به گزارش مسیر اقتصاد در هفته های اخیر نوسان قابل توجه نرخ ارز به یکی از مسائل اصلی کشور تبدیل شده است؛ به طوریکه بسیاری از کارشناسان در زمینه حل مشکل قیمت گذاری نرخ ارز پیشنهاداتی را مطرح نموده اند.
آنچه به طور گسترده مورد توافق اغلب کارشناسان این حوزه قرار دارد آن است که دلیل اصلی نوسانات نرخ ارز، هجوم سوداگران ارزی به منظور خرید ارز دولتی با قیمت پایین تر و فروش آن با قیمت بالاتر در بازار آزاد است.
در واقع صورت مساله مشخص است و برای حل آن لازم است تقاضای سفته‌بازانه و سوداگرانه را که صرفا برای سود بیشتر وارد این بازار شده است، مهار کرد؛ همچنین این اجماع نیز وجود دارد که تصمیم بانک مرکزی برای عرضه گسترده ارز به منظور جلوگیری از افزایش قیمت، موجب هدر رفتن منابع ملی می شود و لازم است تدابیری مناسب تر در این زمینه اتخاذ شود. اما اختلاف نظر کارشناسان در روش مهار تقاضای سوداگرانه است.
افزایش نرخ سود بانکی راهکاری انحرافی در جلوگیری از نوسانات نرخ ارز
در این میان بعضی اهالی رسانه و کارشناسان، با آدرس دهی غلط، بهترین روش برای جلوگیری از نوسانات نرخ ارز را افزایش نرخ سود سپرده های بانکی می دانند. این کارشناسان معتقدند اگر نرخ سود بانکی افزایش یابد، مردم سرمایه های خود را از بازار ارز خارج می کنند و آن را در بانک ها سپرده گذاری می نمایند.
آن ها همچنین استدلال هایی در زمینه اقدامات دیگر کشورها همچون روسیه نیز مطرح می کنند و معتقدند این کشور نیز با استفاده از ابزار افزایش سود سپرده های بانکی به بیش از دو برابر، با بحران ارزی سال های اخیر خود مقابله کرده است.
اما باید توجه داشت مقایسه بازار ارز ایران با بازار ارز کشوری مانند روسیه، از توجیهات فنی قابل قبولی برخودار نیست. درحال حاضر بازار ارز ایران با مشکلاتی ساختاری مواجه است و تا زمانی که این مشکلات اصلاح نشود، استفاده از ابزارهایی موقت مانند افزایش نرخ سود سپرده های بانکی نیز مشکلات موجود را مرتفع نخواهد کرد.
راه اندازی بورس ارز اولین گام برای اصلاح نظام قیمت گذاری ارز
برای رفع مشکلات ساختاری بازار ارز، لازم است در اولین گام یک بورس ارز شفاف راه اندازی شود که مسئله تعیین قیمت ارز را از بازار اسکناس به یک بازار متشکل منتقل نماید.
در حال حاضر قیمت گذاری ارز در بازار داخلی به طور عمده در بازار نقدی انجام می شود و در چنین شرایطی یکی از مهم ترین پیشنیاز های مدیریت قیمت ارز، تعیین مرجعی مناسب برای کشف قیمت عادلانه و شفاف در بازار است که کمترین هزینه را برای کشور ایجاد کند و در عین حال کمترین تأثیر را از نوسانات بخش غیر واقعی و سوداگری متحمل شود.
کارشناسانی که معتقدند مدیریت نرخ ارز با افزایش نرخ سود سپرده بانکی مرتفع می شود، باید به این سئوال پاسخ بدهند که آیا نرخ ارز در کشور روسیه نیز در بازار اسکناس نقدی کشور همسایه تعیین می شود؟ یا این کشور یک بازار ارز رسمی به منظور تقاطع گیری بین عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان رسمی ارز ایجاد کرده است؟
وضع مالیات بر سوداگری ارزی راهکار دوم برای مدیریت نرخ ارز
در ادامه لازم است تقاضای سوداگرانه ارزی را با استفاده از ابزار مالیات محدود کرد. به تازگی ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی ایران در نامه ای به رئیس سازمان امور مالیاتی خبر داده است که حجم بسیار زیادی از مبادلات ارزی از ابتدای سال‌جاری تا ۱۷ دی‌ماه، به نام افراد معدودی ثبت شده است. او در نامه خود لیست این افراد را پیوست کرده است تا به تبادلات ارزی آن ها رسیدگی و مالیات متعلق بر آن اخذ شود.
در حال حاضر سوداگران ارزی تنها مشمول پرداخت مالیات بر درآمد هستند و هیچ نوع مالیات سوداگری بر آن ها اعمال نمی شود. در حالیکه لازم است هرچه تعداد معاملات یک شخص، با هدف نوسان‌گیری افزایش می یابد، هزینه مالیاتی او نیز بیشتر شود. این اقدام جذابیت سفته‌بازی و سوداگری ارزی را کاهش می دهد و مانع از ورود هیجانی تقاضا به بازار ارز می گردد.
افزایش نرخ سود سپرده های بانکی به منزله تشویق سوداگران از طریق فراهم کردن شرایط برای سود بیشتر آن هاست، درحالیکه وضع مالیات مضاعف بر سوداگری ارز، در واقع محدود کردن زمین بازی و اخذ مالیات از اقدامات غیرمولد آن ها محسوب می شود. تا زمانی که سود فعالیت های غیرمولد و غیرتولیدی محدود نشود، شرایط برای رونق تولید و اشتغال در کشور فراهم نخواهد شد.
ضرورت اصلاح شرایط دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی خارجی
مورد ساختاری سوم که یکی دیگر از تفاوت های بازار ارز ایران با دیگر کشورها از جمله روسیه است، مشکلات بانک مرکزی در دسترسی به منابع ارزی خارجی است. در حال حاضر بخش زیادی از منابع ارزی بانک مرکزی ایران در بانک های خارجی مسدود شده است و امکان عرضه آن در بازار داخلی وجود ندارد.
این درحالیست که اگر ایران بخش زیادی از تبادلات خارجی خود با کشورهایی همچون چین، هند، روسیه، ترکیه و دیگر کشورهای همسایه را با استفاده از پیمان های پولی دوجانبه ساماندهی نماید، منابع ارزی بانک مرکزی در بانک های خارجی مسدود نمی شود و یکی دیگر از مشکلات ساختاری بازار ارز کشور اصلاح خواهد شد.
افزایش نرخ سود سپرده های بانکی راهکاری موقتی است
گرچه افزایش نرخ سود سپرده های بانکی می تواند در کوتاه مدت از تقاضای خرید سوداگرانه ارز بکاهد، اما مشکلات دیگری همچون تشدید رکود و افزایش هزینه تولید را به همراه دارد. از این رو این راهکار آخرین روش برای مدیریت بازار ارز است و تنها به طور موقتی مورد استفاده قرار می گیرد.
تنها زمانی که با راه اندازی بورس ارز، اخذ مالیات سوداگری و فراهم کردن دسترسی آسان بانک مرکزی به منابع ارزی خارجی، مشکلات ساختاری بازار ارز اصلاح شود، می توان به طور موقت و برای رفع بحران های مقطعی از ابزار افزایش نرخ سود برای مدیریت بازار ارز استفاده کرد.
دیگر کشورها همچون روسیه نیز به خوبی به این مسئله آگاهی دارند و پیش از استفاده از ابزار نرخ سود، اشکلات ساختاری بازار ارز را اصلاح نموده اند.
بسیار عالی و مفید ....