مسیر اقتصاد/ فراهم ساختن امنیت غذایی و خودکفایی در کالاهای اساسی، یکی از مهمترین اولویت های راهبردی کشور با توجه به سند چشم انداز بیست ساله است.
بخش شیلات یکی از زیربناهای اصلی در ایجاد اشتغال، تولید و سرمایه‌گذاری در کشور محسوب شده و قابلیت و ظرفیت زیادی در تامین امنیت غذایی کشور دارد؛ به همین دلیل تنوع تولید گونه های مختلف آبزیان می تواند زمینه ساز تامین امنیت غذایی کشور باشد.
ماهی تیلاپیا با گردش ۶ میلیارد دلاری
یکی از آبزیانی که می تواند به راحتی در آبهای شور و لب شور پرورش داده شود و نیاز کمی به آب و منابع آبی شیرین دارد، ماهی تیلاپیا است.
ماهی تیلاپیا هم اکنون در بیش از ۱۴۰ کشور تولید و در ۱۸۰ کشور دنیا مصرف می شود و بعد از کپور ماهیان دومین ماهی پرورشی در جهان محسوب می شود؛ به همین دلیل تجارت این ماهی سالانه بیش از ۶ میلیارد دلار در جهان گردش مالی دارد.
تیلاپیا به عنوان یک منبع غذای دریایی ویژگی های مفید زیادی دارد و به عنوان معدن مواد غذایی شناخته می شود که در آن ویتامین ها و مواد معدنی از جمله مقادیر قابل توجه پروتئین، اسیدهای چرب امگا ۳، سلنیوم، فسفر، پتاسیم، ویتامین ب ۱۲، نیاسین، ویتامین ب ۱ و پانوتنیک اسید موجود است.
ﻣﺼﺮف ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ به دﻟﯿﻞ ﻏﻨﻰ ﺑﻮدن ﻣﻮاد ﻣﻐﺬى در آن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن و ارﮔﺎنﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬا و داروى آﻣﺮﯾﮑﺎ، اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺎردارى آﻣﺮﯾﮑﺎ توصیه شده است.
به گفته مشائی رئیس مرکز تحقیقات آبزیان بافق یزد، ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ داراى ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ، اﻧﻮاع ﮐﺎروﺗﻨﻮﺋﯿﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻣﻔﯿﺪ عمدتاً با مصرف ماهیان آبزی تامین می‌شود، به همین دلیل ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺷﺖ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ در ﮐﻨﺎر چهار آﺑﺰى دﯾﮕﺮ مثل (ﺳﺎﻟﻤﻮن، ﻣﯿﮕﻮ، ﮔﺮﺑﻪ ﻣﺎﻫﻰ و کاد) ﺑﺮاى زﻧﺎن ﺑﺎردار، ﻣﺎدران ﺷﯿﺮده و اﻃﻔﺎل ﺗﻮﺻﯿﻪ شده اﺳﺖ.
تولید داخلی ماهی تیلاپیا عامل کاهش واردات
بر اساس آخرین آمار سازمان خواربار جهانی(فائو)، ایران در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۱۶ هزار و ۴۰۰ تن فیله منجمد وارد کرده است که این میزان واردات در مقایسه با سال قبل ۵۳ درصد رشد داشته است. به همین دلیل تولید این ماهی در کشور می تواند بخشی از غذای مورد نیاز را تامین کند.
به گفته اسماعیلی رئیس شرکت آبزیان آسیا روزانه ۴۸۰ میلیون تومان صرف واردات فیله ماهی تیلاپیا به کشور می شود، این در حالی است که ایران ظرفیت پرورش سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا را دارد. این میزان تولید ماهی تیلاپیا علیرغم پوشش تقاضای داخلی، می تواند زمینه ساز حضور ایران در بازارهای جهانی این ماهی پرفروش شود.
پرورش غیرقانونی ماهی تیلاپیا نتیجه عدم اعطای مجوز
پایین بودن هزینه تولید و استقبال شدید مردم از مصرف این ماهی بدلیل حجم گوشت بالای آن در قیاس با چربی آن سبب شده که با وجود مخالفت های سازمان حفاظت محیط زیست، تولید و پرورش ماهی تیلاپیا به صورت غیرقانونی در بیشتر استانهای کشور شتاب بگیرد؛ این در حالی است که در برخی از آبهای این استانها آبزی پروران به جای گونه های مفید تیلاپیا مانند تیلاپیای نیل و تیلاپیای رد به پرورش گونه مضر و با بهره وری اقتصادی پایین چون تیلاپیای زیلی می پردازند.
به نظر می رسد ایران نیز بتواند مانند سایر کشورهای جهان، با پرورش این ماهی در قفس ها و سیستم های مداربسته و اعطای مجوز تولید این ماهی در شهرهایی که به آبهای آزاد راه ندارند، این مسئله را مدیریت کند و آسیب های آن را از میان بردارد.
برنامه ریزی برای تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا در کشور، علیرغم اینکه از خروج ارز برای واردات بیش از ۱۶ هزار تن فیله آن جلوگیری می کند، می تواند معادل ۴ هزار میلیارد تومان برای کشور درآمدزایی و ارزآوری داشته باشد.
مزایای ماهی تیلاپیا
ماهی تیلاپیا به دلیل رشد بالا، داشتن طعم و مزه خوب، کم استخوان بودن، فیله پذیری آسان، ارزان بودن قیمت آن، مقاوم بودن در برابر شرایط مختلف آب و هوایی، عدم استفاده از آبهای شیرین در تولید این ماهی، اقتصادی بودن پرورش، تراکم پذیری در سیستم های پرورشی، هزینه تولید پایینتر نسبت به سایر گونه های پرورشی آبزیان، نیاز به تعویض آب کم در طول دوره پرورش و دوره رشد کوتاه تر نسبت به سایر گونه های آبزیان از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
به همین دلیل ۱۴۰ کشور دنیا سرمایه گذاری گسترده ای برای تولید این ماهی به منظور تامین امنیت غذایی خود و افزایش صادرات انجام داده اند.
گسترش تولید ماهی تیلاپیا در کشورهای جهان
چین بزرگترین تولیدکننده، مصرف کننده و صادرکننده ماهی تیلاپیا در جهان است به طوری که این کشور با تولید ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا حدود ۵۰ درصد از تولید جهانی آن را از آن خود کرده است.
پس از چین، اندونزی با تولید ۷۴۰ هزار تن، مصر با تولید ۶۲۲ هزار تن، فیلیپین با ۲۸۸ هزار تن، برزیل با ۳۰۴ هزار تن، تایلند با ۲۵۰ هزار تن ماهی تیلاپیا بیشترین تولید جهانی را از آن خود کرده اند، به این کشورها باید بنگلادش، ویتنام، تایوان، کلمبیا، مکزیک، مالزی و میانمار را اضافه کرد.
با توجه به تمامی این موارد ضروری است که سازمان حفاظت محیط زیست با تهیه یک برنامه منسجم که موارد مذکور جهت «مدیریت مخاطرات زیست محیطی در پرورش ماهی تیلاپیا» و «نظارت بر کیفیت» آن را مدنظر دارد، هرچه سریعتر اقدامات لازم برای ایجاد امکان پرورش صیانتی ماهی تیلاپیا در کشور را برای درآمدزایی و ارزآوری حاصل از آن و کاهش واردات فراهم آورد.
