار بود بعد از خروج آمریکا از برجام، توسط اتحادیه اروپا راه اندازی شود با وجود گذشت بیش از ۹ ماه از مطرح شدن آن توسط مسئول سیاست خارجی اروپا، هنوز عملیاتی نشده است. هدف این سازوکار این بود که تجارت ایران و اتحادیه اروپا را تسهیل کند.
اتحادیه اروپا نه تنها هنوز نتوانسته است این سازوکار را عملیاتی نماید، بلکه رفته رفته نیز اهداف این سازوکار مالی را به چارچوب دستورات تحریمی آمریکا تقلیل داده است. در حالی که اروپا در قبال پایبندی ایران به برجام، قول داده بود که از تجارت دوجانبه خود با ایران در برابر تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد.
در حال حاضر بعد از اقدام اخیر شورای عالی امنیت ملی خطاب به کشورهای عضو برجام و مهلت ۶۰ روزه به کشورهای باقیمانده در برجام برای اجرای تعهدات شان، دوباره بحث عملیاتی شدن اینستکس توسط اتحادیه اروپا مطرح شده است. مقامات اروپایی تأکید دارند که هر چه سریعتر سازوکار مالی اینستکس عملیاتی شود تا ایران را در برجام نگه دارند.
مطرح شدن بحث پیوستن کشورهای غیراروپایی به اینستکس
از طرفی در هفته های اخیر، این بحث مطرح شده است که کشورهای غیر اروپایی نیز به این سازوکار بپیوندند. بدین صورت که تجارت نفت ایران با این کشورها انجام شود و مازاد درآمد نفتی ایران نزد این کشورها به طرقی از کانال اینستکس هزینه شود.
در همین زمینه در روزهای اخیر مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه گفته است که ترکیه برای ورود به سازوکار مالی اینستکس با اتحادیه اروپا و ایران مذاکره می‌کند. همچنین ولادیمیر چیزوف نماینده روسیه در اتحادیه اروپا از مذاکره این کشور با این اتحادیه در خصوص پیوستن به سازوکار مالی ویژه خبر داده و گفته کشورش در حال مذاکره با اروپا برای پیوستن به اینستکس است.
بحث پیوستن کشورهای غیراروپایی به سازوکار مالی اینستکس در رابطه با هند، چین، ژاپن، کره جنوبی و عراق نیز مطرح است. هدف از مشارکت سایر کشورها در سازوکار مالی اینستکس این است که اروپا اعتبار لازم برای صادرات کالا به ایران را بدست بیاورد، چراکه کشورهای این اتحادیه واردات نفتی از ایران ندارند که بستانکاری برای ایران نزد اروپا ایجاد شود.
اینستکس جهانی چه مضراتی دارد؟
این اقدام در عمل به این معنی است که کانال تجارت و مبادلات ایران با کشورهای غیراروپایی نیز در قالب سازوکار اینستکس و تحت نظارت اروپا و آمریکا انجام شود. از آنجاکه شفافیت مالی اتحادیه اروپا برای آمریکا بالا بوده و روابط استراتژیک دو کشور از عمق بالایی برخوردار است، لذا تحریم و رصد جزئیات تجارت ایران از طریق اینستکس امکانپذیر است.
این در حالی است که ایران باید با کشورهای غیراروپایی طرف تجاری خود که به طور عمده چین، ترکیه، هند، روسیه، عراق، ژاپن، کره جنوبی و غیره را شامل می شود، وارد سازوکارهای مالی مستقیم و دوجانبه شود. ایران می تواند جهت انجام مبادلات ارزی با این کشورها، پیمان پولی منعقد کند و از سیستم های پرداخت مستقیم استفاده نماید.
استفاده از سازوکارهای دوجانبه در تعامل با کشورهای غیر اروپایی
در صورتی که ایران با بسیاری از کشورهای طرف تجاری غیراروپایی از جمله کشورهای منطقه اقدام به انعقاد پیمان پولی جهت استفاده از ارزهای ملی یا سایر سازوکارهای ارزی نماید، به دلیل اینکه شفافیت مالی این کشورها برای آمریکا به اندازه اروپا نیست و بسیاری از این کشورها همسایه ایران هستند، لذا عناصری از قبیل نزدیکی جغرافیایی، شفافیت پایین و در کل دشواری شناسایی برای آمریکا، تحریم پذیری این سازوکار را پرهزینه خواهد کرد.
در قالب پیمان پولی، تجارت به طور مستقیم و از کانال رسمی بانکی و با هزینه های پایین انجام می شود و این امکان وجود دارد که از روش هایی از قبیل گشایش اعتبار اسنادی و حواله برای تسهیل تجارت استفاده گردد. مزیتی که سازوکار مالی اینستکس از آن محروم است.
بنابراین دولت باید در گام اول پیوستن کشورهای غیراروپایی به سازوکار اینستکس را نپذیرد و در گام دوم باید زیرساخت های لازم جهت اجرائی شدن پیمان های پولی با این کشورها را عملیاتی کند. در این صورت بخش عمده ای از تجارت بین المللی ایران، بدون اینکه قابلیت شناسایی و تحریم پذیری داشته باشد، قابل انجام است.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
