مسیر اقتصاد/ سوداگری در بازار ارز از جمله فعالیت های غیرمولد است. خرید و فروش ارز به قصد کسب سود و بدون ایجاد ارزش افزوده که مصداق بارز سوداگری است، موجب ایجاد محدودیت و آسیب برای تولیدکنندگان و سایر بخش های مولد اقتصادی می شود و تقاضا و عرضه این کالا و در نتیجه قیمت آن را با نوسان روبرو می کند.
سود بدست آمده از این نوع داد و ستد، منجر به تولید کالا و یا خدمتی نمی شود و به همین دلیل است که می توان این فعالیت را غیرمولد نام برد.
البته باید گفت که فعالیت صرافی ها به نوعی یک خدمت محسوب می شود و در تولید ناخالص داخلی منظور شده و مولد است. منظور از فعالیت های سوداگرانه در این بازار، مربوط به بخش غیررسمی آن است. بخشی که به طمع افزایش قیمت، ارز خریداری می کند و با نگهداری در مدتی مشخص، آن را در فرصت مناسب به فروش می رساند.
درآمدهای نجومی یک شبه و با کمترین تلاش، جذابیت بی بدیلی را به این گونه فعالیت های غیرمولد بخشیده است. این درحالیست که هدایت نقدینگی از فعالیت های تولیدی به این بازار جذاب، آسیب های جدی بر اقتصاد وارد می کند.
حرکت نقدینگی به سمت خرید ارز
به دلیل سودانتظاری بالای فعالیت های مولد و عدم توسعه یافتگی کافی و آشنایی کم مردم با بازار سرمایه، نقدینگی های خرد مردم و سرمایه ها برای حفظ ارزش و یا کسب سود به سمت بازار ارز و طلا هدایت می شوند.
این بازارها به دلیل ریسک کمتر و سوددهی بالاتر نسبت به فعالیت های تولیدی، باعث بالابردن سود انتظاری فعالیت های مولد و یا حذف برخی رده های شغلی شده اند.
نقدینگی سرگردان موجود در جامعه در شرایط عدم اطمینان و ثبات اقتصادی، در پی یافتن مکانی امن برای حفظ ارزش خود است. بازار ارز از چنین ظرفیتی برخوردار است. لذا بعضی از مردم برای کسب سود و یا حفظ سرمایه خود به خریدن دلار و ارز روی می آورند.
طبق گفته محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، بیش از ۲۰ میلیارد دلار منابع ارزی خارج از سیستم بانکی وجود دارد که در خانه ها و گاوصندوق ها نگهداری می شود. این اتفاق به اقتصاد کشور ضربه می زند. وی اظهار داشته است که نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار ارز نیز در سپرده های ارزی بانک های خارجی در سال گذشته به خارج کشور رفته است.[۱]
سوداگری یکی از عوامل اصلی ایجاد تلاطم در بازار ارز است
اگر ارز به عنوان یک کالا در نظر گرفته شود، تعیین قیمت آن بستگی به میزان عرضه و تقاضای آن پیدا می کند.
در این شرایط وجود بازار غیررسمی با هر هدفی به دلیل ایجاد تقاضای کاذب، منجر به بر هم زدن نظم بازار می شود.
سوداگری و ایجاد تقاضای کاذب در بازار ارز با افزایش تب بازار و ایجاد فضای عدم قطعیت و عدم پیش بینی پذیری در اقتصاد، موجب بر باد رفتن سرمایه ها می شود.
بنابراین حذف و یا کاهش سوداگری در بازار ارز کمک بزرگی به اقتصاد کشور و جهت دهی نقدینگی های حبس شده به سمت فعالیت های مولد می کند.
ایجاد شفافیت و راه اندازی بورس ارز اولین گام در کاهش سوداگری ارزی است
برای رفع سوداگری از بازار ارز راه های متعددی وجود دارد. نقطه ثقل و پیش نیاز همه راه حل ها، ایجاد شفافیت است. شناسایی و ساماندهی فعالان و فعالیت های اقتصادی در بازار ارز در افزایش شفافیت های مالی و کاهش زمینه های سوداگری بسیار موثر است.
راه اندازی بورس ارز و مشتقات آن، موجب کاهش نوسانات کاذب و ایجاد شفافیت عرضه و تقاضا در بازار ارز خواهد شد. همچنین انجام معاملات آتی ارز بر بستر بورس موجب پیش بینی پذیرتر شدن اقتصاد و پوشش ریسک ناشی از آن است.
وضع مالیات بر عایدی سرمایه راه دیگر حذف سوداگری در بازار ارز
راهکار دیگر برای مقابله با سوداگری در بازار ارز وضع مالیات است. وضع مالیات نه به عنوان یک منبع درآمد، بلکه به عنوان ابزاری برای حذف انگیزه های سوداگرانه در بازار ارز قابل استفاده است. مالیات می تواند هم بر افزایش قیمت ارز و هم بر تراکنش های ارزی وضع شود.
مالیات بر تراکنش های ارزی در شرایط بحران های ارزی، به عنوان ترمز سفته بازی و سوداگری عمل می کند.[۲]
همچنین مالیات بر افزایش قیمت ارز که همان مالیات بر عایدی سرمایه (ارز) است، مانع از نگهداری و احتکار ارز به مدت طولانی می شود. این مالیات بر افزایش بیش از تورم قیمت ارز اعمال می شود و موجب تعدیل تقاضا و بازگشت به قیمت واقعی ارز مبتنی بر نیازهای مصرفی کشور خواهد شد.
پینوشت:
[۱] مهر، کد خبر: ۴۲۶۲۲۹۶
[۲] بررسی فعالیت های غیر مولد رقیب تولید، علی حسن زاده و همکاران
