مسیر اقتصاد/ یکی از ابزارهای رایج و کارا برای کنترل سوداگری و کاهش نوسانات قیمتی در کشورهای توسعه یافته، دریافت مالیات بر عایدی سرمایه است.
این نوع مالیات در جهت تخصیص بهینه منابع عمل می کند. هدف اصلی دریافت مالیات بر عایدی سرمایه، کسب درآمد برای دولت نیست، بلکه این نوع مالیات با از صرفه انداختن فعالیت های غیرمولد و سوداگرانه، مسیر را برای تقویت و رونق فعالیت های مولد هموار می کند.
با این وجود، شناسایی تاثیرات و پیش بینی از روند مولفه های مهم اقتصادی پس از اعمال مالیات بر عایدی سرمایه ضروری است.
آثار اقتصادی مالیات بر عایدی سرمایه
بررسی ها و مطالعات علمی و تجربی کشورهای مختلف نشان می دهد که مالیات بر عایدی سرمایه ۵ اثر اقتصادی قابل توجه دارد:
۱- کاهش شکاف طبقاتی و توزیع درآمد
یکی از مهم ترین مولفه ها در بررسی نظام مالیاتی، اثرات آن بر نحوه توزیع درآمد و سطح رفاهی در اقشار مختلف است. صاحبان سرمایه و افرادی که از سطوح درآمدی بالاتری برخوردارند، قدرت بالاتری برای کسب سود از محل عایدات سرمایه ای خود دارند. در صورتی که اقشار کم درآمد از فرصت کسب سود از سرمایه بی نصیب می مانند.
مالیات بر عایدی سرمایه با هدف کسب ثروت از طریق ایجاد ارزش افزوده، به تولید ارزش و افزایش اندازه واقعی اقتصاد کمک می کند. در این نظام مالیاتی، افراد کم درآمد و بدون سرمایه با تلاش بیشتر و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در اقتصاد، موفق به کسب ثروت خواهند شد. در نهایت با کاهش فاصله طبقاتی، ارزش این نظام مالیاتی عادلانه نمایان تر خواهد بود.
۲- افزایش پیش بینی پذیری و کاهش نوسانات قیمتی
اهمیت پیش بینی پذیری و ثبات اقتصادی برای رشد و توسعه اقتصادی ضروری است. نوسانات شدید قیمت ها امکان برنامه ریزی و تصمیم گیری را از فعالان اقتصادی می گیرد و زمینه را برای حضور سوداگران مساعد می کند.
مالیات بر عایدی سرمایه با حذف انگیزه های سفته بازی و سوداگرانه موجب گسترش آزادی عمل تقاضای واقعی می شود. طبق بررسی انجام شده بر روی قیمت مسکن به عنوان یک دارایی مهم که مناسب سوداگری است، نوسانات و پراکندگی قیمت مسکن در کشورهایی که مالیات بر عایدی سرمایه در بخش مسکن برقرار است نسبت به کشورهایی که فاقد این نظام مالیاتی هستند، کمتر است. این موضوع به ثبات بلند مدت بازار مسکن در این کشورها منجر شده است.
۳- کاهش تورم
عمده تقاضای موجود برای کالاهای سرمایه ای، تقاضای غیر واقعی و غیرمصرفی است. این کالاهای دارای ارزش نظیر مسکن، ارز و طلا به دلیل بالاتر بودن تورم بخشی نسبت به تورم عمومی، عدم اطمینان اقتصادی و هم چنین نامناسب بودن فضای کسب و کار فعالیت های غیرمولد، محل مناسبی برای حفظ ارزش دارایی ها و کسب سودهای سوداگرانه است.
مالیات بر عایدی سرمایه با حذف تقاضای سوداگرانه موجب افزایش عرضه موثر دارایی ها خواهد شد. بر اساس یک تحقیق اقتصادی، با وضع مالیات بر عایدی سرمایه، قیمت مسکن تغییری نخواهد کرد. طبق مدل ریاضی نوشته شده در این تحقیق کاهش عرضه ناشی از وضع مالیات به وسیله کاهش تقاضای سوداگرانه خنثی می شود و در نهایت قیمت مسکن تغییری نخواهد کرد.[۱]
علاوه بر آن، افزایش هم زمان عرضه و کاهش تقاضا به سمت تقاضای مصرفی و واقعی موجب کاهش تورم می شود. به طور خاص در بخش مسکن می توان با تخصیص بخشی از درآمد مالیاتی حاصل به شهرداری ها در عوض قیمت مجوزها و تراکم فروشی، از هزینه های ساخت مسکن در جهت تامین تقاضای واقعی کاست.
همچنین می توان به وسیله درآمد مالیاتی حاصله، به تامین مالی فعالان عرضه کننده واحدهای مسکونی متناسب با نیاز مصرفی تسهیلات داد. بدین ترتیب با تاثیر مثبت سه جنبه بر عرضه و تقاضا، در نهایت مسکن با کاهش تورم مواجه خواهد شد.
۴- هدایت سرمایه ها و منابع به سمت فعالیت های مولد (تخصیص بهینه منابع)
مهمترین پیامد مالیات بر عایدی سرمایه هدایت و تخصیص بهینه منابع است. این نوع مالیات با کاهش ریسک قیمتی در بازار علاوه بر ثبات بخشی به بازارها و کم رنگ کردن فعالیت های غیرمولد و سوداگرانه، موجب بهبود محیط کسب و کار می شود. رشد سرمایه گذاری و پیشرفت موثر اقتصادی در سایه تقویت تولید و هدایت منابع مالی اتفاق می افتد.
به طور خاص در بازار مسکن این موضوع تایید شده است. بدین گونه که افزایش مالیات بر عایدی سرمایه و سهم آن از درآمد مالیاتی اثر منفی بر قیمت واقعی مسکن و اثر مثبت بر سرمایه گذاری در مسکن دارد.[۲]
نتیجه مثبت وضع این گونه مالیات، نمایان شدن تقاضای واقعی مسکن و تقویت و به حرکت افتادن صنعت مسکن به عنوان یک صنعت پیشران اقتصادی است.
۵- حداقل فرار مالیاتی
در مالیات بر عایدی سرمایه حداقل فرار مالیاتی به دلیل منافع متضاد خریدار و فروشنده عایدی وجود دارد. این خاصیت کنترلی مانع از فرار مالیاتی می شود و افراد را ملزم به پرداخت مالیات می کند. در واقع نیازی هم به ایجاد ساز و کارها و قوانین کنترلی نیست.
مالیات بر عایدی سرمایه می تواند دارای تبعات منفی بر اقتصاد مانند پدیده قفل دارایی ها و اثرگذاری بر رشد اقتصادی نیز باشد؛ این موارد در آینده مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی جهت رفع آن ارائه می گردد. با این وجود، برآیند دریافت این مالیات در فضای اقتصادی کشور مثبت است.
پینوشت:
[۱] مالیات بر عایدی سرمایه و تاثیر آن بر قیمت مسکن، مجید صامتی، سعید صمدی و مرضیه شریفی
[۲] اقتصاد مسکن، مبانی نظری و کاربردی، علی اکبر قلی زاده
