مسیر اقتصاد/ بارش باران بهاری در بسیاری از مناطق کشور نسبت به سال گذشته از رشد محسوسی برخوردار بوده است؛ اما همچنان منابع آبی در برخی از مناطق نه تنها نیاز کشاورزی را برطرف نمی کند، بلکه تامین آب شرب مردم را نیز با مشکل روبرو کرده و کار را به جیره بندی رسانده است.
دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو ضمن اطلاعیه ای تایید کرده است که با وجود بارش رحمت الهی در فصل بهار، تنش آبی و جیره بندی آن در فصل تابستان در بسیاری از مناطق کشور رخ خواهد داد.
این مسئله عمدتا ناشی از این است که بخش قابل توجهی از آب ناشی از بارندگی از دسترس خارج شده و وارد شبکه توزیع نمی شود؛ به همین دلیل توسعه عملیات آبخیزداری که این مهم را محقق می گرداند، یکی از راهکارهای اساسی حل این مشکل است.
آبخیزداری چیست؟
آبخیزداری به کلیه اقدامات اجرایی (مکانیکی و بیولوژیک) و مدیریتی که به منظور ذخیره‌سازی زیرزمینی آب باران در مبدأ بارش و جلوگیری هرچه بیشتر از روان شدن و تبخیر آب صورت می گیرد، گفته می شود.
در واقع با اجرای عملیات آبخیزداری در کشور رواناب های ناشی از بارندگی به دل خاک نفوذ کرده و علاوه بر جلوگیری از تبخیر آن، سبب پر شدن سفره های آب زیر زمینی می شوند.
آبخیــزداری و آبخوانـداری بـا اتخـاذ روشـهای سـاده کـه قابلیـت مشـارکت پذیـری بـالای جوامـع محلـی را دارا می باشـد، ضمـن کاســتن از هدررفــت آبهــای موجــود در کشــور و بازگردانــدن آنهــا بــه چرخــه تولیــد کشــاورزی و صنعتــی باعــث تقویــت و بهبــود وضعیــت آبخوانهــا گشــته و از فرونشســت آنهـا جلوگیـری مـی نمایـد و می‌توانـد گام بسـیار موثـری در احیـا و توسـعه فعالیتهــای جنــگل و مرتــع بــردارد.
اهداف توسعه و اجرای آبخیزداری و آبخوانداری در کشور
از جمله اهداف، سیاست و راهبردهای طرح ها و برنامه های اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از خسارت سیل در داخل حوزه و اراضی پایین دست آن که مناطق مسکونی شهری و روستایی، منابع آب، قنوات و اراضی کشاورزی و باغات را شامل می شود.
- تغذیه جریان های زیر سطحی جهت افزایش و تثبیت آبدهی قنوات، چشمه ها و کاهش اثر پدیده خشکسالی
- کنترل فرسایش خاک و جلوگیری از هدررفت خاک مرغوب کشاورزی
- افزایش سطح زیر کشت و توسعه اراضی بایر که بدلیل کم آبی ناشی از خشکسالی کشت نمی شده اند و افزایش تولید در بخش کشاورزی.
استفاده بهینه از ظرفیت های آبی موجود تنش آبی در کشور را حل خواهد کرد
علاوه بر پایین بودن آمار اجرای طرح‌های آبخیزداری در کشور، برداشت بی رویه از سفره های آب زیر زمینی سبب تخریب این سفره ها و فرونشست زمین در بسیاری از مناطق کشور از جمله استانهای مرکزی و جنوبی شده که این امر تجدید منابع آب زیر زمینی را به حداقل رسانده است.
به همین دلیل در شرایط کنونی، افزایش میزان بارندگی آن هم در شرایط که عملیات آبخیزداری به خوبی انجام نمی‌شود، مشکل کم آبی را حل نخواهد کرد و تا زمانی که مدیریت منابع آبی در کشور به سمت استفاده بهینه از ظرفیت های آبی موجود حرکت نکند، در سالهای آینده علاوه بر تنش آبی می توان شاهد جیره بندی آب در اغلب استانهای کشور بود.
با این اوصاف، توجه ویژه توسعه آبخیزداری در کشور جهت تامین منابع آب شرب و کشاورزی، جلوگیری از فرسایش خاک و مقابله با سیلاب های سهمگین و رواناب های فصلی ضروری به نظر می رسد.
