به گزارش مسیر اقتصاد بررسی آمار تجارت ایران و ترکیه در سال ۹۶ (۱) نشان می‌دهد تخفیف تعرفه‌ای ایران به کالاهای وارداتی از ترکیه تحت توافقنامه‌ی تجارت ترجیحی برابر ۳۳ میلیون دلار بوده است. این درحالی است که محصولات ایرانی صادر شده به ترکیه تحت این توافقنامه، تنها از ۸ میلیون دلار تخفیف بهره‌مند شده‌اند.
صادرات اقلام ترجیحی ایران به ترکیه طی دو سال گذشته روند منظمی نداشته است
پیشتر در گزارشی به بررسی تغییرات صورت پذیرفته در حجم تجارت ایران و ترکیه در کالاهای مورد توافق در توافقنامه‌ی تجارت ترجیحی ایران-ترکیه پرداخته شد.
توافق تجاری دوجانبه میان ایران و ترکیه نیازمند اصلاح است + آمار
آمارها نشان می داد که روند منظمی در صادرات ۱۴۰ قلم کالای مشمول تخفیف تعرفه ای توسط ایران به ترکیه وجود نداشته و حتی صادرات این کالاها، به رکورد سال قبل از اجرای توافقنامه نیز نرسیده است.
نمودار زیر میزان صادرات ۱۴۰ قلم کالای مورد توافق را طی سال قبل از اجرای تواقنامه تا ۲ سال پس از آن نشان می‌دهد:
آیا کاهش صادرات اقلام ترجیحی به ترکیه نشانگر عدم موفقیت توافقنامه است؟
ابتدا لازم است علت کاهش صادرات در اقلام مذکور مشخص شود. کاهش صادرات در این اقلام الزاما ناشی از ناکارآمدی توافقنامه نیست، زیرا اقلام تخفیف داده شده به ایران همگی جزو محصولات کشاورزی و غذایی هستند و تولید این محصولات در کشور ما ممکن است با تغییر در میزان بارش باران و شرایط جوی، تغییر کند.
پس برای روشن شدن این مسئله که «آیا کاهش صادرات در اقلام مذکور ناشی از شرایط جوی بوده است یا خیر؟» به آمار صادرات این ۱۴۰ قلم کالا به دیگر کشورهای جهان مراجعه می شود. نمودار زیر مقادیر مذکور را نمایش می‌دهد:
از نمودار فوق پیداست که صادرات ۱۴۰ قلم کالا در سالهای اخیر همواره صعودی بوده است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که توافقنامه‌ی تجارت ترجیحی ایران و ترکیه در جذب محصولات ایران به بازار ترکیه ناموفق بوده است.
ایران نسبت به ترکیه چه میزان هزینه کرده است؟
محاسبات نشان می دهد که با اجرای توافقنامه تجارت ترجیحی در سال گذشته، ایران عملا از ۳۳ میلیون دلار از درآمدهای گمرکی خود صرف نظر کرده است؛ در حالی که این مبلغ برای ترکیه تقریبا ۸ میلیون دلار بوده است.
کاهش ۳۳ میلیون دلاری درآمدهای گمرکی می‌توانست به عنوان یک یارانه‌ی قابل توجه در حمایت از تولید داخل درنظر گرفته شود.
با این اوصاف، ناکارآمدی شکل کنونی توافقنامه‌ی تجارت ترجیحی ایران-ترکیه لزوم اصلاح آن را نشان می‌دهد و نه از میان برداشتن آن را. در واقع در دنیای کنونی لزوم استفاده از چنین قراردادهایی برای افزایش حجم تجارت دوجانبه و چندجانبه برکسی پوشیده نیست و عمده کشورها نیز به سمت انعقاد این دست قراردادها حرکت کرده اند.
پینوشت:
(۱) به علت عدم انتشار کامل جزئیات تجارت در ۱۳۹۶، آمار اسفندماه ۹۶ با استفاده اسفندماه ۹۵ تخمین زده شده است.
