به گزارش مسیر اقتصاد بر اساس آمارهای ارائه شده توسط مسئولین، میزان بارندگی کشور ۲۵۰ میلیمتر در سال و میزان تبخیر منابع آبی ۲۱۰۰ میلیمتر در سال است؛ این آمار نشان می دهد که میزان بارندگی در ایران یک سوم متوسط جهانی است. در مقابل میزان تبخیر منابع آبی کشور ۳ برابر میانگین جهانی برآورد می شود.
سدسازی، راهکار مسئولین کشور برای بهره وری در منابع آب
با وجود اینکه ارزانترین و آسانترین راه حل مقابله با کم آبی در کشور آبخیزداری است، اما در سالهای اخیر اولین و مهمترین گزینه برای حل این مشکل سدسازی بوده است.
تا قبل از انقلاب اسلامی، ۱۹ سد مخزنی با حجم مخزن ۱۳ میلیارد مترمکعب و ظرفیت آب قابل تنظیم سالانه ۱۴ میلیارد مترمکعب در کشور بهره‌برداری می‌شد؛ این میزان پس از انقلاب اسلامی و تا بهمن ماه سال ۱۳۹۵ به تعداد ۱۶۵ سد مخزنی با حجم کل حدود ۵۱ میلیارد متر مکعب و ظرفیت آب قابل تنظیم ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است.
بهره برداری از ۶۴۷ سد در کشور برای مقابله با کم آبی
این در حالی است که براساس آمارهای شرکت مدیریت منابع آب، تا سال ۱۳۹۶ به میزان ۱۳۳۰ سد در کشور در مراحل مختلف مطالعاتی، اجرایی و بهره برداری قرار دارد که در این بین ۶۴۷ سد به بهره برداری رسیده، ۱۴۶ سد در مراحل اجرایی و ۵۳۷ سد نیز در مراحل مطالعاتی است.
تامین آب، کنترل برخی از سیلاب ها، تولید انرژی، آمایش سرزمین، پرورش ماهی در مخزن، توسعه مناطق تفریحی و توریستی، حمل و نقل آبی و تغذیه سفره های آب زیرزمینی از مزایای سدسازی است؛ با این حال کارشناسان انتقادات فراوانی را به سدسازی افراطی در کشور وارد کرده اند.
آثار نامطلوب سدسازی در کشور
کارشناسان معتقدند سدسازی بی رویه در کشور اختلال در رژیم طبیعی جریان رودخانه، اختلال در رژیم طبیعی انتقال رسوبات در رودخانه، نابودی زیست بوم های گیاهی و جانوری بالادست و پایین دست و آثار نامطلوب اجتماعی و اقتصادی و مهمتر از همه تبخیر فراوان آب و خشکی و نابودی بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها را به دنبال داشته است و نتوانسته از بروز بسیاری سیلاب ها در کشور جلوگیری کند.
همچنین وضعیت بحرانی تالاب‌ها و دریاچه‌هایی چون گاوخونی، بختگان، هامون، پریشان و ارومیه، پیامد مستقیم ساخت سد در حوزه آب‌ریز ارزیابی می شود.
عده ای دیگر اصولا سدسازی را مثبت تلقی و انتقادات خود را به مدیریت سدسازی در کشور وارد کرده اند؛ این گروه نیز معتقدند در حوزه آب‌ریز دریاچه ارومیه ده‌ها سد احداث شده بدون اینکه در طراحی و اجرای آنها حق‌آبه این دریاچه مدنظر قرار گرفته شده باشد.
آبخیزداری جایگزین سدسازی در مدیریت منابع آب
به منظور مدیریت صحیح منابع آب کشور و حل بحران های ناشی از آن، سرمایه گذاری ها بایستی معطوف به اجرای عملیات آبخیزداری در کشور شود.
به کلیه اقدامات اجرایی (مکانیکی و بیولوژیک) و مدیریتی که به منظور ذخیره‌سازی زیرزمینی آب باران در مبدأ بارش و جلوگیری هرچه بیشتر از روان شدن و تبخیر آب صورت می گیرد، آبخیزداری می گویند.
در واقع آبخیزداری ارزانترین و سازگارترین شیوه استحصال آب متناسب با اقلیم ایران است که هم‌زمان موجب بیابان‌زدایی و تولید ارزش افزوده ناشی از پوشش بیولوژیک می‌شود.
عملیات آبخیزداری علاوه بر کم هزینه بر بودن نسبت به سدسازی، از تبخیر فزاینده آب در کشور جلوگیری کرده و آب جدیدی را نیز وارد چرخه طبیعت کشور می کند.
بنابراین ضروری است در اولویت بندی تخصیص بودجه های مرتبط با منابع آبی کشور تجدیدنظر شود و آبخیزداری مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
